Κοντά στο χωριό Μηλιά των Γρεβενών, μέσα σε άμμους που αποτέθηκαν σε παλαιότερες περιόδους από τον Αλιάκμονα, βρέθηκαν απολιθώματα από το Θανάση Δεληβό που ανήκαν σε βοοειδές, άλογο και ρινόκερο. Η ανακάλυψη τμημάτων ενός σκελετού από ένα γιγαντιαίου μεγέθους παχύδερμο έγινε τυχαία, μετά από μία δυνατή βροχή, η οποία ξέπλυνε το χώμα που κάλυπτε ένα οστό του ζώου και το έφερε στο φως. Η τυχαία αυτή ανακάλυψη, το 1996, οδήγησε την ανασκαφική ομάδα του Α.Π.Θ. από τα Αμπέλια στην περιοχή της Μηλιάς, οπότε και ξεκίνησαν οι ανασκαφές, για να αποκαλύψουν ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα που αφορούν στην Παλαιοντολογία, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια.
Τα παλαιοντολογικά ευρήματα αποτελούν τον ημιτελή σκελετό ενός προϊστορικού προβοσκιδωτού μαστόδοντα, του Mammut borsoni (HAYS, 1834). Όπως αναφέρθηκε, ο βραχίονας μήκους 1,25μ., ήταν το πρώτο εύρημα που αποκαλύφθηκε, το 1996, από τη βροχή. Μισό μέτρο δεξιά εντοπίστηκε ένας από τους δύο τεράστιους χαυλιόδοντες του ζώου και αργότερα ο δεύτερος σε θέση χιαστί, με το εντυπωσιακό μήκος των 4,39μ. ο καθένας. Οι χαυλιόδοντες αυτοί είναι οι μεγαλύτεροι του είδους αυτού που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και πιθανόν στον κόσμο. Το έργο της μεταφοράς, συντήρησης και αποκατάστασης στον εκθεσιακό χώρο, που έγινε το 1997, ήταν εξαιρετικά επίπονο, λόγω του μεγάλου μεγέθους τους και του κινδύνου να θρυμματιστούν. Οι ρίζες των φυτών που είχαν εισχωρήσει μέσα προξένησαν μικρορωγμές. Κατά την ανασκαφική περίοδο του 1998 ανακαλύφθηκε η κάτω γνάθος, η οποία είναι μία από τις πληρέστερες που έχουν βρεθεί στον ευρωπαϊκό χώρο. Ακόμη πάνω στη γνάθο διατηρούνται, εκτός από τους γομφίους και στις δύο πλευρές, σε πολύ καλή κατάσταση και οι δύο μικροί κάτω χαυλιόδοντες, χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου είδους που δεν παρατηρείται στους σημερινούς ελέφαντες. Το μήκος της με τους χαυλιόδοντες ξεπερνά το 1 μέτρο.
Η συνέχεια των ανασκαφών έφερε στο φως οστά και από τον υπόλοιπο σκελετό του ζώου, καθώς βρέθηκε η μία κνήμη μήκους 0,87μ., οι δύο ωλένες μήκους ενός μέτρου η κάθε μια, καθώς και πλήθος πλευρών και άλλων οστών. Όλα τα ευρήματα χαρακτηρίζονται από τις εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις τους και οι αναλογίες τους οδηγούν στο συμπέρασμα ότι τα απολιθώματα αυτά είναι τα υπολείμματα ενός ενήλικου προβοσκιδωτού (που πέθανε περίπου στην ηλικία των 40 χρόνων), με ύψος στους ώμους περί τα 4,5 μέτρα και βάρος μεγαλύτερο από 12 τόνους. Οι διαστάσεις αυτές είναι πολύ μεγαλύτερες των σημερινών ελεφάντων, οπότε μπορούμε να θεωρήσουμε το ζώο αυτό ως έναν πραγματικό γίγαντα που ζούσε και περιφερόταν στις αχανείς εκτάσεις της κοιλάδας του Αλιάκμονα, πριν από 3.000.000 χρόνια περίπου.
Η ανακάλυψη των απολιθωμένων οστών του ζυγόδοντα, Mammut borsoni (HAYS, 1834) συμβάλλει στη γνώση τόσο της εξέλιξης των προβοσκιδωτών, όσο και στους λόγους που οδήγησαν το είδος αυτό στην εξαφάνισή του από την Ευρώπη. Ο γιγαντισμός του, ιδιότητα που δυσκόλευε τη ζωή του, η έλλειψη αρκετής τροφής, ικανής να θρέψει ένα γίγαντα είναι οι πιθανοί λόγοι που τα ζώα αυτά εξαφανίστηκαν.
Οι δύο απολιθωμένοι χαυλιό-δοντες του μαστόδοντα Mammut borsoni (HAYS, 1834) όπως ανακαλύφθηκαν στη θέση ανασκαφής, στην κορυφή ενός αμμόλοφου στη Μηλιά Γρεβενών. Το μήκος του κάθε ένα πλησιάζει τα 4,39 μέτρα. Το τεράστιο μέγεθός τους είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, όπως φαίνεται συγκριτικά με το μέγεθος των τριών μελών της ανασκαφικής ομάδας, που έχουν ξαπλώσει δίπλα στα ευρήματά τους. Πάνω δεξιά διακρίνεται, ανάποδα, τμήμα του κρανίου με δόντια της άνω γνάθου, ενώ κάτω αριστερά ο βραχίονας μέσα σε γύψινο περίβλημα, έτοιμος για τη μεταφορά του. Είναι το οστό που ανακαλύφθηκε πρώτο, καθώς τμήμα του είχε έλθει στο φως από τη βροχή και οδήγησε την ομάδα στα μετέπειτα σημαντικά ευρήματα.
Η κάτω γνάθος του μαστόδοντα Mammut borsoni (HAYS 1834), αριστερά, στη θέση της ανασκαφής στη Μηλιά, καθώς και η ωλένη και η κνήμη του ίδιου ατόμου. Πάνω στη γνάθο διακρίνονται οι δύο τελευταίοι γομφίοι (Μ2 και Μ3), καθώς και οι δύο μικροί χαυλιόδοντες (οι δεύτεροι κοπτήρες-Ι2) στο μπροστινό μέρος της γνάθου, που αποτελούν πρωτόγονο χαρακτηριστικό του είδους αυτού που τείνει να εξαφανιστεί. Πρόκειται για την καλύτερα διατηρημένη κάτω γνάθο του είδους αυτού που έχει βρεθεί την Ευρώπη.
Κάτοψη της ανασκαφής στη θέση Μηλιά Γρεβενών, μετά την ολοκλήρωσή της, που περιλαμβάνει σε σύνθεση τα τμήματα του σκελετού του Mammut borsoni (HAYS 1834) που βρέθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών (1996-1999). Αριστερά διακρίνονται οι δύο χαυλιόδοντες, μήκους περίπου 4,39 μ. ο καθένας, σε θέση χιαστί. Κάτω αριστερά βρίσκεται ο βραχίονας (humerus), ενώ πάνω δεξιά τμήμα του κρανίου με δύο γομφίους. Στο κέντρο βρίσκεται η κάτω γνάθος με τους μικρούς χαυλιόδοντες, η μία από τις ωλένες (ulna) και η κνήμη (tibia). Δεξιά διακρίνονται η άλλη ωλένη, τμήματα πλευρών (rib) και σπονδύλων (vertebra).
Η κατασκευή του γύψινου καλουπιού γύρω από την κνήμη του μαστόδοντα της Μηλιάς για την ασφαλή μεταφορά της. Στο κάτω μέρος της φωτογραφίας διακρίνεται και η ωλένη του ίδιου ζώου.
Αμέσως μετά την αποκάλυψη, τον προσεκτικό και λεπτομερειακό καθαρισμό με πινέλα και οδοντιατρικά εργαλεία, καθώς και την απαραίτητη συντήρηση, τα δόντια καθαρίζονται με τρόπο ώστε να φαίνεται και η παραμικρή λεπτομέρεια που θα καθορίσει και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του μαστόδοντα. Στη συνέχεια γίνονται πρόδρομες μετρήσεις των διαστάσεων.
Η κάτω γνάθος του μαστόδοντα της Μηλιάς, μετά τον καθαρισμό, τη συντήρηση και τη φωτογράφησή της, σε πρώτη φάση της διαδικασίας του καλουπώματος, καλύπτεται με βρεγμένο χαρτί ή εφημερίδα.
Η κάτω γνάθος έχει ήδη καλυφθεί κατά ένα μέρος με λινάτσα και γύψο. Χρειάζεται κάποιος χρόνος αναμονής, ώστε να σταθεροποιηθεί ο γύψος για να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί η κατασκευή του καλουπιού.
Η κατασκευή του καλουπιού έχει ολοκληρωθεί. Αυτό θα μείνει στη θέση για αρκετές ώρες μέχρι να στεγνώσει, ώστε η γνάθος να μεταφερθεί με ασφάλεια. Στα ανώτερα στρώματα προστέθηκε περλίτης για να ελαφρύνει το καλούπι.
Η φωτογράφηση in situ είναι το τελικό στάδιο της τεκμηρίωσης της ανασκαφής, πριν από τη διαδικασία της μετακίνησης του απολιθώματος. Αυτή συνοδεύεται τόσο από την καταγραφή στο ημερολόγιο της ανασκαφής, όσο και από το σκίτσο της κάτοψης που δείχνει την ακριβή θέση και προσανατολισμό των ευρημάτων, με τέτοιο τρόπο ώστε οποιαδήποτε στιγμή να μπορεί ο ερευνητής να το τοποθετήσει υποθετικά στο χώρο, όπως βρέθηκε.
Η αρχή της μεγάλης ανακάλυψης
1996, Μηλιά Γρεβενών
Η παρατηρητικότητα του Βασίλη Μαρκίδη οδήγησε την ομάδα των παλαιοντολόγων του ΑΠΘ σε νέες ανακαλύψεις. Κανείς δε φανταζότανε ότι από το μικρό τμήμα της αρθρωτικής τροχαλίας του βραχιωανα, που ήλθε στο φως μετά από δυνατή βροχή, θα ακολουθούσε η αποκάλυψη των μεγαλύτρερων χαυλιόδοντων στον κόσμο, οι οποίοι σήμερα διεκδικούν μια θέση στο βιβλίο των ρεκορ Γκίνες. Η συστηματική ανασκαφή και η μεταφορά τους στον εκθεσιακό χώρο της Μηλιάς πραγματοποιήθηκαν την επόμενη χρονια, 1997.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου