Στ’ ανοιχτά από τη Χώρα Σφακίων και την Παλαιόχωρα, στο αρχιπέλαγος του Λυβικού, συναντάμε το πανέμορφο νησί της Γαύδου.
Ογυγίη, Ωγυγία, Γωυγία, Γαυγία, Γαυδία, Γαύδος, Κλαύδη, Γκόζο, Γκόντι, Κλαούντια, Κλάουντος είναι μια σειρά από τα ονόματα με τα οποία συναντάμε τη Γαύδο σε διάφορες περιόδους της ιστορίας.
Ωγυγίη τις νήσος απόπροθεν ειν αλί κείται΄
ένθα μεν Ατλαντος θυγάτηρ δολόεσσα Καλυψώ
ναίει ευπλόκαμος, δεινή θεός΄ ουδέ τις αυτή
μίσγεται ούτε θεών ούτε θνητών ανθρώπων
αλλ’ εμέ τον δύστηνον εφέστιον ήγαγε δαίμων
οίον, επεί μοι νήα θοήν αργήτι κεραυνώ
Ζευς έλσας εκέασσε μέσω ενί οίνοπι πόντω.
ΟΜΗΡΟΣ/ΟΔΥΣΣΕΙΑ η΄(στίχοι 244-250)
(Βαθιά στο πέλαγο είναι ένα νησί, Ωγυγία
Εκεί που μένει του Ατλαντα η δολοπλόκα κόρη,
η Καλυψώ, με τις σγουρές πλεξούδες, δεινή θεά,
που μήτε θεός, μήτε άνθρωπος σμίγει μαζί της
αλλά εμένα το δύστυχο, στο σπίτι της μ’ έφερε η μοίρα
αφού το γρήγορο καράβι μου με κεραυνού φωτιά
τό ‘καψε ο Δίας μεσοπέλαγα).
Τόπος αρχαίος.
Πιο παλιός ακόμη κι από την Καλυψώ του Ομήρου. Με το προϊστορικό του όνομα να μοιάζει πιο πολύ στο τωρινό.
Καυδία, είναι το πρωτινό της όνομα.
Οπως ακριβώς η λέξη Καύδα (Γαύδα), που διαβάστηκε σε υστερο-μινωϊκές επιγραφές της Γραμμικής Β΄.
Η Κλαυδία οδός είναι ένα άλλο σημάδι, καθώς σώζονται ίχνη της και σήμερα.
Καυδία, είναι το πρωτινό της όνομα.
Οπως ακριβώς η λέξη Καύδα (Γαύδα), που διαβάστηκε σε υστερο-μινωϊκές επιγραφές της Γραμμικής Β΄.
Η Κλαυδία οδός είναι ένα άλλο σημάδι, καθώς σώζονται ίχνη της και σήμερα.
Ενας δρόμος που οδηγεί από τον Λαυρακά στο κέντρο του νησιού.
Η επίστρωσή του εχει γίνει με μεγάλες πλάκες, σημαντικού πάχους, ώστε να εξασφαλίζουν αντοχή στο οδόστρωμα, τέτοια, που θα τη ζήλευαν σίγουρα αυτοί που αλείψανε εδώ κι εκεί με πίσσα τους σημερινούς δρόμους του νησιού, χωρίς να αντέχουν σε μια ψευτο-μπόρα, μια και τους τρώει το νερό στο άψε-σβήσε...
Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τη μυθολογία και την ιστορία, η Γαύδος είναι το νησί της Καλυψώς και του Οδυσσέα, της Μινωικής κυριαρχίας, της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου, των Αράβων, των πειρατών και του Μπαρμπαρόσα, της Βυζαντινής εποχής, της Τουρκοκρατίας, το απομονωμένο νησί ‘’κατάλληλο’’ κάποτε και για εξορίες και εκτοπίσεις σημαντικών, αλλά και απλών ανθρώπων που όμως κουβαλούσαν αγνές ιδεολογίες και αντιλήψεις.
Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τη μυθολογία και την ιστορία, η Γαύδος είναι το νησί της Καλυψώς και του Οδυσσέα, της Μινωικής κυριαρχίας, της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου, των Αράβων, των πειρατών και του Μπαρμπαρόσα, της Βυζαντινής εποχής, της Τουρκοκρατίας, το απομονωμένο νησί ‘’κατάλληλο’’ κάποτε και για εξορίες και εκτοπίσεις σημαντικών, αλλά και απλών ανθρώπων που όμως κουβαλούσαν αγνές ιδεολογίες και αντιλήψεις.
Η Γαύδος, στην ροή του χρόνου, πήρε πολλά ονόματα.
Ωγυγία κατά τον Όμηρο, Κλαυδή ή Καύδη κατά την Ρωμαϊκή κυριαρχία –προς τιμή του αρμοστή που διοικούσε το νησί Μάρκο Ορβύλιο Κλαύδο και με αυτό το όνομα την αναφέρει και ο Απόστολος Παύλος το 64 μ.Χ. στις περιπέτειες του.
Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ ο Σοφός (886-912 μ.Χ.) το είχε ονομάσει με το σημερινό του όνομα, Γαύδος, ενώ κατά την Τουρκοκρατία (1665-1895 μ.Χ.), ονομαζόταν Γότζο.
Αρχαιολογικά και άλλα ευρήματα φανερώνουν ότι το νησί της Γαύδου κατοικείται τουλάχιστον από τους νεολιθικούς χρόνους. Υπολείμματα Μινωικού πολιτισμού, καθώς και από την Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο έχουν βρεθεί στο νησί. Γραπτά κείμενα για την κατοίκηση της Γαύδου αναφέρονται από τους αρχαίους συγγραφείςΗρόδοτο, Στράβωνα, Πτολεμαίο και Ιεροκλή.
Αρχαιολογικά και άλλα ευρήματα φανερώνουν ότι το νησί της Γαύδου κατοικείται τουλάχιστον από τους νεολιθικούς χρόνους. Υπολείμματα Μινωικού πολιτισμού, καθώς και από την Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο έχουν βρεθεί στο νησί. Γραπτά κείμενα για την κατοίκηση της Γαύδου αναφέρονται από τους αρχαίους συγγραφείςΗρόδοτο, Στράβωνα, Πτολεμαίο και Ιεροκλή.
Στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη και στον όρμο του Λαυρακά, βρέθηκαν λείψανα μεγάλης εγκατάστασης που άκμασε κατά τους ιστορικούς χρόνους (Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο).
Εξάλλου, το 1927 και το 1960 βρέθηκαν τμήματα επιγραφής στη δωρική κρητική διάλεκτο της εποχής χαραγμένης σε πορόλιθο, αντίστοιχα στο Πραιτώριο της Γόρτυνας και σ’ ένα αγροτόσπιτο στην περιοχή Μεσσαράς του Ηρακλείου.
Έτσι, ήλθε στο φως η περίφημη ‘’ Συνθήκη’’, που συνυπογράφτηκε μεταξύ Γορτυνίων και Καυδίων και που αποδεικνύει τη σχέση που υπήρχε ανάμεσα στην παντοδύναμη τότε Γόρτυνα και στην Γαύδο, τον 3ο αιώνα π.Χ.
Σε ελεύθερη μετάφραση της επιγραφής αναφερόταν ότι οι Γορτύνιοι παραχωρούν στους κατοίκους της Γαύδου το δικαίωμα “να κατοικούν στο νησί τους ελεύθεροι και αυτόνομοι, με δικά τους δικαστήρια και νόμους, αλλά υποχρεούνται να ακολουθούν τους Γορτύνιους σε πόλεμο και σε ειρήνη και να καταβάλλουν το 1/10 από τα γεννήματα που παράγει η γη τους εκτός από τα ζώα, τα λαχανικά και την πρόσοδο των λιμένων, ενώ δίνουν κάθε χρόνο.
Επίσης, οφείλουν να δίνουν κάθε χρόνο διακόσιους μεδίμνους από τους καρπούς του κέδρου (κεδροκούκια), αν η σοδειά είναι καλή και εξήντα μεδίμνους, αν η σοδειά δεν είναι καλή, καθώς και πέντε χιλιάδες χόες αλατιού από τη συνολική παραγωγή του νησιού.
Το ανέκαθεν πολύτιμο αλάτι και το κεδρέλαιο, που χρησιμοποιούταν για τη συντήρηση των πλοίων και στη φαρμακευτική, ήσαν τα κύρια προϊόντα της Γαύδου, ενώ οι πρόσοδοι των λιμανιών ήταν η κύρια πηγή πλούτου.
Μεταξύ των ευρημάτων στο νησί αποτελούν ερωτηματικά οι μαρμάρινες κολώνες και τα ανάκλιντρα, καθώς και σκαλιστή απεικόνιση κληματαριάς σε μάρμαρο που βρέθηκαν μέσα σε μια σπηλιά στην περιοχή της Ερρικιάς.
Η παράδοση θέλει αυτή τη σπηλιά να ήταν το βασίλειο της Καλυψώς.
Κατ’ άλλους, το βασίλειό της τοποθετείται στην περιοχή Λαυρακά, όπου εκεί έχουν εντοπισθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, θολωτοί, λαξευτοί τάφοι και το αρχαίο λιμάνι.
Κατά τη Μινωική περίοδο το νησί υπαγόταν στην επικράτεια της Κνωσού και ευρήματα αποκαλύπτουν ότι την εποχή αυτή το νησί είχε μεγάλη παραγωγή σε σύκα, σταφύλια και λάδι.
Σήμερα δεν υπάρχουν στο νησί ούτε και ελαιώνες, αλλά ούτε και αμπελώνες παρά μόνο ένας οικισμός με το όνομα Άμπελος.
Ένα άλλο σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα της Γαύδου είναι το ακέφαλο γυναικείο άγαλμα, που μετέφερε το 1865 στο Βρετανικό Μουσείο ο Άγγλος μηχανικός και περιηγητής Spratt και πιθανόν χρονολογείται στον 2ο μ.Χ. αιώνα. Με την κυριαρχία των Ρωμαίων, η Κρήτη, καθώς και όλη η Ελλάδα, παρακμάζει. Ξανασυναντάμε ιστορικά τη Γαύδο το 2ο μ.Χ. αιώνα, όταν ο αυτοκράτορας Ανδριανός την παραχωρεί στη Σπάρτη.
Κατά την περίοδο της κυριαρχίας των θαλασσών από τους Άραβες και τους πειρατές, η Γαύδος δεν αναφέρεται πουθενά για να εμφανιστεί και πάλι πολύ αργότερα, κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας.
Τότε ανοίγουν και πάλι οι θαλάσσιοι δρόμοι στο Κρητικό και Λιβυκό Πέλαγος
και το νησί ξαναγίνεται εμπορικός σταθμός.
Οι πειρατικές επιδρομές όμως εμποδίζουν τη μόνιμη κατοίκησή της, ενώ τα σχέδια των Ενετών για οχύρωσή της δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
Όπως προείπαμε, η Γαύδος κατοικείται από την προϊστορική περίοδο και τούτο αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Μεταξύ των άλλων υπάρχουν ερείπια από υδραγωγείο και ένα καμίνι που χρησιμοποιούνταν για την εκμετάλλευση του σιδηρομεταλλεύματος. Θραύσματα του μεταλλεύματος συναντώνται και σήμερα στα μονοπάτια της περιοχής και πιστεύεται ότι κατά τη ρωμαϊκή εποχή, έγινε μια μεγάλη αποδάσωση της Γαύδου, όταν τα δένδρα της χρησιμοποιήθηκαν ως καυσόξυλα για τα καμίνια της παραγωγής σιδήρου,. Ο σίδηρος εξαγόταν από το αρχαίο λιμένα του Λαυρακά που σήμερα βρίσκεται τρία μέτρα κάτω από τη θάλασσα. Στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη, νοτιοανατολικά από το Λαυρακά, βρίσκονται τα ερείπια πόλης από την πρώτη βυζαντινή περίοδο που εικάζεται ότι αριθμούσε 8.000 κατοίκους, ενώ η σπουδαιότητα της Γαύδου μαρτυρείται και από το γεγονός ότι είχε δικό της επίσκοπο.
---------------------------------------------------------
Έπαυλη από την εποχή του Χαλκού στη Γαύδο.
Οι πειρατικές επιδρομές όμως εμποδίζουν τη μόνιμη κατοίκησή της, ενώ τα σχέδια των Ενετών για οχύρωσή της δεν εκπληρώθηκαν ποτέ.
Όπως προείπαμε, η Γαύδος κατοικείται από την προϊστορική περίοδο και τούτο αποδεικνύεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Μεταξύ των άλλων υπάρχουν ερείπια από υδραγωγείο και ένα καμίνι που χρησιμοποιούνταν για την εκμετάλλευση του σιδηρομεταλλεύματος. Θραύσματα του μεταλλεύματος συναντώνται και σήμερα στα μονοπάτια της περιοχής και πιστεύεται ότι κατά τη ρωμαϊκή εποχή, έγινε μια μεγάλη αποδάσωση της Γαύδου, όταν τα δένδρα της χρησιμοποιήθηκαν ως καυσόξυλα για τα καμίνια της παραγωγής σιδήρου,. Ο σίδηρος εξαγόταν από το αρχαίο λιμένα του Λαυρακά που σήμερα βρίσκεται τρία μέτρα κάτω από τη θάλασσα. Στην περιοχή του Αϊ-Γιάννη, νοτιοανατολικά από το Λαυρακά, βρίσκονται τα ερείπια πόλης από την πρώτη βυζαντινή περίοδο που εικάζεται ότι αριθμούσε 8.000 κατοίκους, ενώ η σπουδαιότητα της Γαύδου μαρτυρείται και από το γεγονός ότι είχε δικό της επίσκοπο.
---------------------------------------------------------
Έπαυλη από την εποχή του Χαλκού στη Γαύδο.
μια «έπαυλη» ή «αγρέπαυλη», ανάλογη με τα γνωστά αρχιτεκτονικά συμπλέγματα της μινωικής Κρήτης, συνολικής έκτασης 450-500 τ.μ.
βίλας.
βίλας.
Το ανασκαφικό εύρημα προσδιορίζεται χρονολογικά στο πλαίσιο της Εποχής του Χαλκού. Ικανό τμήμα του διατηρήθηκε αδιατάρακτο στο κάτω ισόπεδο μιας διαβρωμένης πλαγιάς, ενώ το υπόλοιπο έχει καταπέσει στην υποκείμενη κλιτύ.
Η έπαυλη βρέθηκε σε μια καλά επιλεγμένη θέση, με δροσερό αέρα και θέα... στη θάλασσα! Είναι καλοκατασκευασμένη, με συμμετρική κάτοψη.
Η έπαυλη βρέθηκε σε μια καλά επιλεγμένη θέση, με δροσερό αέρα και θέα... στη θάλασσα! Είναι καλοκατασκευασμένη, με συμμετρική κάτοψη.
Στην τελική της μορφή θεμελιώθηκε λίγο πριν από τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ., πάνω σε έναν εκτεταμένο πρωιμότερο ορίζοντα.
Εχει υποστεί μία τουλάχιστον καταστροφή από σεισμό και φέρει κατά τόπους έντονα σημάδια φωτιάς.
Διαθέτει χώρους αποθήκευσης, εργαστηρίων παρασκευής τροφών για κατανάλωση και βιοτεχνική παραγωγή, καθώς και εργαστήρια αρωματικών και άλλων υλικών!
Δομικά, διαθέτει λιθόκτιστες θήκες και πιθοστάτες. Η σκαπάνη έφερε στο φως πολλά ευρήματα, άλλα ανέγγιχτα στη θέση τους και άλλα σπασμένα και διασκορπισμένα σε μεγάλη απόσταση
Στη σχεδόν 20ετή έρευνά των πανεπιστημιακών στη Γαύδο, έχει τεκμηριωθεί ότι το νησί αποτελεί μουσείο της φύσης και του πολιτισμού -από τα σπάνια στον πλανήτη μας- και χρήζει κάθε δυνατής κεντρικής προστασίας. Τα ανασκαφικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι η ιστορία του νησιού ξεκινά από πολύ νωρίς.
Ηδη στο πρώιμο παλαιολιθικό παρελθόν, δηλαδή τουλάχιστον 130.000 χρόνια πριν, φαίνεται ότι η Γαύδος πέρασε τόσο διαστήματα ευημερίας όσο και μεγάλης ύφεσης.
Παλαιολιθικό Εργαστήριο στη Γαύδο
Η Γαύδος αποτελεί έναν προνομιακό χώρο εντοπισμού της ανθρώπινης δραστηριότητας της Παλαιολιθικής περιόδου, αφού εργαλεία που βρέθηκαν στο νησί της νότιας Κρήτης χρονολογούνται από το 200000-120000 π.Χ., όπως ένας χειροπέλεκυς, ''χωρίς να αποκλείεται και μία πρωιμότερη χρονολόγηση έως και το 700000'', ενώ το εξίσου εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως έχουν βρεθεί εργαλεία που καλύπτουν διαχρονικά την Παλαιολιθική περίοδο μέχρι και το 7000 π.Χ. περίπου.
Ταυτόχρονα γύρω στο 11000 εντοπίζεται οψιανός μεταφερμένος από τη Μήλο και επιπρόσθετα στη θέση Άγιος Παύλος της Γαύδου λειτουργεί ένα είδος πρώιμου «εργαστηρίου» παραγωγής εργαλείων, με ό,τι μπορεί να σημαίνει η έννοια εργαστήριο αυτή την περίοδο. Τα κλιματολογικά και περιβαλλοντικά δεδομένα την περίοδο αυτή στη Γαύδο και στην ευρύτερη περιοχή είναι εντελώς διαφορετικά από τα σημερινά.
Τα ευρήματα
Η εν λόγω ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με την ΚΕ΄ Εφορεία Χανίων, με επικεφαλής την καθηγήτρια Αρχαιολογίας του προαναφερόμενου Τμήματος, Κατερίνα Κόπακα.
Τα ευρήματα επιβεβαίωσε επιστημονικά ο αρχαιολόγος της ΚΕ' Εφορείας Χανίων, Χ. Ματζάνας, ειδικευμένος στην Παλαιολιθική περίοδο, και παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2006 και στο εξής ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο και πτυχές επιστημονικού ενδιαφέροντος για την Παλαιολιθική περίοδο στην Κρήτη.
Η κ. Κόπακα τονίζει: ''Τα ευρήματα παραπέμπουν σε πρώιμους παλαιολιθικούς έως και μεσολιθικούς ορίζοντες και προέρχονται από πολλούς υπαίθριους χώρους. Για την αναγνώρισή τους χρησιμοποιήθηκε η μακροσκοπική εξέταση (μορφολογία/τυπολογία, τεχνολογία, μετρολογία, υλικό υπόβαθρο, κατάσταση επιφάνειας), σε γεωαρχαιολογικές παραμέτρους (συνήθης συνάφεια με ζώνες ερυθρογής, πρώτη ύλη από εντοπισμένες τοπικές πηγές)''.
Για τα ευρήματα καθ' αυτά, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και τις περιόδους που καλύπτουν η κ. Κόπακα τόνισε: 'Οι λιθοτεχνίες της Κάτω Παλαιολιθικής περιόδου στη Γαύδο, αν και φαίνονται κατ' αρχάς ως παράδοξο, εδράζονται στα τέχνεργα που βρέθηκαν με τα τυπολογικά χαρακτηριστικά που έχουν οι χειροπελέκεις.
Συγκεκριμένα, ο υπο-καρδιόσχημος χειροπέλεκυς από τοπικό ραδόχρωμο ασβεστόλιθο, που βρέθηκε στην παραλία του Σαρακήνικου, διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα εργαλείου τωνεξελιγμένων Αχελαίων λιθοτεχνιών. Η χρονολόγησή του μπορεί να γίνει προς το τέλος της ύστερης Κατώτερης Παλαιολιθικής περιόδουαπό το 200000-120000, χωρίς να αποκλείεται όμως μια πολύ πρωιμότερη χρονολόγησή του έως και 700.000 χρόνια πριν.
Η χρήση του ασβεστόλιθου σχετίζεται σε αντίστοιχες λιθοτεχνίες της βόρειας αφρικανικής ακτής, ενώ το σχήμα του εργαλείου παραπέμπει σε -σύγχρονες των αφρικανικών- ελλαδικές και ευρωπαϊκές λιθοτεχνίες. Σχετικές μελέτες και παρατηρήσεις έχει πραγματοποιήσει ο Χ. Ματζάνας. Η αλλοιωμένη αρχική κατάσταση του εν λόγω αντικειμένου συμβαδίζει με την πρώιμη χρονολόγησή του.
Νεότερες παρεμβάσεις που έχουν γίνει στο ίδιο εργαλείο, ανανεώνοντας τις κόψεις του πλευρικού ξυστήρα, καθώς και εντοπισμένες φθορές του από μεταγενέστερη χρήση, δίνουν στο εργαλείο τον χαρακτήρα «παλιμψήστου».
Εντοπίστηκε ένας ακέραιος χειροπέλεκυς-κοπέας με μερική απολάξευση της ίδιας όψης σε κροκάλα πλουτώνιου, ενδεχόμενα γρανοδιορίτη, κοντά στη θέση Κοπανέλο. Επίσης βρέθηκε μεγάλος δισκοειδής πυρήνας με κεντροφερείς αποσπάσεις κυρίως στη μια όψη, που έχει διαμορφωθεί από κατάτμηση κροκάλας αδρόκοκκου ψαμμίτη.
Η καθηγήτρια, αναφερόμενη στον Άγιο Παύλο και τη σημασία του, δηλώνει:
Διαθέτει χώρους αποθήκευσης, εργαστηρίων παρασκευής τροφών για κατανάλωση και βιοτεχνική παραγωγή, καθώς και εργαστήρια αρωματικών και άλλων υλικών!
Δομικά, διαθέτει λιθόκτιστες θήκες και πιθοστάτες. Η σκαπάνη έφερε στο φως πολλά ευρήματα, άλλα ανέγγιχτα στη θέση τους και άλλα σπασμένα και διασκορπισμένα σε μεγάλη απόσταση
Στη σχεδόν 20ετή έρευνά των πανεπιστημιακών στη Γαύδο, έχει τεκμηριωθεί ότι το νησί αποτελεί μουσείο της φύσης και του πολιτισμού -από τα σπάνια στον πλανήτη μας- και χρήζει κάθε δυνατής κεντρικής προστασίας. Τα ανασκαφικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι η ιστορία του νησιού ξεκινά από πολύ νωρίς.
Ηδη στο πρώιμο παλαιολιθικό παρελθόν, δηλαδή τουλάχιστον 130.000 χρόνια πριν, φαίνεται ότι η Γαύδος πέρασε τόσο διαστήματα ευημερίας όσο και μεγάλης ύφεσης.
Παλαιολιθικό Εργαστήριο στη Γαύδο
Η Γαύδος αποτελεί έναν προνομιακό χώρο εντοπισμού της ανθρώπινης δραστηριότητας της Παλαιολιθικής περιόδου, αφού εργαλεία που βρέθηκαν στο νησί της νότιας Κρήτης χρονολογούνται από το 200000-120000 π.Χ., όπως ένας χειροπέλεκυς, ''χωρίς να αποκλείεται και μία πρωιμότερη χρονολόγηση έως και το 700000'', ενώ το εξίσου εντυπωσιακό στοιχείο είναι πως έχουν βρεθεί εργαλεία που καλύπτουν διαχρονικά την Παλαιολιθική περίοδο μέχρι και το 7000 π.Χ. περίπου.
Ταυτόχρονα γύρω στο 11000 εντοπίζεται οψιανός μεταφερμένος από τη Μήλο και επιπρόσθετα στη θέση Άγιος Παύλος της Γαύδου λειτουργεί ένα είδος πρώιμου «εργαστηρίου» παραγωγής εργαλείων, με ό,τι μπορεί να σημαίνει η έννοια εργαστήριο αυτή την περίοδο. Τα κλιματολογικά και περιβαλλοντικά δεδομένα την περίοδο αυτή στη Γαύδο και στην ευρύτερη περιοχή είναι εντελώς διαφορετικά από τα σημερινά.
Τα ευρήματα
Η εν λόγω ανακάλυψη πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με την ΚΕ΄ Εφορεία Χανίων, με επικεφαλής την καθηγήτρια Αρχαιολογίας του προαναφερόμενου Τμήματος, Κατερίνα Κόπακα.
Τα ευρήματα επιβεβαίωσε επιστημονικά ο αρχαιολόγος της ΚΕ' Εφορείας Χανίων, Χ. Ματζάνας, ειδικευμένος στην Παλαιολιθική περίοδο, και παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 2006 και στο εξής ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο και πτυχές επιστημονικού ενδιαφέροντος για την Παλαιολιθική περίοδο στην Κρήτη.
Η κ. Κόπακα τονίζει: ''Τα ευρήματα παραπέμπουν σε πρώιμους παλαιολιθικούς έως και μεσολιθικούς ορίζοντες και προέρχονται από πολλούς υπαίθριους χώρους. Για την αναγνώρισή τους χρησιμοποιήθηκε η μακροσκοπική εξέταση (μορφολογία/τυπολογία, τεχνολογία, μετρολογία, υλικό υπόβαθρο, κατάσταση επιφάνειας), σε γεωαρχαιολογικές παραμέτρους (συνήθης συνάφεια με ζώνες ερυθρογής, πρώτη ύλη από εντοπισμένες τοπικές πηγές)''.
Για τα ευρήματα καθ' αυτά, τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και τις περιόδους που καλύπτουν η κ. Κόπακα τόνισε: 'Οι λιθοτεχνίες της Κάτω Παλαιολιθικής περιόδου στη Γαύδο, αν και φαίνονται κατ' αρχάς ως παράδοξο, εδράζονται στα τέχνεργα που βρέθηκαν με τα τυπολογικά χαρακτηριστικά που έχουν οι χειροπελέκεις.
Συγκεκριμένα, ο υπο-καρδιόσχημος χειροπέλεκυς από τοπικό ραδόχρωμο ασβεστόλιθο, που βρέθηκε στην παραλία του Σαρακήνικου, διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα εργαλείου τωνεξελιγμένων Αχελαίων λιθοτεχνιών. Η χρονολόγησή του μπορεί να γίνει προς το τέλος της ύστερης Κατώτερης Παλαιολιθικής περιόδουαπό το 200000-120000, χωρίς να αποκλείεται όμως μια πολύ πρωιμότερη χρονολόγησή του έως και 700.000 χρόνια πριν.
Η χρήση του ασβεστόλιθου σχετίζεται σε αντίστοιχες λιθοτεχνίες της βόρειας αφρικανικής ακτής, ενώ το σχήμα του εργαλείου παραπέμπει σε -σύγχρονες των αφρικανικών- ελλαδικές και ευρωπαϊκές λιθοτεχνίες. Σχετικές μελέτες και παρατηρήσεις έχει πραγματοποιήσει ο Χ. Ματζάνας. Η αλλοιωμένη αρχική κατάσταση του εν λόγω αντικειμένου συμβαδίζει με την πρώιμη χρονολόγησή του.
Νεότερες παρεμβάσεις που έχουν γίνει στο ίδιο εργαλείο, ανανεώνοντας τις κόψεις του πλευρικού ξυστήρα, καθώς και εντοπισμένες φθορές του από μεταγενέστερη χρήση, δίνουν στο εργαλείο τον χαρακτήρα «παλιμψήστου».
Εντοπίστηκε ένας ακέραιος χειροπέλεκυς-κοπέας με μερική απολάξευση της ίδιας όψης σε κροκάλα πλουτώνιου, ενδεχόμενα γρανοδιορίτη, κοντά στη θέση Κοπανέλο. Επίσης βρέθηκε μεγάλος δισκοειδής πυρήνας με κεντροφερείς αποσπάσεις κυρίως στη μια όψη, που έχει διαμορφωθεί από κατάτμηση κροκάλας αδρόκοκκου ψαμμίτη.
Η καθηγήτρια, αναφερόμενη στον Άγιο Παύλο και τη σημασία του, δηλώνει:
''Τα μεγαλύτερα σύνολα των πρωιμότερων φάσεων της Παλαιολιθικής προέρχονται από τον Άγιο Παύλο, που είχε μάλλον κυρίως εργαστηριακό χαρακτήρα πρωτογενούς κατεργασίας της πρώτης ύλης. Τα εν λόγω τέχνεργα με βάση την τυπολογία του υλικού κατασκευής και της κατάστασης της επιφάνειάς τους κατατάσσονται σε πέντε ομάδες που φαίνεται να αντιστοιχούν σε διακριτές χρονολογικές περιόδους και συγκροτούν μια προκαταρκτική περιοδολόγηση των εργαλειοτεχνειών της Γαύδου''.
Στα τέχνεργα της δεύτερης ομάδας κατατάσσονται αντικείμενα που βρέθηκαν μεμονωμένα στον Κάβο, στα Σιόπατα-Μπολέτες και σταΒατσιανά-Ελληνικά. Εδώ υπερισχύουν ποσοτικά τα προϊόντα κατάτμησης, υπάρχουν όμως και ορισμένα διαμορφωμένα εργαλεία πρώιμης τυπολογίας, λιάνιστρα και κάποια οδοντωτά. Όσον αφορά τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο διαφαίνεται πως στη Γαύδο υπάρχουν οι περισσότερες ενδείξεις θέσεων και εργαλείων.
Η λιθοτεχνία
Στα χαρακτηριστικά τέχνεργα της τρίτης ομάδας του Αγίου Παύλου κατά την Πρώιμη Μέση Παλαιολιθική περίοδο (120000-75000), που έχουν κιτρινόλευκη πατίνα -βρέθηκαν κυρίως στα Βατσιανά και στον Κάβο- περιλαμβάνονται ξυστήρες, οδοντωτά, αποκρούσματα Λεβαλλουά κ.λπ.
Η λιθοτεχνία αυτή μπορεί να τοποθετηθεί στην Πρωτο-Μουστέρια και να εγγραφεί σε μια πρώιμη έκφανση του τυπικού Μουστέριου του ευρύτερου ελλαδικού χώρου».
Η ίδια καθηγήτρια βεβαιώνει ότι στη Γαύδο υπάρχουν τέχνεργα τηςΎστερης, Μέσης έως και την Πρώιμη Άνω Παλαιολιθική περίοδο, με χαρακτηριστικότερο εύρημα ένα «σύνθετο εργαλείο-πλευρικό ξυστήρα και οπέα από τον Άγιο Παύλο». Από την ίδια τοποθεσία προέρχονται τέχνεργα που έχουν δημιουργηθεί με τη χρήση χαλαζία.
Πλήρως καλύπτεται και όλη η Άνω Παλαιολιθική περίοδος με ευρήματα λιγότερα, με σημαντικότερα τις αιχμές με στομωμένη ράχη. Τέλος, το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της Τελικής Παλαιολιθικής περιόδου-Μεσολιθικής είναι η εισαγωγή του οψιανού από τη Μήλο γύρω στην ενδέκατη χιλιετία.
Στα τέχνεργα της δεύτερης ομάδας κατατάσσονται αντικείμενα που βρέθηκαν μεμονωμένα στον Κάβο, στα Σιόπατα-Μπολέτες και σταΒατσιανά-Ελληνικά. Εδώ υπερισχύουν ποσοτικά τα προϊόντα κατάτμησης, υπάρχουν όμως και ορισμένα διαμορφωμένα εργαλεία πρώιμης τυπολογίας, λιάνιστρα και κάποια οδοντωτά. Όσον αφορά τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο διαφαίνεται πως στη Γαύδο υπάρχουν οι περισσότερες ενδείξεις θέσεων και εργαλείων.
Η λιθοτεχνία
Στα χαρακτηριστικά τέχνεργα της τρίτης ομάδας του Αγίου Παύλου κατά την Πρώιμη Μέση Παλαιολιθική περίοδο (120000-75000), που έχουν κιτρινόλευκη πατίνα -βρέθηκαν κυρίως στα Βατσιανά και στον Κάβο- περιλαμβάνονται ξυστήρες, οδοντωτά, αποκρούσματα Λεβαλλουά κ.λπ.
Η λιθοτεχνία αυτή μπορεί να τοποθετηθεί στην Πρωτο-Μουστέρια και να εγγραφεί σε μια πρώιμη έκφανση του τυπικού Μουστέριου του ευρύτερου ελλαδικού χώρου».
Η ίδια καθηγήτρια βεβαιώνει ότι στη Γαύδο υπάρχουν τέχνεργα τηςΎστερης, Μέσης έως και την Πρώιμη Άνω Παλαιολιθική περίοδο, με χαρακτηριστικότερο εύρημα ένα «σύνθετο εργαλείο-πλευρικό ξυστήρα και οπέα από τον Άγιο Παύλο». Από την ίδια τοποθεσία προέρχονται τέχνεργα που έχουν δημιουργηθεί με τη χρήση χαλαζία.
Πλήρως καλύπτεται και όλη η Άνω Παλαιολιθική περίοδος με ευρήματα λιγότερα, με σημαντικότερα τις αιχμές με στομωμένη ράχη. Τέλος, το χαρακτηριστικότερο στοιχείο της Τελικής Παλαιολιθικής περιόδου-Μεσολιθικής είναι η εισαγωγή του οψιανού από τη Μήλο γύρω στην ενδέκατη χιλιετία.
Ωστόσο, τα σημάδια της αδιάλειπτης κατοίκηση της Γαύδου από τους νεολιθικούς χρόνους, αλλά και το σημερινό μαγευτικό περιβάλλον της δημιουργούν υποχρεώσεις για όσους την επισκέπτονται, καθώς η μικρή κοινωνία της αποτελεί υπόδειγμα πως μπορεί – απομονωμένη τους περισσότερους μήνες του χρόνου– να ευημερεί, να δέχεται καλόκαρδα τους πολυάριθμους επισκέπτες της, να υπομένει τις όποιες δυσκολίες διαβίωσης, να δένεται στενά με τη Φύση και τη λιγοστή παραγωγική γη, τις περιορισμένες σοδιές και το ζωικό κεφάλαιο. Να τα καταφέρνει με αξιοπρέπεια, αλλά χρειάζεται τη συνεχή προσοχή του κράτους, που να δείχνει έμπρακτα ότι τουλάχιστον δεν ξεχνά τους Ακρίτες του.
Η Γαύδος είναι ένα από τα πιο πολύτιμα τμήματα της ελληνικής γης που όλοι οφείλουμε να την αγκαλιάζουμε, να την προστατεύουμε και να τη στηρίζουμε με κάθε τρόπο.
Πριν από λίγα χρόνια, έχουν εγκατασταθεί στη Γαύδο όργανα εξειδικευμένης τεχνολογίες που έχουν να κάνουν με το διάστημα, τη γεω-πληροφορική, τις θαλάσσιες και όχι μόνο τεχνολογίες. Και τούτο, λόγω της γεω-τοπογραφικής και απομονωμένης θέσης του νησιού στη Μεσόγειο. Στο νησί υπάρχουν δύο μόνιμοι δορυφορικοί σταθμοί GPS που παρακολουθούν με μεγάλη ακρίβεια τις μικρο-μετακινήσεις της Γαύδου, καθώς το νησί βρίσκεται πάνω στην τεκτονική πλάκα, που κινείται προς την Αφρική. Εξάλλου, στην περιοχή Ρουσίδια, έχουν εγκατασταθεί συστήματα παγκόσμιου δορυφορικού εντοπισμού θέσης, δηλαδή βαθμονόμηση του τοπογραφικού στίγματος μέσω δορυφόρων, αλλά και για την παρακολούθηση της στάθμης των θαλασσών σε όλο τον πλανήτη. Επίσης, στην περιοχή Καραβέ λειτουργεί σταθμός για την παρακολούθηση παραμέτρων της θάλασσας, όπως είναι η παλίρροιες, το ύψος των κυμάτων, τα ρεύματα, η αλατότητα, η ταχύτητα των ανέμων και των ρευμάτων κ.ά. Έτσι, η Γαύδος αποτελεί σήμερα ένα από τους τρεις παγκόσμιους σταθμούς βαθμονόμησης γεωπληροφοριών μέσω δορυφόρων, αλλά και για τις κλιματικές αλλαγές του πλανήτη.
Εδώ στη Γαύδο, μπορείς να βρεις τον επίγειο παράδεισο, το διαφορετικό τρόπο ζωής. Και γίνεσαι ένα με τη φύση, την ιστορία και το σημερινό άνθρωπο. Όσο για τα παντοειδή αποθέματά της, σημαντικά και πολυάριθμα. Μεταξύ των άλλων, η μοναδικότητα στο τοπίο, οι ιδιαιτερότητες στο φυσικό περιβάλλον. Σαρακήνικο, Αγιάννης, Λαυρακάς, Κόρφος, Ποταμός, Πύργος, μερικές από τις πανέμορφες αμμουδιές. Γραφικοί οικισμοί στο Καστρί, Βατσιανά, Άμπελος, Ξενάκη, αλλά και πολλά πέτρινα Μετόχια σε όλο το νησί.
Πλούσια τα ευρήματα της ιστορικής της διαδρομής, όπως είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο, τα ελαιοπιεστήρια και πατητήρια, το αρχαίο λιμάνι στο Λαυρακά. Κέδρα, φώκιες, πεύκα, χελώνες, αβόρατοι, τρυγόνια, αγκίσταροι, σχίνα, θυμάρια, θρίμπες, μελίσσια, η αλυκή, οι αρόλιθοι και η Natura2000. Εξάλλου, οι άγριες ομορφιές του νησιού, οι παραλίες και οι ακρογιαλιές της με τους κρίνους της παραλίας και τα θαλασσόκεδρα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα, τα γαλάζια και διαυγή νερά της θάλασσας, τα υποθαλάσσια σπήλαια, αλλά και οι καταδεχτικοί κάτοικοί της δημιουργούν περιβάλλον και προϋποθέσεις για να προωθηθεί ο εναλλακτικός τρόπος ζωής που στηρίζεται στην αλληλεγγύη, στο σεβασμό, αλλά και σε συμπεριφορές τέτοιες όπου Άνθρωπος και Φύση ανέκαθεν συμπορεύονταν. Αλλά, και παραθεριστές που πραγματικά βλέπεις να σέβονται τον τόπο όπου θα περάσουν μερικές ανέμελες μέρες.
Στα γεω-μορφολογικά χαρακτηριστικά της Γαύδου, τονίζονται τα σχετικά μικρά υψόμετρα, το τραπεζοειδές σχήμα της, οι μικρές κλίσεις των εδαφών της, οι ποικιλόμορφες ακτογραμμές της και οι εμφανείς έντονες διεργασίες της διάβρωσης, τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα. Οι εκτεταμένοι αμμόλοφοι αποτελούν το χαρακτηριστικό της βόρειας παραλίας της και εκτείνονται ακόμη και στην ενδοχώρα, καλύπτοντας μέρος των λόφων που περιβάλλουν τους όρμους και που καλύπτονται από μακία βλάστηση –κυρίως από κέδρους, σχίνους και λαδανιές, αλλά και φρύγανα, όπως θυμάρι, θρούμπη, αστοιβή.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του καιρού στο νησί είναι οι ισχυροί άνεμοι που το δέρνουν σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του χρόνου και δημιουργούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα, καθώς και οι συχνές χαμηλές ομίχλες, γνωστές και ως ‘’Προβέντζες’’ στο αρχιπέλαγος της Μεσογείου, που έρχονται σκεπάζουν τα πάντα και φεύγουν ξαφνικά.
Αυτές φέρνουν αρκετή υγρασία, η οποία φαίνεται ότι συντηρεί την πλούσια βλάστηση του νησιού.
Όσοι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τη Γαύδο, αν μη τι άλλο, ένοιωσαν τη στοχαστική διάθεση να τους πλημμυρίζει αρκετά συχνά κατά την εκεί διαμονή τους.
Συνομιλώντας με τους πρόσχαρους κατοίκους της, παρατηρώντας τη φύση, βλέποντας έστω και τα λιγοστά έργα υποδομής – επέκταση και βελτίωση του λιμανιού στο Καραβέ, υπόγειες δεξαμενές νερού, γεωτρήσεις πόσιμου νερού, προστασία και ανάδειξη του κεδρόδασους στο Σαρακήνικο, κ.ά. – και αναζητώντας το ρόλο και τη σημασία της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής παρακαταθήκης της, δεν μπορείς να παραμένεις απαθής, είτε συγκαταλέγεσαι στους επισκέπτες του νησιού, είτε στους αναχωρητές του καλοκαιριού.
Σε τούτη εδώ τη μοναδικότητα –φύσης, ιστορίας, τοπίου, ανθρώπων – παραμερίζεις τις απαισιόδοξες απόψεις, αλλά και τις μίζερες διακηρύξεις και τα θολά μηνύματα που κατά καιρούς μας σφίγγουν τις ψυχές, αν και είναι θεμιτό και ανθρώπινο να ζητάς επανειλημμένα καλύτερη ποιότητα ζωής σένα νησί στα πέρατα της Ελλάδας.
Και μερικοί από μας, μαζί με τους λιγοστούς μόνιμους κατοίκους της, θεωρούν την απομόνωση του νησιού πρόβλημα, όπως προβληματική είναι ακόμη η ηλεκτροδότηση, η ύδρευση και τα σκουπίδια, ενώ επιτακτική είναι η ανάγκη χωροταξικού σχεδιασμού.
Η πολιτεία οφείλει να δώσει δυνατότητες στους σημερινούς κατοίκους να μείνουν στον τόπο τους εξασφαλίζοντάς τους ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής.
Ναι σε περισσότερη εναλλακτική ενέργεια, ναι σε περισσότερο πόσιμο νερό, ναι στην ανάπλαση μερικών από τα πέτρινα Μετόχια για οικοτουριστική εναλλακτική διαμονή, γιατί όχι και στην οργανωμένη εναλλακτική κατασκήνωση, στα οικολογικά μονοπάτια και στις διαδρομές μέσα στη φύση και στην ιστορία.
Να ένας ακόμη ελληνικός τόπος που έχει την ανάγκη φροντίδας, προσοχής και στήριξης. Επισκέπτες του νησιού, συλλέξτε ευωδιές, εικόνες και φρέσκο αέρα, κτίστε όνειρα και δημιουργήστε οράματα, γιατί οι καιροί είναι δύσκολοι και θα σας χρειαστούν πολλά από αυτά στο διάβα τους .
Η Γαύδος είναι ένα από τα πιο πολύτιμα τμήματα της ελληνικής γης που όλοι οφείλουμε να την αγκαλιάζουμε, να την προστατεύουμε και να τη στηρίζουμε με κάθε τρόπο.
Πριν από λίγα χρόνια, έχουν εγκατασταθεί στη Γαύδο όργανα εξειδικευμένης τεχνολογίες που έχουν να κάνουν με το διάστημα, τη γεω-πληροφορική, τις θαλάσσιες και όχι μόνο τεχνολογίες. Και τούτο, λόγω της γεω-τοπογραφικής και απομονωμένης θέσης του νησιού στη Μεσόγειο. Στο νησί υπάρχουν δύο μόνιμοι δορυφορικοί σταθμοί GPS που παρακολουθούν με μεγάλη ακρίβεια τις μικρο-μετακινήσεις της Γαύδου, καθώς το νησί βρίσκεται πάνω στην τεκτονική πλάκα, που κινείται προς την Αφρική. Εξάλλου, στην περιοχή Ρουσίδια, έχουν εγκατασταθεί συστήματα παγκόσμιου δορυφορικού εντοπισμού θέσης, δηλαδή βαθμονόμηση του τοπογραφικού στίγματος μέσω δορυφόρων, αλλά και για την παρακολούθηση της στάθμης των θαλασσών σε όλο τον πλανήτη. Επίσης, στην περιοχή Καραβέ λειτουργεί σταθμός για την παρακολούθηση παραμέτρων της θάλασσας, όπως είναι η παλίρροιες, το ύψος των κυμάτων, τα ρεύματα, η αλατότητα, η ταχύτητα των ανέμων και των ρευμάτων κ.ά. Έτσι, η Γαύδος αποτελεί σήμερα ένα από τους τρεις παγκόσμιους σταθμούς βαθμονόμησης γεωπληροφοριών μέσω δορυφόρων, αλλά και για τις κλιματικές αλλαγές του πλανήτη.
Εδώ στη Γαύδο, μπορείς να βρεις τον επίγειο παράδεισο, το διαφορετικό τρόπο ζωής. Και γίνεσαι ένα με τη φύση, την ιστορία και το σημερινό άνθρωπο. Όσο για τα παντοειδή αποθέματά της, σημαντικά και πολυάριθμα. Μεταξύ των άλλων, η μοναδικότητα στο τοπίο, οι ιδιαιτερότητες στο φυσικό περιβάλλον. Σαρακήνικο, Αγιάννης, Λαυρακάς, Κόρφος, Ποταμός, Πύργος, μερικές από τις πανέμορφες αμμουδιές. Γραφικοί οικισμοί στο Καστρί, Βατσιανά, Άμπελος, Ξενάκη, αλλά και πολλά πέτρινα Μετόχια σε όλο το νησί.
Πλούσια τα ευρήματα της ιστορικής της διαδρομής, όπως είναι το Ρωμαϊκό υδραγωγείο, τα ελαιοπιεστήρια και πατητήρια, το αρχαίο λιμάνι στο Λαυρακά. Κέδρα, φώκιες, πεύκα, χελώνες, αβόρατοι, τρυγόνια, αγκίσταροι, σχίνα, θυμάρια, θρίμπες, μελίσσια, η αλυκή, οι αρόλιθοι και η Natura2000. Εξάλλου, οι άγριες ομορφιές του νησιού, οι παραλίες και οι ακρογιαλιές της με τους κρίνους της παραλίας και τα θαλασσόκεδρα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα, τα γαλάζια και διαυγή νερά της θάλασσας, τα υποθαλάσσια σπήλαια, αλλά και οι καταδεχτικοί κάτοικοί της δημιουργούν περιβάλλον και προϋποθέσεις για να προωθηθεί ο εναλλακτικός τρόπος ζωής που στηρίζεται στην αλληλεγγύη, στο σεβασμό, αλλά και σε συμπεριφορές τέτοιες όπου Άνθρωπος και Φύση ανέκαθεν συμπορεύονταν. Αλλά, και παραθεριστές που πραγματικά βλέπεις να σέβονται τον τόπο όπου θα περάσουν μερικές ανέμελες μέρες.
Στα γεω-μορφολογικά χαρακτηριστικά της Γαύδου, τονίζονται τα σχετικά μικρά υψόμετρα, το τραπεζοειδές σχήμα της, οι μικρές κλίσεις των εδαφών της, οι ποικιλόμορφες ακτογραμμές της και οι εμφανείς έντονες διεργασίες της διάβρωσης, τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα. Οι εκτεταμένοι αμμόλοφοι αποτελούν το χαρακτηριστικό της βόρειας παραλίας της και εκτείνονται ακόμη και στην ενδοχώρα, καλύπτοντας μέρος των λόφων που περιβάλλουν τους όρμους και που καλύπτονται από μακία βλάστηση –κυρίως από κέδρους, σχίνους και λαδανιές, αλλά και φρύγανα, όπως θυμάρι, θρούμπη, αστοιβή.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του καιρού στο νησί είναι οι ισχυροί άνεμοι που το δέρνουν σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του χρόνου και δημιουργούν προβλήματα στη ναυσιπλοΐα, καθώς και οι συχνές χαμηλές ομίχλες, γνωστές και ως ‘’Προβέντζες’’ στο αρχιπέλαγος της Μεσογείου, που έρχονται σκεπάζουν τα πάντα και φεύγουν ξαφνικά.
Αυτές φέρνουν αρκετή υγρασία, η οποία φαίνεται ότι συντηρεί την πλούσια βλάστηση του νησιού.
Όσοι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν τη Γαύδο, αν μη τι άλλο, ένοιωσαν τη στοχαστική διάθεση να τους πλημμυρίζει αρκετά συχνά κατά την εκεί διαμονή τους.
Συνομιλώντας με τους πρόσχαρους κατοίκους της, παρατηρώντας τη φύση, βλέποντας έστω και τα λιγοστά έργα υποδομής – επέκταση και βελτίωση του λιμανιού στο Καραβέ, υπόγειες δεξαμενές νερού, γεωτρήσεις πόσιμου νερού, προστασία και ανάδειξη του κεδρόδασους στο Σαρακήνικο, κ.ά. – και αναζητώντας το ρόλο και τη σημασία της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής παρακαταθήκης της, δεν μπορείς να παραμένεις απαθής, είτε συγκαταλέγεσαι στους επισκέπτες του νησιού, είτε στους αναχωρητές του καλοκαιριού.
Σε τούτη εδώ τη μοναδικότητα –φύσης, ιστορίας, τοπίου, ανθρώπων – παραμερίζεις τις απαισιόδοξες απόψεις, αλλά και τις μίζερες διακηρύξεις και τα θολά μηνύματα που κατά καιρούς μας σφίγγουν τις ψυχές, αν και είναι θεμιτό και ανθρώπινο να ζητάς επανειλημμένα καλύτερη ποιότητα ζωής σένα νησί στα πέρατα της Ελλάδας.
Και μερικοί από μας, μαζί με τους λιγοστούς μόνιμους κατοίκους της, θεωρούν την απομόνωση του νησιού πρόβλημα, όπως προβληματική είναι ακόμη η ηλεκτροδότηση, η ύδρευση και τα σκουπίδια, ενώ επιτακτική είναι η ανάγκη χωροταξικού σχεδιασμού.
Η πολιτεία οφείλει να δώσει δυνατότητες στους σημερινούς κατοίκους να μείνουν στον τόπο τους εξασφαλίζοντάς τους ένα ικανοποιητικό επίπεδο ζωής.
Ναι σε περισσότερη εναλλακτική ενέργεια, ναι σε περισσότερο πόσιμο νερό, ναι στην ανάπλαση μερικών από τα πέτρινα Μετόχια για οικοτουριστική εναλλακτική διαμονή, γιατί όχι και στην οργανωμένη εναλλακτική κατασκήνωση, στα οικολογικά μονοπάτια και στις διαδρομές μέσα στη φύση και στην ιστορία.
Να ένας ακόμη ελληνικός τόπος που έχει την ανάγκη φροντίδας, προσοχής και στήριξης. Επισκέπτες του νησιού, συλλέξτε ευωδιές, εικόνες και φρέσκο αέρα, κτίστε όνειρα και δημιουργήστε οράματα, γιατί οι καιροί είναι δύσκολοι και θα σας χρειαστούν πολλά από αυτά στο διάβα τους .
ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΗΣΗ: http://www.history-archaeology.uoc.gr
http://ellas-istoria.blogspot.com
http://www.enet.gr
http://envifriends.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου