Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2013

Κάηκε ή όχι η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας;


Από τη στιγμή που υπήρχε διαταγή του Πτολεμαίου Α΄ του Σωτήρος, κάθε χειρόγραφο που εισέρχεται μέσα στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας να κατάσχεται, να αντιγράφεται και να παραδίδεται επί τόπου στον ιδιοκτήτη του, με την καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας ή κάηκαν τα πρωτότυπα και σώθηκαν τα αντίγραφα ή κάηκαν τα αντίγραφα και σώθηκαν τα πρωτότυπα χειρόγραφα!...

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΑΚΚΕΤΟΥ ΣΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΕΥΝΗΤΗ ΓΙΑΝΝΗ ΜΠΑΜΠΑΚΗ


ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΜΠΑΚΗΣ: Έχεις γίνει ευρύτερα γνωστός κυρίως μέσα από το έργο σου για τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα. Τελικά που βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα; Πιστεύεις ότι τα ελληνικά μοναστήρια περιέχουν ακόμη άγνωστες κρύπτες με σπάνια χειρόγραφα; Τα χειρόγραφα που έγιναν αντικείμενο λεηλασίας από μονές του Αγίου όρους από πειρατές, κατακτητές, συλλέκτες, ιερωμένους και αρχαιοκάπηλους, τι απέγιναν; Πολλοί ερευνητές χαμένων θησαυρών ισχυρίζονται ότι διάφορα οδοιπορικά κείμενα που κυκλοφορούν και αναφέρονται σε αμύθητους κρυμμένους θησαυρούς, προέρχονται από το Άγιο Όρος. Προσωπικά θεωρώ ότι όλα αυτά τα κείμενα αποτελούν προϊόντα απάτης ή στην καλλίτερη των περιπτώσεων μυθοπλασίες. Στο διάστημα της πολυετούς έρευνας σου έλαβες γνώση για χειρόγραφα που αναφέρονται σε κρυμμένους θησαυρούς και αν ναι τα θεωρείς αξιόπιστα; Πιστεύεις ότι υπάρχουν τέτοιου είδους 
χειρόγραφα;





ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΑΚΚΕΤΟΣ: Πρώτα-πρώτα, φίλε Γιάννη, να ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα: Τα χειρόγραφα υπάρχουν. Δεν ξέρω πόσα υπάρχουν, αλλά υπάρχουν. Και θα σου το αποδείξω με μερικά παραδείγματα:

Λένε ότι κάηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας με 690.000 τόμους χειρογράφων (πάπυροι, περγαμηνές κλπ). Αυτό είναι αληθές. Κι όχι μόνον κάηκε η Βιβλιοθήκη, αλλά επί έξι ολόκληρους μήνες περίπου 4.000 λουτρά θερμαίνονταν με τα χειρόγραφα αυτά (!!) Υπάρχουν ενστάσεις; Ασφαλώς, ναι, αφού, όμως, διευκρινίσουμε ότι η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας δεν κάηκε μόνο μια φορά, αλλά τέσσερις φορές: επί Ιουλίου Καίσαρος, επί Καρακάλλα, επί Θεόφιλου και η μεγαλύτερη –και οριστική- επί χαλίφη Ομάρ (7ος αι.)

Διάβασε τώρα τις ενστάσεις ορισμένων ιστοριών:

α) Γνωρίζουμε ότι αμέσως μετά την μεγάλη καταστροφή η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας εμπλουτίστηκε με πεντακόσιες χιλιάδες τόμους βιβλίων (!!) σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Γ. Κωνσταντίνου διδάκτωρ των ωραίων Τεχνών και της Θεολογίας, στο «ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΓΡΑΦΩΝ» εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 1973. Αλήθεια, πού βρέθηκαν αμέσως όλα αυτά τα Βιβλία; Ο αναγνώστης εάν ανοίξει το ως άνω Λεξικό στην λέξη "ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ" μεταξύ άλλων θα διαβάσει τα εξής:

«… Καείσα δε η εν Βρυχίω βιβλιοθήκη τω 47 έτει προ Χριστού, συνεπληρώθη μετ' ου πολύ και επλουτίσθη δια πεντακοσίων χιλιάδων τόμων ούτω δε δια της δόξης, του πλούτου, της ισχύος, του πολιτισμού, της γλώσσης, των τεχνών, των επιστημών, της σοφίας και πάσης εν γένει της αναπτύξεως, του ανθρωπισμού εν ταις ξέναις ταύταις και σκοτειναίς χώραις μεταδούσα η Ελληνική Αλεξάνδρεια, έκυψε τέλος και αύτη τον υπερήφανον αυτής αυχένα υπό το βάρος της Ρωμαϊκής παντοδυναμίας, ευθύς μετά τον θάνατον της τελευταίας Ελληνίδος βασιλίσσης Κλεοπάτρας τω 26 έτει προ Χριστού...».

Ερώτημα τώρα: Όταν μιλάμε για «καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας» μιλάμε για Βιβλία (ρόλους και κυλίνδρους παπύρων και περγαμηνών) ή μήπως για τα ράφια της Βιβλιοθήκης του Μουσείου;

β) Ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και Ακαδημαϊκός (αείμνηστος σήμερα), Μιχαήλ Στασινόπουλος, σε ένα άρθρο του στην εφημερίδα «Καθημερινή» της 24ης Ιουλίου 1988, εμμέσως πλην σαφώς αμφισβητεί την πυρπόληση της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας! (Διάβασε τον πρώτο τόμο του βιβλίου μου: «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα»). Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο αείμνηστος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας μεταξύ άλλων γράφει και τα εξής (οι υπογραμμίσεις δικές μου):

«Ένα από τα σπουδαιότερα κοσμοϊστορικά γεγονότα είναι η καταστροφή της βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, που περιείχε, όπως είπαμε, το κυριότερο υλικό απ' όσα είχε θησαυρίσει η γνώση των σοφών της αρχαιότητος. Ωστόσο, ο Ιούλιος Καίσαρ δεν μνημονεύει το γεγονός στην ιστορία του. Οι ιστορικοί καταλήγουν να διαπιστώνουν το θλιβερό γεγονός από την χειρονομία του Αντωνίου να χαρίσει αργότερα στην Κλεοπάτρα την βιβλιοθήκη της Περγάμου. Περίεργη σιωπή γύρω από ένα τέτοιο γεγονός. Στην κρίση ενός Ρωμαίου στρατηγού η πυρπόλησις της βιβλιοθήκης είχε λιγότερη σημασία από τις μάχες και τις κατακτήσεις. Κι όμως, ο Καίσαρ ήταν καλλιεργημένος άνθρωπος και επί πλέον ιστορικός. Ο Όσκαρ ντε Βερτχάϊμερ, συγγραφέας του κλασσικού Βιβλίου «Κλεοπάτρα» τονίζει αυτό το κενό και βεβαιώνει ότι η τοποθέτηση και η αιτία της καταστροφής μόνο με εικασίες και κατά τρόπο έμμεσο είναι δυνατόν να γίνη. Κι αυτό, φυσικά, αφήνει πολύ χώρο στη φαντασία και στην εφευρικότητα των διαφόρων συγγραφέων που ασχολήθηκαν με το θέμα. Και πρέπει να ομολογήση κανείς ότι είναι πολύ ελκυστική η έρευνα, τόσο για την αιτία όσο και για την χρονολογία της καταστροφής...»

Δεν ξέρω πόσο δίκιο είχε ο τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και Ακαδημαϊκός, Μιχαήλ Στασινόπουλος. Το ερώτημα όμως είναι βάσιμο όταν τίθεται από πολλούς οι οποίοι διερωτώνται πού βρήκε 200.000 τόμους χειρογράφων της Βιβλιοθήκης της Περγάμου για να χαρίσει στην Κλεοπάτρα ο Αντώνιος; Και γιατί ο Ιούλιος Καίσαρας, συγγραφέας ο ίδιος, δεν μνημονεύει πουθενά ένα τόσο σπουδαίο γεγονός, όσο η πυρπόληση της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας;









γ) Είναι γνωστό, ότι η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας κάηκε κατόπιν εντολής του χαλίφη Ομάρ με το σκεπτικό για τα βιβλία: «Αν το περιεχόμενό τους συμφωνεί με το βιβλίο του Αλλάχ, δεν μας χρειάζονται. Αν το περιεχόμενό τους δεν συμφωνεί με το Κοράνι, είναι περιττά. Προχώρα στην καταστροφή τους»!

Ωστόσο, ώσπου να έρθει η εντολή του χαλίφη Ομάρ, όπως τουλάχιστον αναφέρουν όλοι ιστορικοί ερευνητές, μεταξύ των οποίων και ο Λουτσιάνο Κάνφορα (βλέπε βιβλίο του: «Η Χαμένη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας», Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήναι 1999), πέρασε ένα διάστημα ικανό να γλιτώσουν χιλιάδες χειρόγραφα, διότι αφ’ ενός μεν ο στρατιωτικός διοικητής της περιοχής, Αμρ Ιμπν αλ Ας, αν και φιλομαθής διότι έκανε συνεχώς παρέα με τον φιλόσοφο Ιωάννη τον Φιλόπονο, δεν είχε συνειδητοποιήσει τι θησαυρούς γνώσεως περιείχε αυτή η Βιβλιοθήκη και, αφ’ ετέρου, ο ίδιος έδειχνε πλήρη αδιαφορία (ή έκανε τα στραβά μάτια, που λέμε) την ώρα που πολλοί κάτοικοι, ιδίως οι λόγιοι και εγγράμματοι άνθρωποι, δεν είχαν καμία δυσκολία να πάνε μέσα στη Βιβλιοθήκη και να πάρουν όποιο χειρόγραφο ήθελαν. Απόδειξη ότι σώθηκαν όλα τα έργα του Αριστοτέλους (αν και υπήρχε ειδική εντολή γι’ αυτό).

δ) Είναι γνωστό, ότι ο Πτολεμαίος είχε δώσει εντολή - και μάλιστα δια νόμου - όποιο χειρόγραφο έμπαινε μέσα στο λιμάνι της Αλεξανδρείας να κατάσχεται, να αντιγράφεται επί τόπου και να παραδίδεται το πρωτότυπο ή ένα αντίγραφό του στον δικαιούχο.

Τι συμπέρασμα βγαίνει εδώ: Ναι μεν κάηκε η Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, αλλά τα χειρόγραφα υπάρχουν, διότι: α) είτε κάηκαν τα πρωτότυπα και σώθηκαν τα αντίγραφα, β) είτε κάηκαν τα αντίγραφα και σώθηκαν τα πρωτότυπα! Αυτός και ο λόγος, που πολλά εξ αυτών βρέθηκαν σε πολλές άλλες Βιβλιοθήκες του κόσμου, ή στη Βιβλιοθήκη της Κωνσταντινουπόλεως, που κάηκε κι αυτή, ενώ φυγαδεύτηκαν χιλιάδες εξ αυτών («καραβιές ολόκληρες», όπως λέω χαρακτηριστικά), στο Εσκοριάλ και αλλού ιδίως μετά την πτώση της Πόλεως!..

Το ότι τα χειρόγραφα αυτά έγιναν προϊόν λεηλασίας και καταστροφών από πολλούς, αυτό δεν αμφισβητείται. Οι ίδιοι οι αντιγραφείς αρχαίων ελληνικών χειρογράφων, όπως ήσαν οι καλόγεροι, πολλές φορές, επειδή κρύωναν τα χέρια τους ή ήθελαν να ψήσουν ένα αυγό να φάνε στα κρυφά, έκαιγαν ένα χειρόγραφο για … να κάνουν τη δουλειά τους.



 



 Το ότι υπάρχουν χειρόγραφα και μάλιστα πολλές χιλιάδες μέσα στο Άγιο Όρος κάθε άλλο, παρά είναι προϊόν φαντασίας κάποιων ευφάνταστων σεναριογράφων ή μυθομανών συγγραφέων. Το γεγονός τούτο αποδεικνύεται με ένα δημοσίευμα της «Καθημερινής» (22 Ιουλίου 2001), σε ρεπορτάζ του κ Θανάση Τσιγγάνα, που μιλάει για 38.000 χειρόγραφα διάσπαρτα και περίπου 20.000 χειρόγραφα μέσα στο Άγιο Όρος. Για το θέμα αυτό, βλέπε:

1) «Πού βρίσκονται τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα» (α’ τόμος),

2) το τετράτομο έργο της Εκδοτικής Αθηνών: «Οι Θησαυροί του Αγίου Όρους» (Αθήναι 1973) και

3) Ανάρτηση του θέματος αυτού στην ιστοσελίδα μας (http://www.sakketosaggelos.gr / Αποκαλύψεις).

Με ρωτάς, τώρα, αν είδα προσωπικά διάφορα χειρόγραφα. Ασφαλώς και είδα, όπως χιλιάδες άλλοι επισκέπτες, σε διάφορα μουσεία ή συλλογές, όταν επισκεπτόμουν ξένες χώρες, παρά το σοβαρό κινητικό πρόβλημα, που αντιμετώπιζα. Τούτο, όμως, δεν έχει καμία σημασία, όσο οι αποκαλύψεις που κάνουμε μέσα στο τρίτομο έργο μας για τα αρχαία ελληνικά χειρόγραφα.

 






 Τα περί αμύθητων θησαυρών τα έχω ακούσει κι εγώ. Θα ήταν άλλωστε πέραν πάσης λογικής να πιστεύουμε ότι εδώ και εκατοντάδες χρόνια ζωής του Αγίου Όρους δεν υπήρχαν διάφοροι θησαυροί, που «ακουμπούσαν» είτε υπό μορφή ταμάτων είτε για πολλούς και διάφορους λόγους, στις μονές ή τις σκήτες. Για το θέμα αυτό –και δεν μιλάμε μόνον για υλικούς θησαυρούς- έχει ασχοληθεί και ο αείμνηστος Ιωάννης Χατζηφώτης, αλλά και πολλοί άλλοι ιστορικοί «ων ουκ έστιν αριθμός». Ωστόσο, η πιο επίσημη απάντηση είναι αυτή που δίδει το ίδιο το Άγιον Όρος με το τετράτομο, πολυτελές και πολυσέλιδο έργο: «Οι Θησαυροί του Αγίου Όρους» της Εκδοτικής Αθηνών (Αθήναι 1973), όπου εκεί είναι καταγεγραμμένοι όλοι αυτοί οι θησαυροί (κειμήλια κλπ).

Προσωπικά, πέραν των χειρογράφων, που μνημονεύω στα βιβλία μου και στην Ιστοσελίδα μου, δεν έχω κάτι πιο σημαντικό να προσθέσω. Το πόσο είναι ή όχι αξιόπιστα αυτά τα χειρόγραφα (και το κάθε χειρόγραφο) έχω εξηγήσει ότι αυτό το θέμα, ως προς την αυθεντικότητά τους, για την επιστήμη έχει λυθεί. Αν είναι, όμως, ή δεν είναι, αξιόπιστα, ποιος μπορεί να το ξέρει πέραν των ιδίων που τα έγραψαν ή των μοναχών, που φυλάνε τις δικές τους ιερές Θερμοπύλες στο ίδιο το Άγιο Όρος και μπορούν –αν μπορούν- να διασταυρώσουν τις πληροφορίες αυτές; (...)*

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου