Το Μυστήριο του “Τρίτου Ανθρώπου”

Ένα παράδοξο φαινόμενο που συμβαίνει σε κάποιους ανθρώπους όταν φθάσουν στα όρια, ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.

William Blair Bruce: “The Phantom of the Snow”, ελαιογραφία του 1888. Art Gallery of Hamilton, Ontario.
Πηγή: Supplied

ΟΤΑΝ κάποιος άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις –σωματικές ή ψυχολογικές– οι οποίες τον φέρνουν στα όρια, ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, μια “εξώκοσμη” οντότητα του δίνει δύναμη και υποστήριξη ώστε να συνεχίσει.

Στα τέλη του 1914, ο διάσημος εξερευνητής Έρνεστ Σάκλετον ξεκίνησε την προσπάθειά του να διασχίσει την Ανταρκτική, από τη Θάλασσα Γουέντελ προς τη Θάλασσα Ρος. Οι 28 άνδρες της αποστολής ξεκίνησαν από το νησί Νότια Γεωργία. Τον Απρίλιο του 1916, μετά από πολλές κακουχίες, οι άνδρες της αποστολής επέστρεψαν στη νήσο Ελεφάντα, έχοντας αποτύχει στην προσπάθειά τους. Μόλις που είχαν καταφέρει να προσεγγίσουν στις παγωμένες ακτές της Θάλασσας Γουέντελ. Ωστόσο, απείχαν περίπου 1.200 χιλιόμετρα από την περιοχή της αναχώρησής τους. Mη θέλοντας να τους υποβάλλει σε μεγαλύτερη ταλαιπωρία, ο Σάκλετον με δύο άντρες του ξεκίνησε να διασχίσει αυτή την απόσταση για να φέρει βοήθεια, αφήνοντας τους υπόλοιπους 25 άνδρες σε ένα σχετικά ασφαλές καταφύγιο.

Στις αρχές Μαρτίου, σχεδόν δύο εβδομάδες μετά την αναχώρησή τους από τη νήσο Ελεφάντα, οι τρεις άνδρες έφθασαν στο νησί Νότια Γεωργία. Η αποστολή έληξε επίσημα τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου, μετά την επιτυχή διάσωση και των υπολοίπων μελών της αποστολής.

Στο βιβλίο του Νότος, που εκδόθηκε το 1920, ο Σάκλετον περιγράφει αυτή την αποστολή, δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην τελευταία φάση της, όπου οι τρεις άνδρες έπρεπε να φέρουν βοήθεια για τους υπόλοιπους. «Υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να ειπωθεί», επεσήμαινε. Σε κατοπινή αναφορά του, όμως, γι’ αυτή τη δύσκολη πορεία της επιστροφής διευκρίνιζε: «Σε αυτή τη μακριά, βασανιστική πορεία, κατά μήκος των ανώνυμων βουνών και των παγετώνων του νησιού Νότια Γεωργία, η οποία διήρκεσε 36 ώρες, είχα συχνά την αίσθηση ότι ήμασταν τέσσερις και όχι τρεις».

Αυτή η παραδοχή του Σάκλετον έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στην εποχή του, και ταυτόχρονα φαίνεται ότι απετέλεσε την πρώτη, μιας σειράς παρόμοιων εμπειριών, που ανέφεραν άνθρωποι της “περιπέτειας” – εξερευνητές, θαλασσοπόροι, ορειβάτες, πιλότοι. Γενικά, άνθρωποι που αντιμετώπισαν δυσκολίες που τους έφεραν στα όρια των ανθρωπίνων δυνατοτήτων, σωματικών και ψυχικών, και κατάφεραν να επιζήσουν.


Πρωτοσέλιδο εφημερίδας του 1920, όπου ο Σάκλετον αναφέρει την εμπειρία του από το ταξίδι της επιστροφής. Πηγή: Supplied

Εξαιτίας, λοιπόν, του αυξανόμενου αριθμού παρόμοιων αναφορών, οι εμπειρίες αυτού του είδους ονομάστηκαν το φαινόμενο του Τρίτου Ανθρώπου, ή σύνδρομο του Τρίτου Ανθρώπου.

Το όνομα προήλθε από έναν στίχο που βρίσκεται στην Έρημη Χώρα, το ποίημα που έγραψε ο Τόμας Στερνς Έλιοτ το 1922. «Ποιος είναι ο τρίτος που βαδίζει πάντοτε πίσω σου…» λέει ο Έλιοτ, χωρίς φυσικά να αναφέρεται στον Ιησού, όπως πιστεύουν κάποιοι μελετητές του, αλλά στην παράδοξη εμπειρία του Σάκλετον.

Ποιος είναι ο “Τρίτος Άνθρωπος”;

Ο Τζον Γκίγκερ συγκέντρωσε δεκάδες περιπτώσεις ανθρώπων που φθάνοντας στα όρια των σωματικών και ψυχολογικών ικανοτήτων τους, αισθάνθηκαν την παρουσία και δέχτηκαν βοήθεια και συμπαράσταση από μια εξώκοσμη οντότητα. Στο βιβλίο του The Third Man Factor (Penguin Canada, 2009) παρουσιάζεται η περίπτωση του Σάκλετον, η περίπτωση του Τσαρλς Λίντμπεργκ, του ανθρώπου που πραγματοποίησε την πρώτη υπερατλαντική πτήση χωρίς ενδιάμεση στάση το 1927, η περίπτωση ενός από τους Αμερικανούς αστροναύτες που βρέθηκαν στον ρώσικο διαστημικό σταθμό Μιρ, και πολλών άλλων.

Ο Τρίτος Άνθρωπος «εμφανίζεται συνήθως σε καταστάσεις εξαιρετικού κινδύνου» αναφέρει ο Γκίγκερ. Όταν δηλαδή κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με το θάνατο, μεκαταστροφικές δυνάμεις της φύσης, είναι εξαντλημένος σωματικά, στερείται ύπνου και τροφής και βρίσκεται σε μεγάλη ψυχολογική πίεση. Στις περισσότερες των περιπτώσεων που παρουσιάζει ο Γκίγκερ, οι άνθρωποι αναφέρουν ότι αναγνωρίζουν το φύλλο της οντότητας που τους βοήθησε, ενώ κάποιοι λίγοι θεωρούν ότι επρόκειτο για κάποιον νεκρό συγγενή τους ή τον Ιησού.

Με άλλα λόγια, η εμπειρία και η περιγραφή της, από το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών που την έχουν βιώσει, φαίνεται να παραπέμπει σε θεϊκή παρέμβαση. Ανεξάρτητα από την θρησκεία του ατόμου που έχει την εμπειρία, κάποια ανώτερη οντότητα, ένας φύλακας-άγγελος έστω ή ένας νεκρός συγγενής, έρχεται να βοηθήσει το άτομο που κινδυνεύει και να το εμψυχώσει στη μάχη ενάντια στις αντίξοες και οριακές συνθήκες που έχει περιέλθει.



Εικόνα από το βιβλίο του Τζον Γκίγκερ “The Third Man Factor”. Πηγή: Supplied

Ωστόσο, ψυχολόγοι και νευροφυσιολόγοι που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο, θεωρούν ότι η αίσθηση της εξώκοσμης οντότητας είναι ουσιαστικά μια ψευδαίσθηση. Τις περισσότερες φορές, η αίσθηση αυτή εμφανίζεται σε ανθρώπους που είναι μόνοι και βρίσκονται σε μονότονο περιβάλλον.

Ένα άτομο που βαδίζει για μέρες σε μια χιονοθύελλα, ή βρίσκεται ξαπλωμένο για εβδομάδες σε μια σωσίβια λέμβο, βιώνει μια εξαιρετικά ανιαρή, και σχεδόν απόλυτη, απουσία εξωτερικών ερεθισμάτων. Σε αυτό προστίθεται η σωματική κούραση, η έλλειψη τροφής, ο φόβος. Ξαφνικά, αισθάνεται την παρουσία μιας φιλικής οντότητας δίπλα του, η οποία του δίνει κουράγιο να συνεχίσει την προσπάθειά του, και να μην παραδώσει τα όπλα. Είναι μια προσπάθεια του εγκεφάλου, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, ώστε να επιτευχθεί ένα ικανό επίπεδο εγρήγορσης σε ένα μονότονο περιβάλλον.

Αυτή η μη συνειδητή λειτουργία του εγκεφάλου, είναι που καλύπτεται πίσω από τον Τρίτο Άνθρωπο, η οποία προσφέρει στο άτομο την ευκαιρία να ξεφύγει από τη δύσκολη κατάσταση, ενεργοποιώντας τους μηχανισμούς της αυτοσυντήρησης.

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα θεωρία, από τον χώρο της εξελικτικής ψυχολογίας, είχε προτείνει το 1976 ο ψυχολόγος Τζούλιαν Τζέιν. Κατά την άποψή του, η ανθρώπινη συνείδηση αποτελεί ένα σχετικά πρόσφατο στάδιο της ανθρώπινης εξέλιξης. Μέχρι πριν μερικές χιλιάδες χρόνια, το αριστερό και δεξί ημισφαίριο του ανθρώπινου εγκεφάλου είχαν μια χαλαρή σύνδεση και επικοινωνία μεταξύ τους. Το δεξιό ημισφα΄ριο, το αφηρημένο, καλλιτεχικό και διαισθητικό, είναι η “θεϊκή πλευρά”, ενώ το αριστερό, της λογικής και του συγκεκριμένου, είναι η “ανθρώπινη πλευρά”. Η εμφάνιση της συνείδησης περιόρισε την λειτουργία της θεϊκής πλευράς, με αποτέλεσμα την επικράτηση του άλλου τμήματος.

Ωστόσο, σε καταστάσεις έντονης σωματικής ή ψυχολογικής πίεσης, περιορίζεται η λειτουργία της ανθρώπινης πλευράς, και αναλαμβάνει η θεϊκή, με αποτέλεσμα ότι προέρχεται από αυτήν να εκλαμβάνεται ως “εξώκοσμη οντότητα”, μια φιλική παρουσία που εμφανίζεται για να βοηθήσει το άτομο στην δύσκολη κατάσταση που βρίσκεται.


Μια “λαμπερή μορφή” συνόδευε τους ιεραπόστολους Κάρσον και Έκβαλ κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους στο Θιβέτ, στα μέσα του 20ου αιώνα. Πίνακας του DeWitt Whistler Jayne. Πηγή: Supplied

Στις δεκαετίες του 1970 και 1980, ο ανθρωπολόγος Κάρλος Καστανέντα, είχε γράψει μια σειρά βιβλίων σχετικά με τις διδασκαλίες και τη μύησή του σε μια μυστηριακή παράδοση που έφθανε έως τους Τολτέκους της Αμερικής. Σε αυτή τη μυστηριακή παράδοση, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα αναφορά σχετικά με έναν σημαντικό βοηθό που διαθέτει ο άνθρωπος, στον οποίο μπορεί να προσφύγει όποτε το θελήσει. Εάν κάποιος γυρίσει απότομα πίσω, από την αριστερή πλευρά του, πιθανόν να διακρίνει μια σκιά με την άκρη του ματιού του.

Η σκιά αυτή, σύμφωνα με τον Καστανέντα, δεν είναι οφθαλμαπάτη. Ο θάνατος κάθε ανθρώπου, βρίσκεται μόλις λίγο πίσω του, στην αριστερή πλευρά του. Εάν το θελήσει, μπορεί να ζητήσει τη συμβουλή ή τη βοήθειά του για να ξεπεράσει κάποια δύσκολη κατάσταση. Και αυτός θα ανταποκριθεί.

Φύλακας-άγγελος, το ένστικτο της αυτοσυντήρηση που λειτουργεί κρυμμένο πίσω από μια ψευδαίσθηση, ο θάνατος, όλα μπορούν να προσδώσουν μια ικανοποιητική ταυτότητα στο φαινόμενο του Τρίτου Ανθρώπου, ανάλογα με την οπτική και το εύρος του ερευνητή. Το βέβαιο είναι ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον με άγνωστες πτυχές και ικανότητες που αδυνατεί να συλλάβει και να κατανοήσει κάποιος ολοκληρωτικά στα πλαίσια του συστήματος σκέψης που ονομάζουμε λογική.

Νίκος Κατσινόπουλος
nikoskatsinopulos@yahoo.gr

ΠΗΓΗ