Θαλής ο Μιλήσιος

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (περ 630/635 π.Χ. - 543 π.Χ.) είναι ο αρχαιότερος προσωκρατικός φιλόσοφος ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Μιλησιακής σχολής της φυσικής φιλοσοφίας.

Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Λέγεται ότι οι προγονικές ρίζες του εκτείνονται ως την οικογένεια του Κάδμου, του βασιλιά της Θήβας. Πληροφορίες λένε ότι δεν σπούδασε σε καμία σχολή ούτε μαθήτευσε σε κανένα δάσκαλο, παρά μόνο όταν ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Βαβυλώνα, γνωρίζοντας από κοντά τους αρχαίους πολιτισμούς των λαών. Συναναστράφηκε με διάφορους ιερείς – σοφούς της Αιγύπτου. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε άγαμος και αφοσιωμένος στην θεωρητική και πρακτική ενασχόληση με τη φιλοσοφία και τις άλλες επιστήμες. Για τα επιστημονικά του επιτεύγματα λέγονται πολλά και είναι δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς πόσα από αυτά δεν οφείλονται στον θρύλο που δημιουργήθηκε γύρω από την προσωπικότητά του. Αναδείχτηκε ως οξυδερκής, διανοητικός και ως άντρας που ασχολήθηκε με την πολιτική. Σε καίριες στιγμές παρενέβη στα πολιτικά πράγματα, όπως όταν συνέστησε στους Μιλήσιους να μη συμμαχήσουν με τον Κροίσο ή όταν συμβούλευσε τις ιωνικές πόλεις να συμμαχήσουν μεταξύ τους για να αντιμετωπίσουν τους κοινούς πιθανούς εχθρούς . ‘Ήταν μια πολύπλευρη προσωπικότητα. Ασχολήθηκε με την αστρονομία και τα μαθηματικά, τη φυσική και την φιλοσοφία.



Ως αστρονόμος:

Έκανε αξιόλογες για την εποχή του παρατηρήσεις:

§ Ανακάλυψε (με σκιοθηρικό γνώμονα) την ανισότητα των εξαμήνων (θερινού και χειμερινού).

§ Μέτρησε τη διάρκεια του έτους (365 ημέρες).

§ Μελέτησε τις τροπές και τις ισημερίες του 'Hλιου και ανέπτυξε μεθόδους εντοπισμού των αντίστοιχων ημερών μέσα στο έτος.

§ Ανέπτυξε μέθοδο υλοποίησης στο έδαφος της ακριβούς διεύθυνσης Βορράς-Νότος.

§ Εκτιμάται ότι πρόβλεψε μία έκλειψη Ηλίου (Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί οτι τον Μάιο του 585 π.Χ: Συμβαίνει έκλειψη Ηλίου, που είχε προβλεφθεί από τον Θαλή τον Μιλήσιο, κατά τη διάρκεια μάχης μεταξύ του Αλυάττη Β' και του Κυαξάρη.).

§ 'Eγραψε τα βιβλία "Περί Τροπής και Ισημερίας" και "Ναυτική Αστρολογία".



Ως φυσικός:

Ανακάλυψε τις τροπές (ηλιοστάσια), καθώς και τον ηλεκτρισμό και το μαγνητισμό από τις ελκτικές ιδιότητες του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι).



Ως μαθηματικός:

Οι μαθηματικές του γνώσεις θα πρέπει να προέρχονταν από τους ιερείς της Αιγύπτου και μάλιστα ο ίδιος θα πρέπει να ήταν ο εισηγητής της γεωμετρίας στην Ελλάδα. Ο Πρόκλος του αποδίδει τις εξής ανακαλύψεις:



i) Ο κύκλος τέμνεται από τη διάμετρο του σε δύο ίσα μέρη.

ii) Οι γωνίες της βάσης ενός ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες.

iii) Οι κατά κορυφήν γωνίες δύο ευθειών που τέμνονται είναι ίσες μεταξύ τους.

iv) Η εγγεγραμμένη στο ημικύκλιο γωνία είναι πάντα ορθή.

v) Ένα τρίγωνο είναι δυνατόν να ορισθεί αν είναι γνωστή η βάση του και οι γωνίες της (το θεώρημα αυτό επιτρέπει τον υπολογισμό της απόστασης των πλοίων μέσα στη θάλασσα).



vi)«Θεώρημα του Θαλή»:









Όταν τρεις τουλάχιστον παράλληλες ευθείες τέμνουν δύο άλλες ευθείες, τότε τα τμήματα που ορίζουν στη μία είναι ανάλογα προς τα αντίστοιχα τμήματα της άλλης.





Άμεση συνέπεια του θεωρήματος:

Κάθε ευθεία παράλληλη προς μια πλευρά ενός τριγώνου χωρίζει τις άλλες πλευρές του τριγώνου σε ίσους λόγους.






vii)Λέγεται ακόμη ότι ο Θαλής κατάφερε να υπολογίσει το ύψος των πυραμίδων από το μήκος της σκιάς τους, βάσει της σχέσης ενός κάθετου στο έδαφος ραβδιού με τη σκιά του.






Ως φιλόσοφος:

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις του σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας του κόσμου.

Πρώτος ο Θαλής αναζήτησε την αρχή των όντων όχι στον Θεό, αλλά σε κάποιο φυσικό είδος. Ακολούθησε ορθολογικό τρόπο σκέψης και εισήγαγε την έννοια της αρχής, βασικό όρο της επιστημονικής διανόησης. Η προσπάθειά του Θαλή να εξηγήσει τη φύση και το πλήθος των φυσικών φαινομένων, όχι πια με το μύθο και τη θρησκεία, αλλά ορθολογικά, τον τοποθετεί ιστορικά στην πρώτη θέση της αρχαιοελληνικής φιλοσοφικής παραδόσεως.

Στην κοσμολογία του φιλόσοφου το νερό είναι η αρχή ως πλεονάζον στη φύση. Η άποψη αυτή δε στερείται επιστημονικής αξίας (π.χ. θεωρία υδρογόνου). Του αποδίδονται δύο κοσμολογικές απόψεις:

v «Η Γη έχει τη μορφή ενός κυκλικού δίσκου που στηρίζεται στο νερό» και

v «Το νερό είναι η αρχή των πάντων».

Η ζωτική δύναμη του νερού και η τεράστια σημασία του στη φύση ήταν η αιτία που έκανε τον Θαλή να το ορίσει ως πρωταρχικό στοιχείο. Στην Ορφική μυθολογία βρίσκουμε το «Ύδωρ» και την «Ύλη» σαν τα πρωταρχικά στοιχεία δημιουργίας της πρώτης ύλης του σύμπαντος.

Η «Ύλη» δεν ορίζεται με την σημερινή επιστημονική έννοια, αλλά αποτελεί μια μορφή κοσμικής ύλης. Το «Ύδωρ» (νερό) , ο αέρας είτε άλλο στοιχείο είναι κατά τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους συνυφασμένο με την ζωή, την ψυχή και τη δύναμη της φύσεως που κινεί τα πάντα. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (στο Περί Ουρανού Β 13) ήταν η αρχαιότερη θεωρία που είχε διατυπωθεί και είχε παραδοθεί από τον Θαλή. Τούτη η άποψη φέρει ίχνη των ομηρικών και των ησιόδειων κοσμολογικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα της εικόνας του Ωκεανού ποταμού που περιβάλλει την Γη και είναι πηγή όλων των υδάτων. Η ιδέα, όμως ότι κάτω από τη γη υπάρχουν νερά, στρέφει το ενδιαφέρον της έρευνας προς την πλευρά της Βαβυλωνιακής και της Αιγυπτιακής μυθολογίας και υποδεικνύει ως ένα βαθμό μια άμεση επαφή του Θαλή με τις μυθολογίες της Εγγύς Ανατολής. Είτε θεωρούσε ότι το νερό εκτός από κοσμογονική αρχή συμμετέχει στη σύσταση του κόσμου είτε όχι, το σημαντικό είναι ότι ο φιλόσοφος αφαιρεί από το νερό τη θεϊκή του ιδιότητα και το αναγνωρίζει μόνον ως φυσικό σώμα.

Ο Θαλής προσδιόρισε τα τέσσερα βασικά στοιχεία της φύσης (νερό, φωτιά, αέρας, γη). Επίσης, πίστευε ότι η μορφή κάθε πράγματος εξαρτάται από την αναλογία των στοιχείων αυτών (π.χ. στερεό = εκείνο που πλεονεκτεί στη γη).



Όπως μας παραδίδει ο Αριστοτέλης (στο Περί Ψυχής Α5 και Α3) ο Θαλής πίστευε πως ο κόσμος είναι γεμάτος θεούς και ότι η ψυχή είναι κάτι το κινητικό. Πρόκειται ουσιαστικά για μια αρχαϊκή διατύπωση της θεωρίας του υλοζωισμού, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι ζωντανός και έμψυχος, γεγονός που πιστοποιείται από την κινητικότητά του. Ο υλοζωισμός στην νεότερη έννοιά του θεωρεί ως δομικό στοιχείο του κόσμου το φυσικό στοιχείο εννοώντας το ως έμβιο, ως οντότητα στην οποία η ύλη και η ενέργεια είναι αδιάσπαστα ενωμένες.



ΔΙΑΣΗΜΕΣ ΡΗΣΕΙΣ ΘΑΛΗ:

Για τρία πράγματα ευχαριστώ την τύχη: πρώτα γιατί γεννήθηκα άνθρωπος και όχι θηρίο, δεύτερον γιατί γεννήθηκα άνδρας και όχι γυναίκα και τρίτον γιατί γεννήθηκα Έλλην και όχι βάρβαρος.

.

Άριστη δημοκρατία είναι εκείνη που δεν έχει ούτε πάρα πολύ πλούσιους ούτε πάρα πολύ φτωχούς πολίτες.



Να αγαπάς την ειρήνη.



Ο κόσμος είναι κάτι λαμπρότατο διότι είναι έργο του Θεού.



Ο θάνατος δε διαφέρει σε τίποτα από τη ζωή.



Ο κόσμος είναι σκάλα . Άλλοι ανεβαίνουν και άλλοι κατεβαίνουν.



Η πρόβλεψη του μέλλοντος είναι εξόχως δύσκολο πράγμα.



Το παλαιότερο από τα όντα είναι ο Θεός, διότι είναι αγέννητος.



Το μεγαλύτερο δημιούργημα είναι ο χώρος, διότι χωράει τα πάντα.



Το γρηγορότερο δημιούργημα είναι ο νους, διότι τρέχει παντού.



Το ισχυρότερο δημιούργημα είναι η ανάγκη διότι κυριαρχεί σε όλα.



Το σοφότερο δημιούργημα είναι ο χρόνος διότι ανακαλύπτει τα πάντα.



Ό,τι προσφέρεις στους γονείς σου τα ίδια περίμενε να πάρεις από τα παιδιά σου.



Γνώθι σ’ αυτόν.



Σε αυτόν που τον ρώτησε ποιος είναι πιο ευτυχισμένος απάντησε: «Αυτός που έχει σώμα υγιές, εφευρετικό μυαλό και έμφυτη ικανότητα να δεχτεί τη μόρφωση».



Σε αυτόν που τον ρώτησε τι είναι εύκολο απάντησε: «Το να δίνεις συμβουλές στους άλλους».ΠΗΓΗ