Ο άγνωστος υπόγειος Πειραιάς!

Υπόγειες στοές ,σφραγισμένες πύλες, ατελείωτες αρχαίες σκάλες που κατηφορίζουν προς ένα μυστηριώδη κόσμο, είσοδοι που φυλάσσονται συνεχώς ακόμη και σήμερα… Αυτός είναι ο εντυπωσιακός, άγνωστος, υπόγειος Πειραιάς.

Το άρθρο είναι από το περιοδικό «Τρίτο Μάτι» Τεύχος 100 , Ιανουάριος 2002.

Αρθρογράφος είναι ο κύριος Θανάσης Ξανθόπουλος.
Για να γράψει κανείς για τον Μυστικό Πειραιά χρειάζεται τουλάχιστον το χώρο ενός βιβλίου. Παρ” όλο που αυτή η πτυχή του «Μεγάλου Λιμανιού» είναι παντελώς άγνωστη και κανείς δεν τη συζητά. Μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί σε θρύλους, μυστήρια και άγνωστες παραδόσεις με τη Μυστική Αθήνα ή τη Μυστική Θεσσαλονίκη.
Όμως, αρχικά εδώ δε θα μιλήσουμε για τα στοιχειωμένα σπίτια και τα πανάρχαια τείχη, ούτε για τις εντυπωσιακές ιστορίες παράξενων που έζησαν στον Πειραιά. Θα περιοριστούμε μόνο σε μια μικρή περιπλάνηση στις υπόγειες στοές της πόλης και θα περιμένουμε να συμπληρώσουμε τις πληροφορίες τους. Ποιος ξέρει… Ίσως κάποτε ο Πειραιάς να είναι γνωστός όχι μόνο για το ΘΡΥΛΟ του, αλλά και για τους Θρύλους του…



Όταν λοιπόν ξεκίνησα τις έρευνές μου στον Πειραιά δεν περίμενα ότι τα πράγματα θα είναι τόσο δύσκολα. Οι λόγοι πολλοί και διάφοροι… Το μεγαλύτερο όμως και ανυπέρβλητο εμπόδιο είναι ότι ο Πειραιάς είναι πλέον ένας από τους πιο πυκνοκατοικημένους δήμους της Ελλάδας. Κοντά σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η άναρχη, χωρίς σχέδιο οικοδόμηση όλων των συνοικιών του, με αποτέλεσμα στο διάβα του χρόνου να έχουν χαθεί τα μυστικά που κρύβει στα έγκατα του!
Δύσκολα μπορεί να πιστέψει κανείς ότι κατά το έτος 1834, όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του Ελληνικού νεοσύστατου τότε κράτους, ο Πειραιάς δεν είχε παρά ελάχιστες καλύβες και οι ακτές του θύμιζαν παραλίες σε κάποιο νησάκι του Αιγαίου, που δεν το είχε ανακαλύψει ακόμα ο τουρισμός. Στα χρόνια που ακολούθησαν η ραγδαία εξέλιξη εξαφάνισε σχεδόν ότι είχε απομείνει από την αρχαιότητα με εξαίρεση τμήματα των Μακρών Τειχών, αυτό το μεγάλο έργο του Θεμιστοκλή ο οποίος κάνοντας τον Πειραιά βάση του αθηναϊκού στόλου, θέλησε να τον οχυρώσει και να τον ενώσει μέσω αυτών των τειχών με την Αθήνα.


Ίσως να μην είναι γνωστό στους περισσότερους, ότι όπως είχε η Αθήνα την Ακρόπολη έτσι είχε, αλλά δεν έχει πλέον δυστυχώς, και ο Πειραιάς τη δική του Ακρόπολη. Αυτό που έχει απομείνει όμως από την αρχαία ακρόπολη του Πειραιά που βρισκόταν στο λόφο της Μουνιχίας είναι (Καστέλα) είναι τα υπόγειά της!!!
Αυτά τα υπόγεια ξεκίνησα να βρω και εγώ, σε συνδυασμό με κάποιες πληροφορίες και για διάφορα άλλα σημεία που μιλούσαν για στοές που αρχίζουν από τα υπόγεια παλιών αρχοντικών, οι οποίες είχαν έξοδο στο Πασαλιμάνι. Όπως επίσης για στοές που υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα σε διαφορετικά σημεία, αλλά που οι προσβάσεις είναι ελεγχόμενες!



Βρήκα ακόμα δίκτυα στοών, που το ένα είναι από τα πολλά καταφύγια που υπάρχουν στον Πειραιά και που κάποτε φιλοξενούσαν τους άτυχους κάτοικους της περιοχής κατά τη διάρκεια του Β” Παγκοσμίου Πολέμου. Το συγκεκριμένο υπόγειο καταφύγιο είναι σίγουρο οτι φτιάχτηκε εκμεταλλευόμενο τις αρχαίες στοές που διέτρεχαν την περιοχή, απλά οι σύγχρονοι Πειραιώτες το μετέτρεψαν (κλείνοντας όμως τις περαιτέρω διαδρομές του) σύμφωνα με τις τότε ανάγκες τους.
Σε ένα άλλο δίκτυο στοών που και αυτό δυστυχώς κάποιοι έκλεισαν τη συνεχεία του, βρήκα κάποια ενδιαφέροντα αντικείμενα, όπως θα δείτε και στις φωτογραφίες.



Οι περισσότερες στοές που υπάρχουν στον Πειραιά είναι έργα των Μινυών, οι οποίοι υπήρξαν από τους πρώτους κατοίκους της πόλης. Να θυμίσω εδώ ότι οι Μινύες ήταν ένας λαός που ειδικευόταν στην διάνοιξη υπόγειων στοών που διέτρεχαν τεράστιες αποστάσεις και είναι αυτοί που διάνοιξαν και τις γνωστές καταβόθρες και στοές στη λίμνη της Κωπαΐδας, στον Αλίαρτο, για την αποξηράνουν. Καταβόθρες που διαγράφουν αποστάσεις χιλιομέτρων όπως είναι ήδη γνωστό. Οι Μινύες ήταν αυτοί που έφεραν στην περιοχή και τη λατρεία της Μουνιχίας Αρτέμιδος και εικάζεται ότι το ιερό της βρισκόταν στην κορυφή του λόφου, εκεί που σήμερα είναι ο Προφήτης Ηλίας της Καστέλας.
Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΕΤΟΥΣΑΣ

Η πιο γνωστή ιστορία που υπάρχει και κυκλοφορεί ανάμεσα στους λίγους σχετικούς ερευνητές για υπόγειες διαδρομές στον Πειραιά, είναι για τη σπηλιά της Αρετούσας, που βρίσκεται πάνω στο λόφο της Καστέλας, πολύ κοντά στο ναό του Προφήτη Ηλία. Η Αρετούσα- σύμφωνα με το θρύλο- ήταν μια βασιλοπούλα της περιοχής και είχε κατά την παράδοση την κατοικία της μέσα σε αυτήν την σπηλιά, από όπου η τελευταία πήρε και το όνομά της. Απο εκεί μέσα λοιπόν λέγεται ότι συναντούσε κρυφά τον αγαπημένο της μέσω μιας υπόγειας διαδρομής στην Ακρόπολη των Αθηνών! Ίσως να μοιάζει υπερβολικό αυτό, αλλά πριν βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα αν είναι αλήθεια η όχι, θυμηθείτε την παλιά πληροφορία των αρχαίων κειμένων για την είσοδο μιας στοάς μέσα στο Ερέχθειο, όπου όταν φυσούσε νοτιάς ακουγόταν ο παφλασμός της θάλασσας! Αυτή η είσοδος λέγεται ότι ήταν γνωστή στους Γερμανούς κατακτητές, που τους ενδιέφεραν πολύ οι σχετικές έρευνες. Πρέπει ακόμη να μάθετε ότι πίσω από την κλειδωμένη είσοδο της σπηλιάς της Αρετούσας υπάρχει μια σκάλα με 165 σκαλοπάτια, που ούτε λίγο ούτε πολύ όταν τα κατεβείτε είστε ήδη 40 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους!

Σε συνδυασμό με μια πληροφορία που θα σας μεταφέρω αμέσως παρακάτω, δείχνει ότι η πολύ όμορφη ιστορία της Αρετούσας και του αγαπημένου της στην Αθήνα, ίσως να έχει κάποια βάση. Υπάρχει η μαρτυρία ενός ανθρώπου που αρκετά παλιά, όταν νεαρός ακόμη γυψαδόρος εργάστηκε για ένα διάστημα στην τότε Σχολή της Χωροφυλακής στου Μακρυγιάννη. Σε κάποια φάση της εργασίας χρειάστηκε να μετακινήσει μια μεγάλη ζαρντινιέρα για τοποθετήσει τη σκάλα του. Έκπληκτος είδε μόλις μετακίνησε την ζαρντινιέρα, ότι από πίσω της έκρυβε μια σκάλα μαρμάρινη που χανόταν κάτω από το κτίριο!!! Ρώτησε ένα χωροφύλακα που ήταν δίπλα του τι ήταν αυτή η σκάλα και ο χωροφύλακας τού απάντησε αδιάφορα: «Α! Δεν είναι τίποτα, είναι μια στοά που βγαίνει στην Καστέλα!» Αυτά όλα είναι επιβεβαιωμένες μαρτυρίες, αλλά «κάποιοι» φροντίζουν να ξεχνιούνται σιγά- σιγά…

Επίσης στην εγκυκλοπαίδεια του Ήλιου, έκδοση του 1950, αναφέρεται ότι κατά τις έρευνες που έγιναν κατά τα έτη 1868 και 1897 στη σπηλιά της Αρετούσας «δεν εξακριβώθη εις ποιον μέρος οδηγεί το όρυγμα τούτο»!
Αυτό το «δεν εξακριβώθη» ακούγεται λίγο περίεργο και δείχνει είτε ότι δεν συνέχισαν την έρευνα μέχρι το τέλος της διαδρομής είτε ότι οι διαδρομές ήταν τόσο δαιδαλώδεις που ούτε οι ίδιοι δεν ήξεραν που βρίσκονταν. Εγώ προσωπικά πιστεύω το δεύτερο. Εκτός και αν βρήκαν που οδηγεί το όρυγμα αυτό, όπως το ονομάζουν, αλλά δεν έπρεπε να ανακοινώσουν λεπτομέρειες σχετικά με το τι ανακάλυψαν. Δε θα ήταν η πρώτη φορά άλλωστε και δυστυχώς ούτε η τελευταία που γίνεται αυτό… Φυσικά στις σημερινές εγκυκλοπαίδειες αυτή η πληροφορία έχει εξαφανιστεί…

Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΛΙΜΗΝ ΤΗΣ ΖΕΑΣ (ΠΑΣΑΛΙΜΑΝΙ)

Οι περισσότεροι, σίγουρα κάποια στιγμή έχουμε κάνει μια βόλτα στο γνωστό Πασαλιμάνι. Αυτό που πρέπει να θυμάστε στην επόμενη βόλτα σας εκεί είναι ότι κάτω από τα πόδια σας βρίσκεται ένα άλλο κρυφό Πασαλιμάνι, μόνο που για να το δείτε πρέπει κάποιος να σας ανοίξει την καγκελόπορτα που, κλειδωμένη και αυτή, κρατάει μακριά τους περίεργους…


Μια πρόσβαση, όμως, εκτός από την πόρτα που ανέφερα πριν ,υπάρχει και σε ένα άλλο σημείο. Το σημείο αυτό είναι το κτίριο του παλιού Γαλλικού Ινστιτούτου, στη γωνία Ακτής Μουτσοπούλου και 2ας Μεραρχίας, που στο υπόγειό του φιλοξενεί μια πρόσβαση για τα ενδότερα!!! (το πως δεν το γνωρίζω, είναι μια άλλη ιστορία) Πώς γίνεται τώρα κάθε φορά στα «ενδιαφέροντα» σημεία να ξεφυτρώνουν οι Γάλλοι ή κάτι που έχει σχέση με αυτούς, αυτό δεν το καταλαβαίνω— ας μας το πουν οι ίδιοι κάποτε να το μάθουμε και εμείς. Το ενδιαφέρον είναι, όμως, ότι υπάρχει η διασταυρωμένη πληροφορία ότι και άλλα παλιά αρχοντικά επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω υπόγειων στοών με έξοδο το Πασαλιμάνι.
Εδώ θα ήθελα να προσθέσω μια άλλη πληροφορία, η οποία επαληθεύτηκε λίγο καιρό αργότερα από ένα τελείως διαφορετικό άτομο, που δείχνει σε εμένα, τουλάχιστον, ότι κάτι το αληθινό υπάρχει γύρω από αυτό που θα σας πω.


Δυο φίλοι που έψαχναν και αυτοί στην περιοχή να βρουν πρόσβαση στις υπόγειες στοές στο Πασαλιμάνι, κατάφεραν να εισχωρήσουν τελικά στα ενδότερα και είδαν κάτι εκεί κάτω που τους έκανε να φύγουν έντρομοι!!! Δεν έμαθα ποτέ τι ήταν αυτό, ποτέ δεν το είπαν σε κανέναν… Η δεύτερη πληροφορία που έμαθα ήρθε από ένα άλλο άτομο, που πάλι μιλούσε για κάποιους που ψάχνοντας βρεθήκανε σε ένα «υπόγειο αρχαίο ιερό» και συνέβη κάτι που τους έτρεψε σε άτακτη φυγή!!!

Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε τη μαρτυρία του εκδότη του Τρίτου Ματιού, Π. Βουδούρη, ο οποίος αναφερόμενος στα λεγόμενα Πειραιώτη επιστήμονα και φίλου του περιοδικού περί ύπαρξης ενός αρχαίου υπόγειου ναού, μιλά για μια «άγρια» προστασία του χώρου… ο Πειραιώτης φίλος μας, δεν ήθελε να δημοσιευτεί τίποτα περισσότερο, τουλάχιστον μέχρι να υπάρξουν κάποιες ορισμένες προϋποθέσεις…
Αυτά όλα δείχνουν ότι τα πράγματα είναι πιο σοβαρά από ότι πίστευα… Περίεργες ιστορίες που δύσκολα μπορεί κανείς να επαληθεύσει αν δεν έχει ζήσει ο ίδιος την εμπειρία, αλλά νομίζω ότι όλα αυτά αποτελούν τα κομμάτια ενός παζλ που όταν συγκεντρώνονται αρχίζει και σχηματίζεται μια εικόνα.

Τελειώνοντας σχετικά με το Πασαλιμάνι, θα ήθελα να μιλήσω και για το ναό του Σωτήρος Διός που βρέθηκε στην περιοχή (από εκεί πήρε το όνομά της η οδός). Μέσα στα υπόγεια του βρέθηκαν τοποθετημένα το ένα δίπλα στο άλλο δυο εκπληκτικά αγάλματα, το ένα της Αθηνάς και το δεύτερο μιας Κόρης, όπως ονομάστηκε. Ειπώθηκε ότι τα αγάλματα έκρυψαν με μεγάλη προσοχή (αυτό φάνηκε από τον τρόπο που ήταν τοποθετημένα) οι πιστοί της παλαιάς θρησκείας για να γλιτώσουν από τους Χριστιανούς κατά τη μια άποψη ή για να μην κλαπούν από τους ξένους επιδρομείς. Στο σχετικό βιβλιαράκι που βρήκα αυτά είναι τα στοιχεία που οι εργάτες βγάζουν τα αγάλματα από τη κρύπτη τους.
ΣΗΡΑΓΓΕΙΟΝ ή ΣΗΡΑΓΓΙΟΝ (ΣΠΗΛΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ)


Θα ήταν παράλειψη βέβαια να μην αναφερθούμε και στο μυστηριώδες Σηρράγειον (σπηλιά του Παρασκευά) όπως έχει επικρατήσει να λέγεται σήμερα. Πρόκειται για τη σπηλιά που βρίσκεται στην πλαζ «Βοτσαλάκια» και μέσα από την οποία ξεκινά μια στοά που λίγο μετά την έχουν μπαζώσει. Δε διάλεξα τυχαία τη λέξη μυστηριώδες. Ακόμη δεν έχει εξακριβωθεί τι ακριβώς ήταν η σπηλιά αυτή… Υπάρχει μια άποψη που αναφέρει ότι ήταν Βαλανείο, δηλαδή λουτρά… Μέσα όμως στην σπηλιά έχει βρεθεί και ένας πώρινος βωμός με την επιγραφή «Απόλλωνος αποτροπαίου» που δείχνει ότι υπήρχε ιερό. Το ιερό αυτό αποδίδεται στον ήρωα Σήραγγον, από το όνομα του οποίου προήλθε και η λέξη Σηράγγειον. Θα συμφωνήσετε και εσείς φυσικά οτι το όνομα είναι… αποκαλυπτικότατο για το χώρο!
Δυο φωτογραφίες από το κυκλικό δωμάτιο που υπάρχει εντός

Επίσης μέσα στη σπηλιά αυτή υπάρχουν δυο πανάρχαιοι τάφοι καθώς και ένα κυκλικό δωμάτιο με κάτι περίεργες εσοχές που είναι άγνωστο τι ακριβώς εξυπηρετούσαν. Υπήρχαν, όπως αναφέρεται, ακόμη και ψηφιδωτά που το ένα απεικονίζε την «Σκύλλαν» και το άλλο ένα νέο επί τεθρίππου άρματος, ο οποίος εικάζεται ότι ήταν ο ήρωας Σήραγγος, καθώς και ένα μωσαϊκό. Σήμερα βέβαια δε σώζεται τίποτα από αυτά και η σπηλιά έχει μετατραπεί σε ένα άθλιο και βρωμερό σκουπιδότοπο που κατά καιρούς φιλοξενεί κάτι περίεργους τύπους που βρίσκουν εκεί καταφύγιο.

Όταν επισκέφθηκα την σπηλιά υπήρχαν μερικά στοιχεία που με προβλημάτισαν στο αν ο χώρος αυτός ήταν απλά και μόνο λουτρό… Κατ” αρχήν, η ύπαρξη τάφων μέσα σε λουτρά δεν ξέρω αν συνηθιζόταν ή αν έχουμε άλλο τέτοιο παράδειγμα, αλλά αυτό που δε δένει καθόλου με την άποψη περί λουτρών, κατά την προσωπική μου γνώμη πάντα, είναι η ύπαρξη της στοάς, η οποία δε διαθέτει κανενός είδους επίχρισμα, ώστε να είναι στεγανή και άρα δεν θα μπορούσε να τροφοδοτεί τα λουτρά με νερό. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα όταν την επισκεφθεί κανείς, όπου θα δει επίσης ότι η στοά δεν καταλήγει μπροστά σε ένα πηγάδι ή μια δεξαμενή, οπότε αν ήταν για να φέρνει νερό στα λουτρά, αυτό δεν θα είχε που να πάει. Έχω δει στοές υδραγωγείων και έχω μια εικόνα για το πως είναι, όπως για παράδειγμα η στοά στο λόφο του Φιλοπάππου, που έχει επίχρισμα ακόμα και στα σημεία που δεν περνούσε το νερό για ακόμη καλύτερη στεγανοποίηση.
Όπως επίσης, όχι πολύ μακριά από εκεί που βρισκόμουν στις πανάρχαιες στοές των Μινυών, στο λόφο της Μουνιχίας, βλέπει κανείς το επίχρισμα που είχαν για να είναι στεγανές και διακρίνεται ολοκάθαρα και στις φωτογραφίες.

Πάνω είναι η κλεισμένη συνέχεια της στοάς μέσα στο Σηράγγειο και από κάτω είναι ένας πανάρχαιος βωμός.
Αυτή η στοά είναι πολύ διαφορετική από τις άλλες… περπατά κανείς όρθιος και άνετα. Θα σας πω ποια είναι η γνώμη μου για το Σηράγγειον. Η κυρίως σπηλιά αποτελούσε έναν προθάλαμο, όπου γινόταν μια προετοιμασία σωματική, ένας καθαρμός και ίσως μια ψυχική προετοιμασία δεδομένου και του βωμού του Απόλλωνα που βρέθηκε στο σημείο αυτό. Κατόπιν, αφού είχαν γίνει όλα αυτά ήταν έτοιμος ο υποψήφιος, να προχωρήσει πιο μέσα. Περνούσε στο διπλανό δωμάτιο, από όπου ξεκινούσε η διαδρομή του μέσω της Στοάς.

Κάποιοι φρόντισαν στο δεύτερο αεραγωγό της στοάς (ο πρώτος βρίσκεται ακριβώς στο ξεκίνημά της) να ρίξουν από ψηλά όσα χώματα μπορούσαν και έτσι σήμερα δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιο ήταν το τέλος της διαδρομής.
Όλα αυτά πρέπει να τα δει κάποιος από κοντά για να καταλάβει ότι εδώ κλείστηκε μια πρόσβαση σε κάτι, το οποίο κάτι σήμερα μπορεί να το επισκέπτονται άλλοι από κάποιο άλλο σημείο. Τι είναι αυτό πολύ θα ήθελα να το μάθω και εγώ αλλά και εσείς πιστεύω… Υποθέτω, όμως, τι μπορεί να είναι…
Ήδη σε μια περιοχή λίγων εκατοντάδων μέτρων αν ψάξει κανείς βρίσκει μέρη ενός μεγάλου δικτύου που είναι δύσκολο να υπολογίσεις τις πραγματικές τους διαστάσεις..
Τελευταία, εντελώς τυχαία, εντόπισα άλλη μια είσοδο σε υπόγειο δίκτυο απ” όπου ξεκινά διάδρομος, ο οποίος περνάει κάτω από τις σύγχρονες πολυκατοικίες που έχουν κτιστεί, αλλά και κάτω από ένα πολύ ενδιαφέρον παλιό αρχοντικό σπίτι που σήμερα είναι εγκαταλειμμένο. Προσοχή με την είσοδο αυτή γιατί σας βλέπουν συνεχώς, ενώ εσείς δεν το καταλαβαίνετε. Με άλλα λόγια, το σημείο αυτό παρακολουθείται!
Δυστυχώς, δεν ξέρω γιατί αλλά κοντά στα σημεία που έχουν ενδιαφέρον, πάντα υπάρχει μια διακριτική επίβλεψη που πολλές φορές δεν την αντιλαμβάνεστε. Καλό θα είναι να προσέχει κανείς τι κάνει και να μην προκαλεί γιατί εκτός των άλλων είναι πολύ πιθανόν την πρόσβαση που εσείς θα έχετε βρει αν καταλάβουν ότι την εντοπίσατε να την κλείσουν και αυτή… Θα έλεγα ότι γίνεται ένας κρυφός πόλεμος… που ενώ κάποιοι προσπαθούν να βρουν τα χνάρια, κάποιοι άλλοι θέλουν να τα σβήσουν όσο γίνεται καλύτερα!!!
Κι αν αυτό σας ακούγεται υπερβολικό, να σας παραθέσω εδώ ακόμη μια ενδιαφέρουσα πληροφορία που βρήκα στο βιβλίο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, του συγγραφέα Παντολέοντος Καμπούρογλου, έκδοσης 1883. Στην εισαγωγή του βιβλίου γράφει: «Πόσαι δεξαμεναί, πόσα τείχη, πόσαι υπόγειαι στοαί, πόσαι διακλαδώσεις υδραγωγείων ανακαλύπτονται καθ” εκάστην κατά μέρος και θάπτονται αύθις υπό την γην». Αυτήν την αναφορά τη θεωρώ από τις σπουδαιότερες που έχω διαβάσει και μιλά καθαρά για υπόγειες στοές και το παραθέτω για κείνους που σπεύδουν να μιλήσουν για παραμύθια και μυθεύματα σε ό,τι αφορά τις υπόγειες διαδρομές που υπάρχουν σχεδόν σε κάθε πόλη με μακραίωνη ιστορία… Από το 1883 μέχρι και σήμερα δεν μπορεί να φανταστεί κανείς τι μπορεί να έχει θαφτεί ακόμα…

ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΜΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ!

Θα σας περιγράψω τώρα μια εμπειρία μου από μια περιπλάνηση στις απέραντες στοές που διατρέχουν υπόγεια τον μυστικό Πειραιά…
Οι πληροφορίες μου έλεγαν για μυστήρια, για φραγμένες πύλες ακόμη και για αντικείμενα μέσα στις στοές!!! Όπως και να έχει δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ποτέ οι προσκεκλημένοι εκείνου του γάμου που γινόταν ήμερα Σάββατο σε εκκλησία του Πειραιά πάνω στο λόφο της Καστέλας (τον Προφήτη Ηλία θα εννοεί) ότι είχαν και έναν απρόσκλητο καλεσμένο… μόνο που αυτός ήταν 15 μέτρα πιο «βαθιά» από αυτούς και ήμουν εγώ… Οι υπολογισμοί μου από τη στιγμή που είχα εισχωρήσει στην υπόγεια διαδρομή μου μέχρις εκεί που βρισκόμουν έδειχναν ότι είμαι κάτω από την Εκκλησία.
Τώρα που το σκέφτομαι ίσως μια από τις άλλες εισόδους, ή εξόδους αν θέλετε, που τώρα είναι κλειστές να έβγαινε μέσα στην εκκλησία… Δεν το ξέρω, γιατί ήταν τόσο καλά σφραγισμένες που δεν υπήρχε περίπτωση να κάνω κάτι. Άλλωστε δεν θα ήταν ότι καλύτερο στη μέση του γάμου ένα κεφάλι να εμφανιστεί μέσα από μια καταπακτή στο δάπεδο της εκκλησίας… Η άλλη έξοδος, όπως είχα υπολογίσει έβγαζε κοντά σε ένα παγκάκι που ήταν λίγο πιο μακριά από την ανοιχτή έξοδο που είχα βρει, και πράγματι επαληθεύτηκε όταν ψάχνοντας εκεί βρήκα τα μπετά που είχαν ρίξει για να την κλείσουν!!!

Όταν άρχισα να κατεβαίνω τα συνολικά 47 σκαλοπάτια στον υπόγειο αυτό χώρο, σκεφτόμουν πόσοι άλλοι πριν από έμενα είχαν ξανακάνει την ίδια διαδρομή στο παρελθόν, αλλά για πολύ διαφορετικούς λόγους από ότι εγώ. Άνθρωποι που κατέβαιναν για να προφυλαχθούν από τους όποιους κινδύνους υπήρχαν στην επιφάνεια, κάποιοι άλλοι ίσως να το είχαν παλιότερα ως τόπο λατρείας! Σίγουρα το μέρος αυτό ήταν πολύ παλιότερο και πολύ μεγαλύτερο στις αποστάσεις που κάλυπτε από αυτό που αντίκριζα εγώ σήμερα.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι σύγχρονοι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν αρχαίους υπόγειους χώρους για τις δικές τους ανάγκες. Η χρήση αυτών των τόπων αλλάζει στο πέρασμα του χρόνου πολλές φορές. Στο τέλος της πέτρινης σκάλας άρχιζαν διάδρομοι, δεξιά και αριστερά, που κατέληγαν σε δύο μεγάλα δωμάτια. Στα τοιχώματα τους υπήρχαν γραμμένα διάφορα ονόματα και ημερομηνίες, παλιές και καινούργιες. Στην απέναντι πλευρά των δωματίων άρχιζε ένας άλλος διάδρομος που κατέληγε σε μια σκάλα. Άρχισα να την ανεβαίνω και σε λίγο ήμουν σε μια μικρή διακλάδωση, από όπου δυο άλλες σκάλες έβγαζαν η κάθε μια σε μια κλεισμένη σήμερα έξοδο. Έσβησα για λίγο το φακό μου και σκέφτηκα ότι ήμουν λίγα μέτρα πιο δίπλα από τις αρχαίες στοές των Μινυών, που υπήρχαν στην περιοχή.

Θυμάμαι όταν είχα μπει σε εκείνες τις στοές, πόσο εντύπωση μου είχε κάνει η κατασκευή τους και η τεχνοτροπία τους. Αν και είχαν περάσει χιλιάδες χρόνια από την κατασκευή τους βρίσκονταν ακόμη σε άριστη κατάσταση. Το επίχρισμα με το οποίο τις είχαν στεγανοποιήσει ξεπερνά σε απόδοση ακόμα και τα σύγχρονα στεγανωτικά και μάλιστα εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα υλικό που άντεξε πάνω από 3000 χρόνια… Και αυτό δεν είναι δικιά μου άποψη… έχουν γίνει σχετικές εργασίες και μελέτες στο Λαύριο με τις εκεί δεξαμενές που αποδεικνύουν αντίστοιχη στεγανότητα.
Τη μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε εκείνη η ολοστρόγγυλη πέτρα που βρήκα μέσα, καθώς και ένα κομμάτι από μια μαρμάρινη αρχαία κολόνα. Δεν θα ήταν υπερβολή να πω εδώ ότι θεωρώ αυτές τις υπόγειες κατασκευές εξίσου σπουδαίες με τις κατασκευές στην επιφάνεια, που μέρος από αυτά που ξέρω ότι υπάρχουν και μάλιστα σε πιο μεγάλο βάθος από αυτό που ήδη ήμουν. Ίσως κάποια μέρα να ανοίγουν για όλους αυτές οι διπλοκλειδωμένες και αμπαρωμένες πόρτες που είχα μπροστά μου και επιτέλους να δούμε και εμείς τι υπάρχει πίσω τους και από κάτω μας…

Σε λίγο ήμουν πάλι στην επιφάνεια. Λίγο πριν βγω έριξα μια ματιά για να είμαι σίγουρος ότι όλα γύρω από την είσοδο ήταν εντάξει. Αφού τοποθέτησα προσεκτικά το κάλυμμα στη θέση του, πήρα το δρόμο της επιστροφής. Σήμερα ήταν μια καλή μέρα από ερευνητική άποψη! Αυτό που σκεφτόμουν εκείνη την στιγμή ήταν ότι ίσως η Αρετούσα μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια συνεχίζει να συναντά τον αγαπημένο της Ερωτόκριτο στην Αθήνα, περπατώντας μέσα από την σκοτεινή στοά της στα έγκατα του Πειραιά.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς του υπεύθυνους του Τρίτου Ματιού που άμεσα βρήκαν το παλαιό αυτό τεύχος. Άλλωστε έχουν περάσει 10 χρόνια από τότε που εκδόθηκε.

Μακάρι να μπορέσουμε κάποτε να μάθουμε ακόμα περισσότερα για το τι υπάρχει από κάτω μας…

ΠΗΓΗ