Βεργίνα: Τί έδειξε η αξονική τομογραφία στα οστά του Φιλίππου

Ο δρ Θ. Αντίκας, ο άνθρωπος που υπέβαλε σε αξονική τον νεκρό της Βεργίνας μιλά στο theTOC: Τα «μυστικά» του τάφου, η ταυτοποίηση του Φιλίππου, η σκύθη πριγκίπισσα.

Ο δρ Θεόδωρος Αντίκας ανθρωπολόγος – ανατόμος, επιστημονικός συνεργάτης σε πλήθος ανασκαφών, μιλά στοTheTOC.gr για τα πρώτα αποτελέσματα που έδωσε η νέα ανθρωπολογική ανάλυση οστών από τις δύο χρυσές λάρνακες που βρέθηκαν στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας.

Τα αποτελέσματα της έρευνας που διήρκεσε τέσσερα χρόνια, θα παρουσιαστούν την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης από τη διεπιστημονική ομάδα της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα
.Ο δρ. Θεόδωρος Αντίκας
Επί της ουσίας, η έρευνα βάζει μία άνω τελεία, στα σενάρια αμφισβήτησης που παρέμειναν ανοικτά από το 1977, όταν ο Μανώλης Ανδρόνικος ταύτισε τον τάφο της Μεγάλης Τούμπας στη Βεργίνα με τον βασιλιά των Μακεδόνων Φίλιππο τον Β.

«Σε ό,τι αφορά στον τάφο Ι («τάφος της Περσεφόνης»), η ανθρωπολογική μελέτη της δεκαετίας του '80 από γνωστό βρετανό ανθρωπολόγο, βασίστηκε σε σημειώσεις 12 γραμμμών παρατήρησης μικρού αριθμού οστών που του δόθηκαν από τα πολύ περισσότερα που προέρχονται από τον συγκεκριμένο τάφο. Οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι ‘’πρόκειται για έναν άνδρα 25 – 35 ετών, μια γυναίκα περίπου 25 ετών και ένα νεογέννητο 38-39 εβδομάδων’’. Αρα, χωρίς να φταίει ούτε αυτός ούτε οι ιστορικοί, προέκυψε η λαθεμένη άποψη ότι, αφού πρόκειται για άνδρα, γυναίκα και παιδάκι, ο τάφος Ι, δηλαδή της Περσεφόνης, ανήκει στον Φίλιππο, στην Κλεοπάτρα και στο παιδάκι τους την Ευρώπη. Χωρίς να λάβουν υπόψην τους ότι, ο Φίλιππος πέθανε στα 45-46 και η τελευταία γυναίκα του, η Κλεοπάτρα γύρω στα 20...».
Τα νέα στοιχεία...

«Τον περασμένο Σεπτέμβριο αναλύσαμε άλλα οστά, τα οποία αποδεικνύουν ότι, στον τάφο ήταν τουλάχιστον επτά άτομα -θυμίζω ότι, ο τάφος ήταν συλημένος, άδειος. Ήτοι 2 ενήλικες, 4 νεογέννητα και ένα έμβρυο 6 1/2 σεληνιακών μηνών. Άρα η υπόθεση ταφής του Φιλίππου και όποιας συζύγου του στον Ταφο Ι είναι ουτοπία. Καταλαβαίνετε επομένως, πόσο σημαντική για την ταυτότητα των νεκρών είναι η προσεκτική εξέταση των οστών και πόσο απαραίτητη είναι η διεπιστημονική συνεργασία, αν έχουμε τη δυνατότητα να μη βασιστούμε μόνο στις πτυχές του ενδύματος ή στην κόμμωση μιας Καρυάτιδας. Πρέπει να υπάρξει μία άμεση συνεργασία διεπιστημονική και όχι να βασιζόμαστε μόνο σε υποθέσεις για τη χρονολόγηση, σε στοιχεία αρχιτεκτονικά και άλλα... »



Μάς οδήγησε ο «χουντίτης»

Και τί είναι αυτός ο περίφημος «χουντίτης» θραύσματα του οποίου εντοπίστηκαν στα οστά, ρωτά το TheTOC.gr τον κ. Αντίκα. «Κατ' αρχάς βρέθηκε μόνο στη λάρνακα της ανδρικής ταφής, στον θάλαμο του τάφου ΙΙ (του Φιλίππου), ανάμεσα και πάνω στα οστά, όπως φαίνεται στη φωτογραφία, δεξιά από το χρυσό στεφάνι, που μοιάζει μωβ -στην πραγματικότητα είναι πορφυρό. Την ανάλυση του έκανε ο δρ. Γιάννης Μανιάτης, διευθυντής Ερευνών και υπεύθυνος του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Ο χουντίτης είναι ορυκτό και θα το χαρακτήριζα «βασιλικό υλικό». Μπορεί να ήταν πιο ακριβό ακόμη και από τον χρυσό. Είναι σπάνιο, μάλιστα, «δίνει» και το πιο σπάνιο λευκό στη φύση. Το χρησιμοποιούσαν οι Αιγύπτιοι για το cartonnage (σ.σ. την επένδυση των σαρκοφάγων). Αλλά στην Ελλάδα δεν είχε βρεθεί ποτέ. Βρέθηκε εκεί, στις Αιγές πριν από 37 χρόνια περιμένοντας να το εντοπίσουμε και να προσπαθήσουμε να το ερμηνεύσουμε».
Πότε απευθύνθηκε σε εσάς η πανεπιστημιακή ανασκαφή της Βεργίνας;

«Το 2005 είχα προτείνει -τότε δίδασκα Ανατομία στις ΗΠΑ- στην καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Α.Π.Θ. κ. Χρυσούλα Παλιαδέλη (διευθύντρια της πανεπιστημιακής ανασκαφής στη Βεργίνα από το 2001) ότι, όλα τα σενάρια και οι υποθέσεις που διατυπώνονται για τον βασιλικό τάφο ΙΙ, καλό είναι να επιβεβαιωθούν, με νέα, πιο λεπτομερή ανθρωπολογική ανάλυση, από εκείνες της δεκαετίας του '80, επειδή πλέον, έχει χαρτογραφηθεί, έχει αποκωδικοποιηθεί το αρχαίο DNA. Της είχα προτείνει να γίνουν αναλύσεις DNA, ραδιοχρονολογήσεις, να γίνει επιτέλους, μία νέα έρευνα, πληρέστερη. Γιατί, μόνον έτσι, θα μαθαίναμε την αλήθεια.

Το 2009, οπότε και επέστρεψα από τις ΗΠΑ η κ. Παλιαδέλη εξασφάλισε ένα μικρό κονδύλι από το Τμήμα Ερευνών του Α.Π.Θ. (έκτοτε, τα τελευταία δύο χρόνια, δεν έχει υποστηριχθεί περαιτέρω, συνεχίσαμε όμως για «την τιμή των όπλων») για να ξεκινήσει η έρευνα. Έγινε ο προγραμματισμός, η υποστήριξη από ιατρικό – διαγνωστικό κέντρο (σκαναρίσματα, αξονικές τομογραφίες), όπως πρέπει, δηλαδή, με την τεχνική που έχουμε στη διάθεση μας σήμερα. Και όχι, δεν χρειάστηκε να φύγουν στο εξωτερικό, όλα έγιναν στην Ελλάδα.
Η τελευταία φάση

«Είμαστε στην τελευταία φάση, αυτή για την οποία ζητάμε την έγκριση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Κάναμε πάρα πολύ προσεκτική επιλογή από κατάλοιπα, οστά και θραύσματα, αταύτιστα τα πιο πολλά, για να γίνει ανάλυση του αρχαίου DNA.

Εάν υπάρχει συγγενική σχέση των νεκρών, οι υποθέσεις, σε ποιόν ανήκει ποιός τάφος, είναι περιττές. Ένα δείγμα από τον κυρίως θάλαμο -που λέμε ότι είναι του Φιλίππου- και ένα δείγμα από τον τάφο ΙΙΙ («τάφος του Πρίγκηπα») αρκούν. Από τα αποτελέσματα της ανάλυσης του Υ-DNA θα προκύψει η ταύτιση του νεαρού νεκρού με τον εγγονό του Φιλίππου και έναν από τους δύο γιους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Αλέξανδρο Δ, με τον πιο απόλυτο τρόπο γιατί απλώς το Υ-DNA περνά αναλλοίωτο απο πατέρα σε γιό, εγγονό, δισέγγονο κ.ο.κ».
Το πρώτο timing point: Πέρα από κάθε αμφιβολία

Ποιά ήταν η «στιγμή» της βεβαιότητας; «Όταν μια μέρα κι ενώ παρακαλούσαμε να βρεθεί κάτι καινούργιο, ανακαλύψαμε δύο θραύσματα. Το ένα από τη μισή αρθρική επιφάνεια της ηβικής σύμφσης της νεκρής (το σημείο όπου ενώνονται τα δύο τμήματα της λεκάνης). Η «γραμμή» αυτή μας λέει τα πάντα: Ηλικία, φύλο, κλπ. Μας έδωσαν την ηλικία της, ότι είναι τουλάχιστον 30 χρονών. Άρα, αυτό και μόνο αποκλείει όλες τις άλλες συζύγους. Η Κλεοπάτρα ήταν 18 – 19 χρονών, η Μήδα ήταν 23 – 25, η Αβδάτα ήταν πάνω από 37 κατά πάσα πιθανότητα και η κόρη της, 25...»
Ενα θραύσμα 4 Χ 4 εκατοστά

«Το άλλο θραύσμα, είχε ήδη δοθεί από τον βρετανό ανθρωπολόγο, που είχε κάνει τη μελέτη, ήταν από το άνω άκρο της κνήμης. Να φανταστείτε ότι, η κνήμη στην κορυφή έχει δύο γλήνες, δύο κοιλότητες όπου αρθρώνονται οι κόνδυλοι του μηριαίου. Η έσω γλήνη, αυτή που είναι στο εσωτερικό του ποδιού, από εκεί που περνούν όλα τα αγγεία και τα νεύρα, έχει σπάσει. Είναι το χειρότερο κάταγμα στην ορθοπεδική, ακόμη και σήμερα με την πιο ‘’βαρειά’’ πρόγνωση.

Η νεκρή λοιπόν, έχει αυτό το κάταγμα. Αρα, έχει βραχύτερο πόδι, που με την ψευδάρθρωση, έχει κοντύνει 2,6 εκατοστά, άρα η νεκρή χώλαινε. Και ποιό εύρημα υπάρχει στον προθάλαμο; Δύο ανισοϋψείς κνημίδες. Η αριστερή είναι 2,5 εκατοστά κοντύτερη και 3,5 εκατοστά στενότερη. Και ανήκουν σε αυτήν. Οι κνημίδες ο γωρυτός, οι 74 αιχμές βελών, οι 3 αιχμές δοράτων είναι τα τυπικά όπλα των Σκυθών Αμαζόνων ιπποτοξοτριών. Άρα δεν μπορεί να είναι άλλη, μόνον ο Φίλιππος είχε σχέση με τη Σκυθία και την κόρη του Αθέα.

Ενα θραύσμα 4 Χ 4 εκατοστά της αριστερής κνήμης που μας τα είπε όλα. Ποιά είναι και ποιός είναι δίπλα της. Το πρόβλημα με τη Σκύθισσα πριγκιποπούλα είναι ότι δεν έχει όνομα. Κι όταν κάποιος στην ιστορία είναι ανώνυμος, ξεχνιέται...»
Ο Φίλιππος είχε ιγμορίτιδα και τραύμα στο αριστερό χέρι

«Ο άνδρας του θαλάμου: 1. Υπέφερε απο χρόνια φλεγμονή των παραρινικών κόλπων, που μπορεί να οφείλεται είτε σε παλιό τραύμα του προσώπου είτε σε άλλα αίτια. 2. Έφερε εκφυλιστικές αλλοιώσεις και δείκτες που συνάδουν με μεσήλικο και με έντονη ιππική δραστηριότητα. 3. Έφερε τραύμα στο αριστερό χέρι* συνεπεία τρώσεως απο οξύαιχμο όργανο, πιθανώς όπλον».
Η σκύθη πριγκιποπούλα είχε πρόβλημα στο αριστερό πόδι

«Η νεκρή του προθαλάμου: 1. Εμφάνιζε εκφυλιστικές αλλοιώσεις και δείκτες έντονης ιππικής δραστη- ριότητος. 2. Έφερε συμπιεστικό κάταγμα στο άνω άκρο της αριστερής κνήμης, που προκάλεσε βράχυνση, ατροφία και χωλότητα. Από τούτο συμπεραίνεται ότι η βραχύτερη αριστερή κνημίδα, η γώρυτος και τ' άλλα όπλα στον προθάλαμο της ανήκαν, πράγμα που δεν είχε υποτεθεί στο παρελθόν. Τα δεδομένα ενισχύουν τη θέση του καθηγ. NGL Hammond ότι η νεκρή ίσως ήταν η κόρη του σκύθη βασιλιά Αθέα».
Αμφίπολη: Δηλαδή, το «κλειδί» για τη χρονολόγηση είναι;...

«Δεν είναι ζήτημα ...κλειδιού ή μη, και ούτε πρόκειται για ένα όστρακο ή ένα νόμισμα -αυτό είναι το θέμα της συζήτησης που κάνουμε τώρα- το αποτέλεσμα προκύπτει συνδυαστικά. Έχουμε στη διάθεση μας πολλές επιστήμες και ειδικότητες που μπορούν να συνδράμουν στην ακριβή χρονολόγηση. Η ραδιοχρονολόγηση ως μέθοδος υπάρχει από τη δεκαετία του '60. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί δεν γίνεται χρήση της...

Η χρονολόγηση δεν μπορεί να γίνει μόνο από τις πτυχές του υφάσματος ή, από την κόμμωση μίας Κόρης ή Καρυάτιδος. Ενα κομμάτι ξύλο από τη γέφυρα της Αμφίπολης θα αρκούσε για τη χρονολόγηση του τάφου...»
Ο Ριχάρδος Γ είχε απλά σκολίωση

«Ο Ριχάρδος ο Γ αποκαλύφθηκε πριν από έναν χρόνο, κάτω από ένα πάρκινγκ στο Λονδίνο. Σύμφωνα με τον θρύλο, παρότι καμπούρης υπήρξε γενναίος κλπ. Έγινε η ανάλυση του DNA του και αποδείχθηκε ότι ο άνθρωπος είχε απλά, μία μικρή σκολίωση. Ούτε καμπούρης ήταν, ούτε τίποτα. Μέχρι και συγγενής του βρέθηκε στην Αυστραλία. Κι εμείς, σχεδόν σαράντα χρόνια μετά, ζητάμε άδεια για να γίνει ανάλυση του DNA από θραύσματα...»

«Ο σκελετός είναι ένα βιβλίο ή, μάλλον ένας τόμος, που μας λέει τα πάντα. Οι πιο μισητοί άνθρωποι στην ιατρική είναι οι ανατομο-παθολόγοι που ανακαλύπτουν ό,τι λάθος έκανε οποιοσδήποτε γιατρός... Εάν ξεχάσεις μία σελίδα αυτού του βιβλίου που λέγεται σκελετός, οδηγήσε σε τρομερά λάθη....»*Οι μελέτες έγιναν την περίοδο 2010 – 2014. Τα συμπεράσματα των νέων ευρημάτων παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο 'Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη'' που έγινε στο Α.Π.Θ, 13-15 Μαρτίου, 2014.ΠΗΓΗ