Οι εξωτικοί χοροί των μελισσών

Ο χορός και το τραγούδι κατά την παλαιοανθρωπολογία, ήταν οι πρωταρχικοί τρόποι επικοινωνίας των ανθρωπίδων, πριν από την ομιλία. Ο χορός με τις κινήσεις του σώματός μας ακόμη και σήμερα, είναι ένα μέσο να δείξουμε τα συναισθήματά μας, να δηλώσουμε την εσωτερική μας διάθεση, να μεταφέρουμε γενικά πληροφορίες στους άλλους.
Ποιός μπορεί να αντισταθεί στο "κάλεσμα" από τις λάγνες κινήσεις των γοφών μιας χορεύτριας του χορού της κοιλιάς, ή του εξωτικού χορού των γυναικών Μαορί ή τον εντυπωσιακό ρυθμικό χορό των Ποντίων, των Κρητικών, στους μπάλλους των νησιωτών ή ακόμη και στον ρυθμικό λίκνισμα της ρέγκε;
Το ίδιο βλέπουμε να συμβαίνει σε πολλά είδη πτηνών, εντόμων αλλά και ζώων..

Οι κινήσεις του σώματος με ρυθμό και με ιδιαίτερη συχνότητα, μαζί με τους ανάλογα παραγόμενους ήχους, είναι μια βασική μέθοδος επικοινωνίας και μεταφοράς πληροφοριών και για τις μέλισσες.. Η ανακάλυψη από τις εργάτριες ενός νέου τόπου ανθοφορίας, μιας νέας πηγής νερού ή μιας νέας πιθανής τοποθεσίας για αφεσμό που αποτελεί την φυσιολογική μέθοδο πολλαπλασιασμού των μελισσών, μεταφέρεται στην κοινότητα μιας κυψέλης-φωλιάς ως πληροφορία με μια αξιοθαύμαστη όσο και "εξωτική" εκτέλεση χορευτικών κινήσεων, συνοδευόμενων με ήχους εν είδη..μουσικής υπόκρουσης!

Δεν ξέρω ακριβώς τι μ'έπιασε σήμερα και αποφάσισα να γράψω λίγα περιληπτικά για τους χορούς της μέλισσας που εγώ τουλάχιστον βρίσκω άξια θαυμασμού! Οι μελισσοχοροί σχεδόν ποτέ δεν παρατηρούνται (μόνο τυχαία) από τον μελισσοκόμο και δεν είναι ένα βασικό στοιχείο απαραίτητης γνώσης, αλλά είναι τόσο γοητευτικός ο τρόπος που μεταβιβάζουν ή λαμβάνουν τις πληροφορίες, όσο και μυστήριος και για μένα εξωτικός!
Όλα αυτά έχουν ερευνηθεί από επιστήμονες και είναι πολύ εντυπωσιακές οι λεπτομέρειες των κινήσεων που κάνουν οι μέλισσες. Όλες οι χορευτικές κινήσεις γίνονται για να δώσουν την κατεύθυνση, την απόσταση και το είδος του στόχου. Οι άλλες εργάτριες μέλισσες αντιλαμβάνονται τις κινήσεις της "χορεύτριας" στο σκοτάδι της κυψέλης, ακολουθώντας την από πολύ κοντά, ακουμπώντας την και παράλληλα "ακούγοντας" τον ήχο που παράγει με τα φτερά της και τις δονήσεις του σώματός της..

Αντιγράφω από την πολύ καλή "ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ" του Μ.Υφαντίδη, μια περίληψη των πολύ σπουδαίων "επιδόσεων" των χορευτριών του μελισσόκοσμου:

Πρώτος που περιέγραψε τις χορευτικές κινήσεις των μελισσών ήταν ο Pater Sprintzner το 1778, ωστόσο οι παρατηρήσεις του έμειναν άγνωστες για πάνω από ένα αιώνα, μέχρι που ο Νομπελίστας βιολόγος Karl von Frisch δημοσίευσε στο βιβλίο του "Από τη ζωή των μελισσών", τις περίφημες πλέον παρατηρήσεις του ερμηνεύοντας την χορευτική γλώσσα των μελισσών.


Ο κυκλικός χορός υποδηλώνει οτι ο στόχος βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την κυψέλη-φωλιά, ενώ δεν περιέχει ακριβή πληροφορία για το μέγεθος της απόστασης ούτε για την κατεύθυνση. Στον κυκλικό χορό η χορεύτρια διαγράφει διαδοχικά μικρούς κύκλους με φορά διαδρομής αντίθετη κάθε φορά μετά την πλήρη ολοκλήρωση ενός κύκλου..
Ο χορός της "παλλόμενης κοιλιάς" ή μικτός χορός, περιέχει νέα στοιχεία και πληροφορίες που αφορούν την απόσταση και κατεύθυνση του στόχου. Εκτελώντας αυτόν τον χορό η μέλισσα διαγράφει διαδοχικά καμπυλόγραμμες και ευθύγραμμες διαδρομές και πάλλει την κοιλιά της δεξιά-αριστερά, με ορισμένη κάθε φορά συχνότητα, στη διάρκεια μόνο της ευθύγραμμης διαδρομής. Στην ευθύγραμμη διαδρομή, που παραμένει σταθερή για μικρά χρονικά διαστήματα, η μέλισσα παράγει συχνά και ήχους με την βοήθεια των μυών του θώρακα, χωρίς αισθητή δόνηση των φτερών της. Τελειώνοντας κάθε φορά την μικρού μήκους ευθύγραμμη διαδρομή (από 7 έως 11 χιλιοστά) η χορεύτρια επιστρέφει στην αφετηρία της, διαγράφοντας εναλλάξ δεξιόστροφη και αριστερόστροφη ημικυκλική διαδρομή. Ο "μικτός χορός" είναι σημαντικός από βιολογική άποψη, καθώς μεταφέρει κρίσιμες πληροφορίες ακριβείας. Τα χαρακτηριστικά του μεταβάλλονται ανάλογα με τις πληροφορίες που θέλουν να μεταδόσουν, σαν ένα πραγματικό σήμα ηλεκτρονικής ακτινοβολίας! Δηλαδή το μήκος και η κατεύθυνση της ευθύγραμμης διαδρομής, η διάρκεια που πάλλεται η κοιλιά και η διάρκεια των ήχων που παράγονται, έχουν απόλυτη σχέση με τις πραγματικές διαστάσεις της διαδρομής έως τον στόχο!!

Η ευθύγραμμη διαδρομή μεταφέρει μάλλον τις σημαντικότερες πληροφορίες. Την άποψη αυτή ο Frisch την στηρίζει στο οτι οι εργάτριες που ακολουθούν την χορεύτρια από πολύ κοντά, συχνά διακόπτουν την επαφή τους (με τις κεραίες), στο τέλος της ευθύγραμμης διαδρομής, επιστρέφουν νωρίτερα στην αφετηρία της κίνησης και εκεί μόλις επιστρέψει και η χορεύτρια την αγγίζουν πάλι στην κοιλιά με τις κεραίες τους. Με αυτό το "άγγιγμα" αντιλαμβάνονται οχι μόνο την κατεύθυνση της χορεύτριας αλλά και τους ήχους που παράγει, που μάλιστα ίσως να είναι οι πιο σημαντικοί για το είδος και την ποιότητα της πληροφορίας, γιατί οι "άηχοι" χοροί δεν αυξάνουν τον αριθμό των νεοφερμένων μελισσών στη θέση που υποδυκνείει η χορεύτρια!
Οι μέλισσες δεν έχουν φυσικά κάποιο όργανο να μετρούν την απόσταση, αλλά το καταπληκτικό είναι οτι μπορούν και την υπολογίζουν, ανάλογα με το ποσόν της ενέργειας που καταναλώνουν έως τον στόχο! Για το λόγο αυτό υπάρχουν πολύ μικρές διαφορές ανάμεσα στις χορεύτριες. Έτσι οι γηραιότερες εργάτριες δηλώνουν μεγαλύτερη μια ορισμένη απόσταση απ'ότι οι νεότερες. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με τις μέλισσες που λαμβάνουν τις πληροφορίες. Οι νεότερες μέλισσες λόγω απειρίας, δεν ερμηνεύουν πολύ σωστά τις κινήσεις και τους ήχους, βελτιώνονται όμως γρήγορα. Ετσι ανάλογα με την τυχαία σύνθεση της ομάδας που ακολουθεί την χορεύτρια, γίνεται αντιληπτή η ακρίβεια των πληροφοριών.


Οι χορεύτριες "λικνίζονται" κατά κανόνα στις κατακόρυφες επιφάνειες των κηρηθρών. Στις κυψέλες όμως συχνά εκτελούν τον χορό τους στη σανίδα προσγείωσης μπροστά στην είσοδο. Η κατεύθυνση της ευθύγραμμης διαδρομής του χορού τότε, έχει την ίδια γωνία με την θέση του ήλιου, με την κατεύθυνση της πραγματικής πτήσης προς τον στόχο και η χορεύτρια πρέπει να βλέπει τον ήλιο ή ένα κομμάτι γαλανού ουρανού.. Αντίθετα εάν ο χορός γίνεται στο σκοτάδι των κατακόρυφων κηρήθρων, η χορεύτρια με αξιοθαύμαστο τρόπο μεταφέρει στον κατακόρυφο άξονα με την βοήθεια της βαρύτητας (που αντιλαμβάνεται με τα όργανα ισορροπίας) την ίδια γωνία με την θέση του ήλιου, σαν να ήταν έξω στο φως!


Όταν η χορεύτρια κινείται κατακόρυφα και από κάτω και προς τα πάνω, σημαίνει:πετάξτε προς τον ήλιο, όταν κινείται κατακόρυφα και προς τα πάνω: πετάξτε αντίθετα από τον ήλιο, μια γωνία 30o αριστερά από την κατακόρυφο και προς τα πάνω σημαίνει:πετάξτε 30o αριστερά από την κατεύθυνση προς τον ήλιο..

Η αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, φαίνεται οτι αναγκάζει τις χορεύτριες να αυξάνουν λίγο τον ρυθμό του χορού τους..
Με τον κώδικα αυτό μπορεί να αναγγελθεί κάθε κατεύθυνση γύρω από την κυψέλη..


Η πιστή μεταβίβαση της πληροφορίας εκτός από τους παραπάνω παράγοντες που την επηρεάζουν (ηλικία εργατριών, θερμοκρασία), φαίνεται οτι κάποιο ρόλο παίζουν ο άνεμος, η θέση του ήλιου ως προς το ζενίθ (έχει σημασία στις τροπικές χώρες) και σε κάποιο βαθμό ο γήινος μαγνητισμός. Βρέθηκε επίσης οτι μικρές δόσεις εντομοκτόνων, μικρότερες των θανατηφόρων, τροποποιούν τα χαρακτηριστικά του χορού λίγο αλλά αρκετό για να γίνεται ένα μικρό λάθος στην ερμηνία του χορού και φυσικά στην απόδοση του μελισσιού..

Η ποιότητα της τροφής, (αφθονία, απόσταση) μεταβάλλει την ζωηρότητα του χορού.. Ενας πολύ ζωηρός χορός, εξάπτει άμεσα το ενδιαφέρον των εργατριών. Όταν επιστρέψουν πολλές μαζί συλέκτριες, αρχίζουν να εκτελούν χορευτικές κινήσεις και έχει παρατηρηθεί οτι τότε, δημιουργείται ένας..ανταγωνισμός μεταξύ τους για το ποιές θα μπορούσαν με τον χορό τους να προσελκύσουν περισσότερες συλλέκτριες στην παρακολούθηση του χορού, άρα και στην πηγή της πληροφορία

Υπάρχουν και άλλα δευτερεύουσας σημασίας είδη χορών που εκτελούνται στην κυψέλη όπως ο χορός της καθαριότητας που εκτελείται από τις οικιακές νεαρές μέλισσες, και αφορά τον καθαρισμό των άχρηστων σωματιδίων (σκουπίδια).
Ο χορός του καθαρισμού του σώματος της εργάτριας που είναι άκρως εντυπωσιακός και συνοδεύται με ακραίες κινήσεις και απαραίτητη "συνδρομή" άλλης εργάτριας η οποία με τα σαγόνια της καθαρίζει αγγίζοντας το δονούμενο κορμί της χορεύτριας!!
Ο χορός της "χαράς"..όπου μια εργάτρια τοποθετεί τα πόδια της σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος μιας άλλης ενώ ταυτόχρονα κινείται με μια ρυθμική κίνηση μπρος-πίσω, μετά από λίγο ακουμπά μια άλλη συνεχίζοντας τον ίδιο χορό και ούτω καθ'εξής.. Οι χοροί αυτοί ονομάστηκαν από τον Haydak που πρώτος τους περιέγραψε "χοροί της χαράς" λόγω του γεγονότος οτι εκτελούνται πάντα οταν όλα είναι εντάξει στο μελίσσι, ένα ήσυχο απόγευμα ή βραδάκι μετά από μια καλή συγκομιδή!!
Ο χορός μασάζ..όπου αρχίζει όταν κάποια μέλισσα γέρνει αφύσικα και ιδιότροπα το κεφάλι της πάνω στην κηρήθρα. Τότε οι άλλες διπλανές της αρχίζουν να την "ψαχουλεύουν" με τα μπροστινά τους πόδια και με τις κεραίες τους. Σκαρφαλώνουν πάνω της, περνούν με ταχύτητα από κάτω της ή τραβούν τα πόδια και αγγίζουν τα πλευρά της συνεχώς. Η μέλισσα που "αρρώστησε" τότε ανοίγει διάπλατα τα σαγόνια της και τεντώνει τα πόδια και την προβοσκίδα της σε μια κίνηση που δείχνει μια ηδονική αποδοχή της περιποίησης... Μετά από λίγα λεπτά συνεχούς περιποίησης αποκαθίσταται η ηρεμία και η "άρρωστη" μέλισσα συμπεριφερεται πάλι εντελώς φυσιολογικά...

Χοροί της κοιλιάς.. χοροί μασάζ.. χοροί της χαράς! Ε..είναι ή δεν είναι εξωτικοί οι χοροί των μελισσών;

ΠΗΓΗ