Τα δάνεια της επανάστασης του 1821

Οι πρώτες προσπάθειες για δανεισμό

Ήδη από τον Νοέμβριο του 1821, η διοίκηση της Αν. Στερεάς («Άρειος Πάγος») έστειλε στη Γερμανία 2 αντιπροσώπους για να διαπραγματευθούν δάνειο 150.000 φλορινιών, οι οποίοι επέστρεψαν στο τέλος του 1822 έχοντας συνομολογήσει δύο δάνεια: ένα στη Ζυρίχη (40.000) κι ένα στη Μασσαλία (62.000). 

Χωρίς τα χρήματα να έρθουν στην Ελλάδα, η κυβέρνηση επικύρωσε την οφειλή!
Παραγγέλθηκαν έτσι δύο κανόνια και άλλα στρατιωτικά είδη που δεν έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα, ενώ εξοπλίστηκε ένα στρατιωτικό σώμα Γερμανών φιλελλήνων, που ήρθε μεν στην Ελλάδα, αλλά δεν ενεργοποιήθηκε στρατιωτικά, αφού το δάνειο δεν δόθηκε! 

Όπως γράφει ο Κυρ. Σιμόπουλος σχετικά με τα συγκεκριμένα δάνεια, τα γερμανοελβετικά φιλελληνικά κομιτάτα συμψήφισαν τις δαπάνες του εξοπλισμού και της αποστολής αυτής της «λεγεώνας» με το δάνειο των 150.000 φλορινίων και ζητούσαν επιπλέον και την επιστροφή του με τόκο! 

Οι «φιλέλληνες» των γερμανοελβετικών κομιτάτων αγόρασαν άχρηστα τουφέκια, κάτι που διαπιστώθηκε όταν εμφανίστηκαν οι εθελοντές της «λεγεώνας» στην Ύδρα. 

Οι ξένοι θέλησαν να επιδείξουν τη στρατιωτική τους πείρα με μια χαιρετιστήρια ομοβροντία, αλλά, όταν ο διοικητής έδωσε το παράγγελμα «πυρ», τα τουφέκια δεν πήραν φωτιά γιατί, όπως αφηγείται ο αυτόπτης Χάινριχ Κίφερ, ήταν σκουριασμένα!!!.
Τον Οκτώβριο-Δεκέμβριο 1822, στο συνέδριο των Ευρωπαίων ηγεμόνων στη Βερόνα της Ιταλίας, στάλθηκε εκεί ελληνική επιτροπή αποτελούμενη από τους Παλαιών Πατρών Γερμανό και Α. Μεταξά, με συνοδό τον Γάλλο ναύαρχο Φ. Ζουρνταίν.
Με εξουσιοδότηση του Μεταξά, ο Ζουρνταίν προσπάθησε να εξασφαλίσει δάνειο από το Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών, στο οποίο ανήκε και ο ίδιος! 

Οι Ιωαννίτες, που δεν διέθεταν εδαφικές κτήσεις από το 1798 (όταν πήρε τη Μάλτα ο Ναπολέων), προσέφεραν τη μεσολάβησή τους για τη σύναψη δανείου 10 εκ. φράγκων, με τον όρο να τους δοθούν τα νησιά Ρόδος, Κάρπαθος, Αστυπάλαια, Σύρος και Οινούσσες (Ιονίου) μετά την απελευθέρωσή τους… Προσωρινά, όμως ζητούσαν να εγκατασταθούν στη Σύρο και τις Οινούσσες (!!!).
Ο Φ. Ζουρνταίν έκρινε την πρόταση συμφέρουσα για τους Έλληνες, όμως, η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος την απέρριψε.
Στις 12/4/1823, η έκθεση της επιτροπής, που είχε ορίσει η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους (Μάρτιος 1823) για να συντάξει έναν πρόχειρο προϋπολογισμό του επαναστατημένου έθνους, προσδιόρισε ότι τα έξοδα του α΄ εξαμήνου 1823 θα ανέρχονταν σε 38 εκ. γρόσια και τα έσοδα σε μόλις 12 εκ. γρόσια.
Η έκθεση πρότεινε μια καλύτερη διαχείριση του δημόσιου χρήματος και την ανάγκη να αναζητηθούν νέοι πόροι.
Το πρώτο δάνειο στα 1824 (800.000 λίρες)
Στις 2/6/1823, το εκτελεστικό εξουσιοδότησε τους Ιω. Ορλάνδο (γαμπρό του Γ. Κουντουριώτη), Ανδρ. Ζαΐμη και Ανδρ. Λουριώτη να μεταβούν στο Λονδίνο και να συνάψουν δάνειο. Η επιτροπή καθυστέρησε να αναχωρήσει (θα αναχωρήσουν 30/11/1823 και ενώ στις 25/11/1823 ήδη έχει αρχίσει ουσιαστικά ο πρώτος εμφύλιος).
Στις 20/1/1824, έφθασαν στην αγγλική πρωτεύουσα και ύστερα από διαπραγματεύσεις με τον Γ. Κάνινγκ και το «φιλελληνικό» Κομιτάτο (πρόεδρος Τζ. Μπένθαμ και γραμματέας ο Τζ. Μπόουρινγκ), αποτελούμενο κυρίως από τραπεζίτες και εμπόρους, συνομολόγησαν ένα δάνειο 800.000 λιρών στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) με τον οίκο Λούγκαν Σονς και Ο’Μπράιεν (21 Φεβρουαρίου 1824).
Το δάνειο είχε τόκο 5%, προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και διάρκεια 36 χρόνια. Για την αποπληρωμή του δανείου υποθηκεύτηκαν όλα τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα από αλυκές, τελωνεία, ιχθυοτροφεία.

Από το δάνειο παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεωλύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες, 5.900 κατακρατήθηκαν από τον ίδιο τον Ι. Ορλάνδο για χρέη του κράτους προς τη σύζυγό του, 60.000 πήγαν σε μίζες (ο «φιλέλληνας» γραμματέας Τζ. Μπόουρινγκ πήρε 11.000 λίρες για τη μεσιτεία) και μόλις 10.000 για αγορά εφοδίων για την επανάσταση. 

Έτσι το ποσό που έφθασε στην Ελλάδα ήταν μόλις 298.000 λίρες!!!
Μεγάλη ευθύνη για τους δυσμενείς όρους σύναψης του δανείου είχαν και οι δύο διαπραγματευτές, οι οποίοι σπατάλησαν μεγάλα ποσά στο Λονδίνο (5.045 λίρες), ζώντας με προκλητική πολυτέλεια.
Το δάνειο διασπαθίστηκε για να κερδίσει η παράταξη (Κουντουριώτη – Κωλέττη – Μαυροκορδάτου) την εμφύλια διαμάχη, που είχε φουντώσει (25/11/1823-12/6/1824) στην Πελοπόννησο.

Το δεύτερο δάνειο στα 1825 (2.000.000 λίρες)

Στις 31/7/1824, το Βουλευτικό, μετά την καταστροφή της Κάσου (30/5/1824), και των Ψαρών (22/6/1824), αποφάσισε τη σύναψη και νέου δανείου, φυσικά πάλι από την Αγγλία του «φιλέλληνα» Γ. Κάνινγκ, που με το Αγγλικό Κόμμα στην Ελλάδα ήλεγχε σε μεγάλο βαθμό την εσωτερική πολιτική. 

Ήδη προετοιμάζεται ο δεύτερος Εμφύλιος (22/10/1824-6/2/1825) για την οριστική συντριβή της παράταξης Κολοκοτρώνη-Ανδρούτσου και Πελοποννησίων.
Στις 26/1/1825, συνομολόγησαν στο Λονδίνο το δεύτερο δάνειο ύψους 2.000.000 λιρών στο 55,5% (!!!) του ονομαστικού (1.110.000 λίρες), με τον τραπεζιτικό οίκο Ρικάρντο.
Οι Έλληνες διαπραγματευτές ήταν και πάλι οι Λουριώτης και Ορλάνδος.
Όπως και στο πρώτο δάνειο, το καθαρό ποσό περιορίστηκε στις 816.000 λίρες, αφού από το παραχωρούμενο δάνειο παρακρατήθηκαν 200.000 λίρες για προκαταβολή τόκων δύο ετών και χρεωλύσια και άλλες 70.000 λίρες προμήθειες και μίζες και 14.000 «αμοιβές» στους 2 Έλληνες διαπραγματευτές.
Ενώ όμως το ποσό του πρώτου δανείου το διαχειρίστηκε η ελληνική κυβέρνηση, έστω και με σκανδαλώδη τρόπο, τη διαχείριση του δεύτερου δανείου ανέλαβαν οι ίδιοι οι Άγγλοι τραπεζίτες και τα μέλη του «φιλελληνικού» Κομιτάτου.
Από το δάνειο διατέθηκαν 212.000 λίρες για την αναχρηματοδότηση του πρώτου δανείου (του 1824) και 77.000 για την αγορά όπλων και πυροβόλων, από τα οποία λίγα έφθασαν στην Ελλάδα.
130.000 λίρες δόθηκαν από τον οίκο Ρικάρντο για την παραγγελία έξι ατμοκίνητων πλοίων σε αγγλικά ναυπηγεία (που είχαν απορριφθεί λόγω κακής κατασκευής από την αιγυπτιακή κυβέρνηση του Μωχάμετ Άλι και του Ιμπραήμ), που θα έφταναν έως τον Νοέμβριο του 1825. 

Ο Άγγλος ναυπηγός Α. Γκάλογουέι, που ανέλαβε την παραγγελία, είχε και άλλη μια ταυτόχρονη για το αιγυπτιακό ναυτικό του Ιμπραήμ ενώ ο γιος του υπηρέτησε και τον Μωχάμετ Άλι…
Από αυτά, μόνο τρία (!!!) έφθασαν στην Ελλάδα και μάλιστα με καθυστέρηση 3 ετών:
-το Καρτερία 233 τόνων, στις 3/9/1826, με κυβερνήτη Άγγλο, τον πλοίαρχο Άστιγξ, αλλά αφού πρώτα το Μεσολόγγι έπεσε στις 12/4/1826.
-το Επιχείρηση 400 τόνων, τον Σεπτέμβριο του 1827, που χρησιμοποιήθηκε μόνο στο Ιόνιο και ελλιμενίστηκε στον Πόρο έως το 1832.
-το Ερμής 254 τόνων, στις 18/9/1828, που χρησιμοποιήθηκε μόνο για μεταφορές…
-Τα υπόλοιπα καταστράφηκαν σε δοκιμές στην Αγγλία…
Άλλες 157.000 λίρες δόθηκαν για τη ναυπήγηση δύο φρεγατών σε ναυπηγεία της Νέας Υόρκης (ο ναυπηγός κατά σύμπτωση ήταν και πρόεδρος του «Φιλελληνικού» Κομιτάτου της Ν. Υόρκης !!), που θα έφταναν κι αυτές έως τον Νοέμβριο 1825, από τις οποίες μόνο η μία (η «Ελλάς» 2.300 τόνων με 64 πυροβόλα) ήλθε στην Ελλάδα στις 3/12/1826, ενώ η δεύτερη πουλήθηκε για να χρηματοδοτηθεί η πρώτη.
Το «φιλελληνικό» κομιτάτο στις ΗΠΑ καταχράστηκε απίστευτα ποσά όπως και ο Έλληνας επιβλέπων της ναυπήγησης, αντιπρόσωπος Κοντόσταυλος, που μετά έχτισε στην Παλαιά Βουλή πολυτελέστατο σπίτι προφανώς με τις καταχρήσεις από το δάνειο…
Οι Άγγλοι (Γ. Κάνινγκ) όχι μόνο φρόντισαν να δέσουν στο άρμα τους την Ελλάδα με τα επαχθή και ληστρικά δάνεια, όχι μόνο καθυστέρησαν σκόπιμα τα έξι ατμοκίνητα και τις δύο Φ/Γ να έλθουν τέλη 1825 στο Αιγαίο, που ίσως θα έσωζαν το Μεσολόγγι και την Επανάσταση από τον Ιμπραήμ και τους διεθνείς «σωτήρες» του Ναυαρίνου, αλλά επέβαλαν –με απειλή ακύρωσης του δανεισμού, όπως ενημερώνει με έκθεσή του ο Ορλάνδος τον Κουντουριώτη, και έναν απατεώνα, το λόρδο Κόχραν (Άγγλο πρώην μισθοφόρο ναυτικό στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες των Λατινοαμερικάνων σε Χιλή και Βραζιλία εναντίων Ισπανών και Πορτογάλων) ως κυβερνήτη του ελληνικού στόλου, με παράλληλη οικειοθελή παραίτηση του Μιαούλη (αντίστοιχα, ο Άγγλος Ρ. Τζωρτζ διορίστηκε αρχιστράτηγος και προκάλεσε την καταστροφική για την Επανάσταση μάχη του Φαλήρου στις 24/4/1827, με παραγκωνισμό υποχρεωτικό του Γ. Καραϊσκάκη από την αρχηγία).
Ο Κόχραν ήρθε τελικά στην Ελλάδα στις 29/3/1827, αφού στο μεταξύ πήρε από το δάνειο προκαταβολικά 37.000 λίρες σε μισθούς (!!!), συνοδευόμενος με τη φήμη και την προπαγάνδα της ναυτικής αυθεντίας, που θα καταλάμβανε την Κωνσταντινούπολη και θα βύθιζε τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο (προπαγανδιζόταν ως «απελευθερωτής της Νοτίου Αμερικής» και «θρύλος των θαλασσών»), για να εκδιωχθεί αργότερα από τον Καποδίστρια ως ανίκανος και μνημείο διαφθοράς…
Εκατόν δέκα επτά χρόνια μετά, οι Άγγλοι, χρησιμοποιώντας αντίστοιχες μεθόδους, θα επιβάλουν τον στρατηγό Σκόμπυ ως αρχιστράτηγο του Ελληνικού Στρατού στη συμφωνία της Καζέρτας στις 26/9/1944, με παράλληλη απαγόρευση εισόδου του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, για να επακολουθήσει η ίδια τραγωδία, αυτή των Δεκεμβριανών, με τους ρόλους θύτη και θύματος, γνωστούς εκ των προτέρων, να επαναλαμβάνονται….
Τελικά, από το 2ο δάνειο, στην Ελλάδα έφθασαν μόνο 232.000 (!!!) λίρες.
Η Έκθεση της Λογιστικής Επιτροπής (ΠΙΝΑΚΑΣ Ι) για την όλη οικονομική διαχείριση του Αγώνα, που συγκρότησε ο Ι. Καποδίστριας και υπεβλήθη στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους, στις 18/7/1829, προσδιορίζει εύγλωττα την τάξη μεγέθους που αντιπροσώπευαν τα ποσά των εξωτερικών δανείων για τον αγώνα –έστω και αυτών που μπόρεσαν να φθάσουν τελικά (ανεξάρτητα από τη χρήση τους) στην επαναστατημένη Ελλάδα: Σε συνολικά έσοδα 52.495.072 γρόσια, τα ποσά από τα εξωτερικά δάνεια ανέρχονταν σε 27.915.321 γρόσια (!!!) ήτοι 53,17%

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι
ΠΗΓΕΣ ΕΣΟΔΩΝ (σε γρόσια)
φόροι-πρόσοδοι
(Πελοπόννησος/Στερεά/νησιά)
16.087.219
έσοδα από λείες 1.357.309
εσωτερικά δάνεια 1.924.295
έρανοι-εισφορές 844.427
δασμοί 67.747
εισφορές-έρανοι εξωτερικού (ΗΠΑ-Ευρώπη) 847.381
εκποίηση εθνικών κτημάτων
3.451.373
εξωτερικά δάνεια 27.915.321
ΣΥΝΟΛΟ 52.495.072

Από τα δύο δάνεια, που υποτίθεται ότι θα ενίσχυαν τον ιερό αγώνα για την ελευθερία, η επαναστατική Ελλάδα χρεώθηκε 2.800.000 λίρες, την περίοδο 1824-1825, και έβαλε στα ταμεία της 530.000 (!!!), που φυσικά κατασπαταλήθηκαν στους δύο εμφυλίους της περιόδου Νοεμβρίου 1823 – Φεβρουαρίου 1825, κάνοντας πλέον την εξάρτηση από την αγγλική πολιτική αφόρητη στο παρόν και το μέλλον.
Οι Κωλέττης – Κουντουριώτης – Μαυροκορδάτος βγήκαν νικητές από τον εμφύλιο πόλεμο που ρήμαξε την Πελοπόννησο.
Ο Κολοκοτρώνης και άλλοι οπλαρχηγοί φυλακίστηκαν (6/2/1825).
Τον Οδ. Ανδρούτσο στη Ρούμελη τον συνέλαβαν (7/4/1825) και τον εκτέλεσαν (5/6/1825) στην Ακρόπολη.
Κι όλα αυτά ενώ ο Ιμπραήμ, από τις 12/2/1825, αποβιβαζόταν στη Μεθώνη σαρώνοντας κάθε αντίσταση στην Πελοπόννησο (ήδη από τις 10/6/1825 κατέλαβε και την Τρίπολη) καταστρέφοντας συστηματικά γη και ανθρώπους, ενώ ο Κιουταχής από 15/4/1825 πολιορκούσε το Μεσολόγγι.
Ο «φιλέλληνας» Γ. Κάνιγκ (ΥΠΕΞ από Αύγουστο 1822) και τα «φιλελληνικά» Κομιτάτα Λονδίνου και ΗΠΑ …οδήγησαν τη μεγαλειώδη 8ετή ελληνική επανάσταση στην ήττα και μετά στην έξωθεν σωτηρία του Ναυαρίνου, 20/10/1827, και την επιβολή της Βαυαροκρατίας και της απόλυτης μοναρχίας.
Μόλις το 1825 η κυβέρνηση κήρυξε την πρώτη πτώχευση. Οι “ελεύθεροι πολιορκημένοι” του Μεσολογγίου, που έτρωγαν φύκια και ποντίκια, αφέθηκαν στην τύχη τους.
Τον Απρίλιο του 1826, μετά την πτώση του Μεσολογγίου, στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, ανέλαβε η κυβέρνηση Ανδρ. Ζαΐμη, που βρήκε στο ταμείο μόνο 16 γρόσια !!!
Δύο μόνο σχόλια της εποχής για τα δάνεια είναι χαρακτηριστικά:
«Ανεκαλύφθη φανερά των Άγγλων ο σκοπός. Εζήτουν οι φίλοι μας να κυβερνήσωσι διά του χρυσίου των την Ελλάδα. Να ηξεύρετε και την αχρειότητα του εδώ Κομιτάτου μαζί και του μυστικού Βάουριγκ, ανάθεμά τους τους αχρείους και ιδιωφελείς άμα και αισχροκερδείς. Προσοχή από τους ξένους… ». Ι. Ορλάνδος.
« Το δάνειον δεν πρέπει να το στοχάζεσθε πολλά μεγάλην ευεργεσίαν. Και εις αυτόν τον διάβολον ήθελαν μετά χαράς δανείσειν αργύρια, αν ο διάβολος είχε να τους ασφαλίσει με ενέχυρα». Α. Κοραής.

-----------------------------------------------------------------------------------------

ΚΟΧΡΑΝ 

Αυτόν, όμως τον τυχοδιώκτη απατεώνα, πράκτορα, τα σχολικά βιβλία μας τον παρέδωσαν ως μεγάλο φιλέλληνα, ο Δήμος Αθηναίων αφιέρωσε δρόμο με το όνομά του, όπως και του Τσώρτς και κανείς δεν ντρέπεται. «Ο αιώνιος εξωραϊσμός των φαυλοτήτων και των εγκλημάτων. Παραχάραξη της ιστορίας, βεβήλωση της μνήμης των θυμάτων του ‘’αρχιστρατήγου’’ . Το μαύρο άσπρο».
(Κ. Σιμόπουλος)
''Το δεύτερο δάνειο της Επανάστασης απο τους ΡΙΚΑΡΝΤΟστα 1825'' παραθέτω τα έργα και τις ημέρες του διαβοήτου Κόχραν

Την εποχή της συνομολόγησης του δευτέρου δανείου της ανεξαρτησίας κάνει την εμφάνισή του στο Ελληνικό προσκήνιο ο περιβόητος ναύαρχος Κόχραν.

Η υπόθεση Κόχραν είναι από τις πιό μαύρες σελίδες του αγώνα.

Επρόκειτο γιά μιά συνωμοσία Αγγλων κερδοσκόπων τραπεζιτών και κυρίως «φιλελλήνων» ενισχυμένη από την μωρία των αντιπροσώπων της Ελληνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο.

Του Ανδρέα Λουριώτη και κυρίως του Ιωάννη Ορλάνδου, γαμβρού των Κουντουριωτέων, που έπαιζε τον ρόλο πρεσβευτή της Ελλάδος στην Ευρώπη και κυβερνητικού συμβούλου σε όλα τα εξωτερικά ζητήματα. Όλες αυτές οι συγκυρίες έφεραν στην Ελλάδα έναν αδίστακτο τυχοδιώκτη, έναν μισέλληνα μισθοφόρο.

Τον Θωμά Κόχραν.

Ο Thomas Cohrane ήταν απότακτος πλοίαρχος του Αγγλικού πολεμικού ναυτικού.

Ανυπόληπτο πρόσωπο στην πατρίδα του, παλαιός τρόφιμος των φυλακών, βρέθηκε μισθοφόρος σε τρείς νοτιοαμερικάνικες χώρες, της Χιλής, του Περού, και της Βραζιλίας, γιά να πολεμήση εναντίον των Ισπανών και των Πορτογάλων.

Η ακατανίκητη φιλοχρηματία του τον οδήγησε στην πατρίδα του σε μιά χρηματιστηριακή απάτη με μετοχές φούσκες, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την απόταξη του από το Αγγλικό ναυτικό και την φυλάκισή του.

Δραπετεύει όμως, καταφεύγει αρχικά στην Χιλή και προσφέρει τις υπηρεσίες του στους Χιλιανούς επαναστάτες, ως μισθοφόρος εναντίον των Ισπανών.

Έρχεται σε ρήξη με τους Χιλιανούς λόγω των εξωφενικών απαιτήσεών του και μισθώνει τις υπηρεσίες του στους Βραζιλιάνους, που είχαν επαναστατήσει εναντίον των Πορτογάλων.

Δεν αργεί όμως να τσακωθή και με αυτούς, αρπάζει μιά φρεγάτα του Βραζιλιανού ναυτικού και το σκάει γιά την Αγγλία, όπου, όταν φθάνη, τον Ιούνιο του 1825, τρείς μήνες μετά την σύναψη του Ελληνικού δανείου, τον υποδέχονται με τιμές ήρωα!

Αυτόν λοιπόν τον απίθανο τυχοδιώκτη, «τον ιδιοφυή μισθοφόρο, τον άσσο της δημαγωγίας που δεν προσέφερε τις υπηρεσίες του αλλά τις πουλούσε»(Gaston Isambert), επιβάλουν αυθαίρετα, με το έτσι θέλω, οι πιστωτές του δανείου και τον αποδέχονται οι Έλληνες αντιπρόσωποι της Ελληνικής κυβενήσεως, Λουριώτης και Ορλάνδος, ως αρχηγό του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού, που επρόκειτο να ναυπηγηθή με τις λίρες του δευτέρου δανείου, με το οποίο «μέσα σε λίγες εβδομάδες θα βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη και θα κάψη τα Τουρκικά καράβια στο λιμάνι...» όπως τους διαβεβαίωνε προσωπικά.(Αρχεία Κουντουριώτου).

Γύρω από αυτή την συμφωνία της συμμετοχής του Κόχραν στον Ελληνικό αγώνα,παίχθηκαν στο Λονδίνο ανομολόγητα παιχνίδια κερδοσκοπίας, απάτης, απειλών και εκβιασμών σε βάρος της Ελλάδος, με αντικειμενικό σκοπό την λεηλασία από τους επιτηδείους κερδοσκόπους του δευτέρου νεοπαγούς δανείου.

Το δάνειο αυτό, όπως είπαμε, προοριζόταν γιά την ναυπήγηση συγχρόνου πολεμικού στόλου, δηλαδή έξι ατμοκινήτων και δύο φρεγατών, τα οποία κατά την συμφωνία έπρεπε να παραδοθούν στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1825. Την διοίκηση του στόλου θα ανελάμβανε ο Κόχραν. Ο Κόχραν πάλι από την μεριά του, παρίστανε τον αδιάφορο μέχρι να επιτύχη το καλύτερο δυνατόν γιά τις τσέπες του.

Με την προτροπή των δανειστών οι Έλληνες πληρεξούσιοι, τον επισκέπτονται γιά να τον βολοδοσκοπήσουν σχετικά.

Το τι έγινε σε εκείνην την συνάντηση περιγράφεται σε επιστολή των αντιπροσώπων προς τους Κουντουριωταίους:

«του εκάμαμεν (του Κόχραν) μίαν απλήν επίσκεψιν...χωρίς να τω γίνη παρ’ ημών καμμία πρότασις, μας εβεβαίωσεν ότι λυπάται πολύ, διότι ών δεμένος με την Διοίκησιν της Βραζιλίας δεν ημπορεί κατά τον πόθον του να υπάγη να συναγωνισθή μετά των Ελλήνων, ενώ μας είπε μετά βεβαιότητος ότι με δύο φρεγάτας και δύο ατμοκίνητα θα ημπορούσε να υπάγη εις Κωνσταντινούπολιν και να κατακαύση αλανθάστως τον Τουρκικόν στόλον και ότι ήθελε τύχει έμπροσθέν του...

Μετά δύο ημέρας διεδόθη διά των εφημερίδων ότι ο ειρημένος λόρδος Κόχραν θέλει υπάγη ίσως να βοηθήση τους Έλληνας και έκτοτε ο ειρημένος κύριος Ρικάρδος, ο δανειστής μας, πηγαινοέρχεται προς ημάς καθ’ ημέραν παρακινών μας μετ’ επιμονής και σχεδόν βιάζων μας να μην παραβλέψωμεν αυτήν την περίστασιν...αλλά να συμφωνήσωμεν μετά του ρηθέντος λόδου και να έλθη τούτος αυτού με δύο φρεγάτας και με μερικά ατμοκίνητα, τα οποία θα αγορασθούν εδώ με χρήμματα της Ελληνικής Διοικήσεως.

Είς τούτο επιμένει με τόσον πείσμα ο κύριος Ρικάρδος ώστε έφθασε να μας φοβερίζη να μην μας δώση πλέον χρήμματα, λέγων ότι ο Θεός μας έστειλε τούτον τον θείον άνθρωπον και ημείς δεν ηξεύρωμεν να ωφεληθώμεν από την περίστασιν.

Διά να γίνη αυτή η εκστρατεία χρειάζονται έως 150.000 λίρες στερλίνες, ώς μας λέγουν και ώς φαίνεται, ο Ρικάρδος καί οι ειρημένοι φίλοι μας θέλει ωμίλησαν μετά του λόρδου Κόχραν και θέλει εβεβαιώθησαν ότι ούτος εμπορεί να καταβή εις την Ελλάδα»( Αρχεία Κουντουριώτου).

Το τι συνέβη στην συνέχεια δεν περιγράφεται.

Ο Κόχραν δήλωνε ότι θα ήθελε πολύ να έλθη στην Ελλάδα, αλλά δεν μπορούσε γιατί τον εμπόδιζε το συμβόλαιό του με τους Βραζιλιάνους, από τους οποίους είχε κλέψει την φρεγάτα και τον έψαχναν ώς κλέπτη και λιποτάκτη και από την άλλη πλευρά, οι φίλοι του και οι πάτρωνές του δανειστές εξεβίαζαν την Ελλάδα να αποδεχθή τις υπηρεσίες του και να τον προσλάβη ως αρχηγό του στόλου,χωρίς δεύτερη κουβέντα.

Πραγματικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ελλήνων πληρεξουσίων και του Κόχραν δεν γίνονται. Οι απειλές, οι εκβιασμοί, οι πολιτικές, οικονομικές, και χρηματιστηριακές παρεμβάσεις δίνουν και παίρνουν.

Ο αντιπρόσωπος Ορλάνδος, γράφει στον Πρόεδρο Κουντουριώτη:

«Διά να μας δοθή έν μέρος των χρημάτων και διά να μην ακυρωθή το δάνειον, οι δανεισταί μας, καθώς και όλοι εδώ οι σημαντικοί Άγγλοι φιλέλληνες, άλλην θεραπείαν δεν εύρον παρά το να δεχθώμεν την περί του λόρδου Κόχραν πρότασίν των... Τώρα όμως, ιδόντες το αδύνατον του να λάβωμεν χρήματα κατ’ άλλον τρόπον, και τρομάξαντες δια την τύχην της πατρίδος, επειδή χωρίς χρήματα η Ελλάς δεν ημπορεί να υπάρξη, ηναγκασθήμεν να κλίνωμεν και να συμφωνήσωμεν τον λόρδον Κόχραν να κατεβή εις την Ελλάδα» »( Αρχεία Κουντουριώτου).

Ετσι η λύση Κόχραν επιβάλλεται εκβιαστικά.

«Μας εστενοχώρησαν τόσον δια να συγκατανεύσωμεν εις αυτην την υπόθεσιν Κόχραν, ώστε δεν ημπορέσαμεν να την απορρίψωμεν».(Ιστορικόν αρχείον Μαυροκορδάτου)

Οι Ελληνες αντιπρόσωποι υποχωρούν. Υπογράφουν μαζί του μία λεόντειο συμφωνία.

Η αμοιβή που αξίωσε και πήρε, «γιά να εξαφανίση τους Τούρκους από την Ελλάδα»,ήταν 57.000 λίρες, 37.000 λίρες μετρητά προκαταβολή και 20.000 κατάθεση σε τράπεζα, ποσό όχι απλώς τεράστιο γιά την εποχή του, αλλά εξωφρενικό, αφούαντιπροσώπευε το μισό του τότε εθνικού εισοδήματος.

Εκτός από την αμοιβή αυτή θά είχε το δικαίωμα να πουλάει γιά λογαριασμό του κάθε εχθρικό πλοίο που θα αιχμαλώτιζε μαζί με το φορτίο του.

Αξίωσε ακόμη να αγορασθούν αμέσως –και αγοράσθηκαν- με τα χρήματα του δανείου δύο κότερα, ένα γιά τον ίδιο και ένα γιά τους φίλους του, γιά να κάνη τις κρουαζιέρες του στο Αιγαίο.

Τέλος ήταν εκείνος που θα αποφάσιζε γιά τα πάντα και η Ελληνική κυβέρνηση απλώς θα «συμπαρίστατο», όπως κάνει τώρα η δική μας στο Κυπριακό.

Αλλά γιά να έλθη ο «ναύαρχος»στην Ελλάδα ήθελε και πλοία.

Η απόφαση της Ελληνικής κυβέρνησης ήταν να αγορασθούν οκτώ φρεγάτες.

Αντί γιά αγορά , οι «προστάτες» φιλέλληνες δανειστές μας μαζί με τον Κόχραν απεφάσισαν να ναυπηγηθούν καινούργια πλοία,(Ζήσε Μάη να φας τριφύλλι) ενώ οι Τούρκοι και ο Ιμπραήμ αλώνιζαν το Αιγαίο και το Μεσολόγγι έπεφτε.

Η παραγγελία γιά την ναυπήγηση πέντε ατμοκινήτων πλοίων δόθηκε σε κολλητό ναυπηγό του Κόχραν, που ναυπηγούσε πλοία και γιά λογαριασμό του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου.

Πάλι μεσιτείες, πάλι προμήθειες.

Αλλες παραγγελίες γιά οκτώ φρεγάτες δόθηκαν σε ναυπηγείο της Αμερικής, που οι δύο πρώτες έπρεπε να παραδοθούνστην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1825.

Στην Αμερική, οι Αγγλοι στέλνουν δικό τους άνθρωπο γιά να παρακολουθή την ναυπήγηση των πλοίων –δήθεν γιά την εξασφάλιση του δανείου- με μισθό 120 λίρες τον μήνα, ποσό τεράστιο γιά την εποχή του και οι Αμερικανοί διορίζουν δικό τους απόστρατο αξιωματικό του ναυτικού, ως «επιθεωρητή των πλοίων» με μισθό 12,000 δολλάρια.

Ολες αυτές οι αμοιβές, πομήθειες, μεσιτείες ροκανίζουν το περιβόητο Αγγλικό δάνειο. Σε λίγο οι Αμερικανοί θα ζητήσουν επί πλέον χρήματα γιά να εκτελέσουν την παραγγελία.

Χρήματα όμως δεν υπάρχουν.

Τα έχουν φάει τα τρωκτικά.

Τελικά παραδίδεται μόνο μία φρεγάτα, η «Ελλάς», με καθυστέρηση ενός χρόνου.

Φθάνει στο Ναύπλιο τον Νοέμβριο του 1826.

Την δεύτερη την πουλούν οι Αμερικανοί γιά να πληρωθή η πρώτη!!

Αν οι παραγγελίες είχαν εκτελεσθή μέσα στις προθεσμίες και είχαν παραδοθή εγκαίρως τα πλοία, θα είχε αλλάξη ριζικώς η ροή του πολέμου.

Ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος θα είχε εκμηδενισθή , διότι θα είχαν αποκοπή οι πηγές ανεφοδιασμού του από τα σύγχρονα ατμοκίνητα Ελληνικά πλοία και το Μεσολόγγι δεν θα έπεφτε.

Στην ουσία όμως, ούτε οι Αγγλοι ούτε οι Αμερικανοί βιάζονταν να παραδώσουν στους Ελληνες τα πολεμικά πλοία, στο πιό κρίσιμο σημείο του Αγώνα.

Το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η εξυπηρέτηση αποκλειστικά των δικών τους συμφερόντων.

Αυτή η τεραστία απάτη σε βάρος της χώρας μας, που αγωνιζόταν τον έσχατον αγώνα της ύπαρξής της, στα πρόθυρα της καταστροφής της, δεν έγινε μόνο από την απληστία των εμπλεκομένων στην ναυπήγηση των πλοίων ιδιωτικών εταιρειών και των παντός είδους πρακτόρων τους, αλλά είχε την έγκριση, την συγκατάθεση και την παρακίνηση των επισήμων κυβερνήσεων αυτών των χωρών.

Οι Αμερικανικές κυβερνήσεις πάσχιζαν με καθε μέσον, σε όλη την περίοδο του Ελληνικού ξεσηκωμού, να εξασφαλίσουν την εύνοια του Σουλτάνου γιά την υπογραφή της Αμερικανοτουρκικής εμπορικής συμφωνίας.

Γιά τον λόγο αυτό απέφευγαν κάθε πρακτική εκδήλωση υπέρ των Ελλήνων, γιά να μην ενοχληθούν οι Τούρκοι.

Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής εντάσονται και οι παρεμβάσεις και οι πιέσεις προς τα ναυπηγεία τους να μην παραδοθούν εγκαίρως οι παραγγελθείσες φεγάτες, μέχρι να συναφθή η περιβόητη με τους Τούρκους συμφωνία.

Το όπιο υπεράνω όλων!

Η κοκαïνη πάνω από όλα.

Η coca-cola πάνω από όλα!

Την ίδια απαράλλακτη τακτική ακολουθούσε και η Αγγλική κυβέρνηση. Γίνονταν έντονες κυβερνητικές παρασκηνιακές παρεμβάσεις να μην παραδοθή η μοίρα των πολεμικών πλοίων στους Ελληνες, γιατί οι Τούρκοι θεωρούσαν εχθρική πράξη την ναυπήγηση αυτών των πλοίων.

Αθόρυβες παρεμβάσεις ώστε να μην πραγματοποιηθούν, να μην παραδοθούν, να καθυστερήσουν οι παραγγελίες.

Αντί να αγορασθούν και να χρησιμοποιηθούν αμέσως φρεγάτες, απαραίτητες στο πολεμικό ναυτικό, συμφωνείται να ναυπηγηθούν καινούργιες.

Ροκάνισμα του χρόνου.

Και στην ξεσηκωμένη χώρα να τρέχει ποτάμι το αίμα.

Στο μεταξύ, τραπεζίτες, μεσίτες, πράκτορες, διαμεσολαβητές, προμηθευτές και «φιλέλληνες», (βλέπε λαμόγια) με το αζημίωτο, έτρωγαν τα λεφτά του δανείου, γιά την πληρωμή του οποίου είχε υποθηκευθεί στους πιστωτές ολόκληρη η εθνική γή και τα πενιχρά έσοδα της χώρας.

Και δεν περιορίστηκε η Αγγλία μόνο στις παρεμβάσεις αυτές.

Σοφίστηκαν οι δαιμόνιοι Αγγλοι να ασκήσουν δίωξη κατά του Κόχραν, ένα εξάμηνο αφότου έφθασε από την Βραζιλία, ενώ τον είχαν υποδεχθή με τιμές ήρωα, γιατί έκλεψε και έφερε στην Αγγλία την Βραζιλιάνικη φρεγάτα και ούτε καν τον είχαν ενοχλήσει τότε.

Το θυμήθηκαν έξι μήνες αργότερα.

Και η δίωξη δεν αφορούσε την κλοπή του ξένου πλοίου, αλλά, άκουσον-άκουσον, γιατί είχε υπηρετήσει, λέει, σε ξένο ναυτικό, χωρίς την άδεια του Αγγλικού Ναυαρχείου... λησμονώντας βέβαια ότι είχε από χρόνια αποταχθεί από το Αγγλικό ναυτικό και ήταν πλέον ιδιώτης.

Η μεθόδευση αυτή ήταν μέρος του γενικωτέρου σχεδίου να καθυστερήση η παράδοση των πλοίων στους Ελληνες, τα οποία θα παραλάμβανε και θα διοικούσε ο Κόχραν.

Εννοείται ότι όλες αυτές οι «φιλικές» κυβερνητικές υποδείξεις, πιέσεις, παρεμβάσεις, και η επίκληση γενικώτερα του «εθνικού συμφέροντος» προς τα ναυπηγεία δεν γινόταν φανερά με δημόσιες δηλώσεις, αλλά παρασκηνιακά, μυστικά και αθόρυβα.

Η αποκάλυψή τους έγινε εκ των υστέρων, πολλά χρόνια αργότερα και αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος.

«Ήρχισαν τότε αι αφειδείς παραγγελίαι εις ναυπηγούς, η πρόσληψις στρατηγών και ναυάρχων, η αθρόα εξαγορά εν τω χρηματιστηρίω των προ ολίγου εκδοθεισών Ελληνικών ομολογιών, χωρίς ουδεμία μέριμνα να λαμβάνεται όπως σταλώσιν εις την πνέουσαν τα λοίσθια Ελλάδα, είτε χρήματα είτε τουλάχιστον τα παραγγελθέντα πλοία. Και είχε μεν ορισθή προθεσμία διά την κατασκευήν και τον απόπλουν των πλοίων τούτων, η έλλειψις όμως ποινικής ρήτρας καθίστα την ορισθείσαν προθεσμίαν όλως θεωρητικήν και η ανάθεσις της κατασκευής των πλοίων είτε σε ασυνειδήτους Αμερικανούς είτε εις άνδρα στενάς με τον Μεχμέτ Αλή έχοντα σχέσεις καθίστα και την θεωρητικήν ταύτην εγγύησιν εντελώς κωμικήν». (Ανδρέας Ανδρεάδης, Ιστορία των Εθνικών Δανείων)

Εν τω μεταξύ, οι δυστυχείς Ελληνες περίμεναν τα πλοία και τον Κόχραν να έλθη ώς ελευθερωτής, ως θεός, να τους σώση από τους Τούρκους.

Η προπαγάνδα που είχε γίνη γύρω από το όνομά του άγγιζε τα όρια του θρύλου.

Από αυτόν τον ... ήρωα, αυτόν ... τόν μεγάλο άνδρα περίμεναν την σωτηρίαν της πατρίδος.

Ο ίδιος, όμως, δεν βιαζόταν καθόλου.

Γιά να μην χάνη τον καιρό του, περιμένοντας την παράδοση των πολεμικών από τα μιλημένα ναυπηγεία, έκανε κρουαζιέρα στην Μεσόγειο διασκεδάζοντας με τις γκόμενες και τους φίλους του, σαν ένας άλλος Ωνάσης της εποχής του, με τα χρήματα των κορόιδων!

Τελικά έκανε την εμφάνισή του στην Αίγινα στις αρχές Μαρτίου 1827.

Τον υποδέχθηκαν ως τον αναμενόμενο Μεσσία, με τιμές και παράτες.

«Ενόμισαν οι Ελληνες ότι εντός ολίγου θα τους ελευθερώση από τα δεινά του πολέμου και ήδη όλοι ομιλούσι διά τον Κόχραν και τον ψάλλουσιν ύμνους και τον θεωρούσιν ως σωτήρα και ελευθερωτήν... Βλέπουν τον Κόχραν ωσάν θαύμα και πιστεύουν ότι θα είναι ανίκητοι αν πολεμήσουν υπό τας διαταγάς του... τον επερίμεναν όπως επερίμεναν οι Εβραίοι τον Μεσσία».(Νικ. Σπηλιάδης)

Όλοι τον προσκυνούν και τον δοξολογούν.

Η Εθνική Συνέλευση εκφράζει την ευγνωμοσύνη της στον «ένδοξο λόρδο Κόχραν».

Τον διορίζει αρχηγό του στόλου, «αρχιστόλαρχον», με απόλυτες εξουσίες, διότι «εκαυχάτο να πυρπολήση τας Οθωμανικάς ναύς και παράλια φρούρια με νεοφανείς και αγνώστους τινάς προς τους Ελληνας πυροτεχνίας και πυροκαύσεις».(Χρ. Περραιβού, Πολεμικά Απομνημονεύματα)

Ο Μιαούλης του παραδίδει την αρχηγία του στόλου και τίθεται υπό τας διαταγάς του.

Μαζί του φέρνει και τον συμπατριώτη του Τσώρτς, ο οποίος αναλαμβάνει την αρχιστρατηγίαν των χερσαίων Ελληνικών δυνάμεων.

Οι Ελληνες στρατιωτικοί αρχηγοί απογυμνώθησαν από κάθε εξουσία.

Από εδώ και πέρα αρχίζει η δράση του.

Η σύντομη, όμως, μοιραία και αρνητική γιά την εξέλιξη του πολέμου της ανεξαρτησίας δράση του.

Ένα μήνα αργότερα, τον Απρίλιο του 1827, τον βρίσκουμε να κατευθύνη τις χερσαίες πολεμικές επιχειρήσεις, μέσα από το κότερό του στο Φάληρο, γιά την λύση της πολιορκίας της Ακροπόλεως, παριστάνοντας τον Αρχιστράτηγο, παραμερίζοντας τον Τσώρτς και τον Καραϊσκάκη, τον οποίο κατηγορούσε γιά δειλία, γιατί διαφωνούσε με τις διαταγές του, γιά μία κατά μέτωπο επίθεση κατά των δυνάμεων του Κιουταχή, που πολιορκούσαν την Ακρόπολη.

Απειλούσε μάλιστα , ότι θα διακόψη τον ανεφοδιασμό του Ελληνικού στρατοπέδου με τρόφιμα και ότι στό τέλος θα έφευγε, αν δεν εκτελούσαν απροφασίστως την διαταγή του, παίζοντας έτσι με το αίμα των Ελλήνων.

Ο Καραϊσκάκης πολύ σωστά διαφωνούσε και ήθελε κλεφτοπόλεμο στα μετώπισθεν του εχθρού, ώστε να αποκοπούν οι γραμμές ανεφοδιασμού των δυνάμεων του Κιουταχή, ο οποίος μάλιστα ετοιμαζόταν να λύση την πολιορκία γιατί, σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες ήταν έτοιμοι να στασιάσουν οι στρατιώτες του, από την χωρίς αποτέλεσμα πολύμηνη πολιορκία της Ακροπόλεως, και το σημαντικώτερο διότι μία κατά μέτωπον επίθεση, ήταν καθαρή τρέλα, δίνοντας την ευκαιρία στο Τουρκικό ιππικό να λιανίση τους Ελληνες στην ακάλυπτη πεδιάδα του Φαλήρου, όπως τελικά έγινε.

Γιά να μην θεωρηθή όμως δειλός ο υπερήφανος Καραϊσκάκης , υποχώρησε και ξεκινώντας τις αψιμαχίες με τις εχθικές δυνάμεις στις 22 Απριλίου, άφησε την τελευταία του πνοή, δολοφηνηθείς, στα βαλτοτόπια του σημερινού Νέου Φαλήρου, θύμα, όπως και οι επόμενοι ενός ηλιθίου τυχοδιώκτη-πράκτορα, που έκανε τον Μακρυγιάννη να γράψη ότι «Ο Κόχραν διά να μην μείνη κανένας ζωντανός –ήταν αυτός ο αίτιος-» . (Ι.Μακρυγιάννη όπ. παρ. σ.319).

Την δολοφονία του Καραϊσκάκη, ακολουθεί η νέα σφαγή, της 24ης Απριλίου, 1500 παλληκαριών που τα πετσόκοψε το ιππικό του Κιουταχή, μιά φοβερή ήττα που οφείλεται «στην πεισματική ηλιθιότητα(;) του Κόχραν και του Τσώρτς... οι οποίοι πρέπει να λογοδοτήσουν στο αμερόληπτο δικαστήριο της ιστορίας και να πέση στις κεφαλές τους η πιό βαριά καταδίκη γιά την σφαγή σχεδόν 2000 Ελλήνων και Φιλελλήνων». (Post Henry, οπ. παρ. σ. 185-7)

Αφού στις 25 Μαΐου παραδόθηκε από τους δικούς μας η Ακρόπολη και οι Τούρκοι παρέμειναν στην Αττική, ο...ένδοξος ναύαρχος, κατηγορώντας γιά την ήττα τους Ελληνες, κατευθύνεται στην Υδρα με την Φρεγάτα του, όπου τον υποδέχεται, με τιμές και τραγούδια, τον κανακεύει και του στρώνει πλούσιο τραπέζι ο κυρ-Γιώργης Κουντουριώτης.

Ομοτράπεζοι του ηθικού αυτουργού του θανάτου χιλιάδων ηρώων αγωνιστών, ο αδελφός του Λάζαρος και ο γαμβρός τους Ορλάνδος, τσιράκια όλοι τους της Αγγλικής πολιτικής.

Γέλια και χαρές. «Τα φαγητά διαδέχονταν το ένα το άλλο. Τα πιάτα σχημάτιζαν πυραμίδες. Το τραπέζι στέναζε κάτω από το βάρος των κρεάτων. Στην μία άκρη ένας πελώριος σωρός από πιλάφι και στην άλλη ένα αρνί ψητό με ένα λεμόνι στο στόμα. Και κρασιά μπορντώ. Υστερα καφές και τσιμπούκι».(Cochrane George, Wandering in Greece, London 1837)

Χαρές και γέλια.
Λες και είχαν γάμο.
Να ευχαριστήσουν τον σφαγέα, γιά την μεγάλη του επιτυχία, την ήττα του, την νίκη των Τούρκων, γιά το αθώο αίμα, που χύθηκε εξ αιτίας του.

Έξι μήνες πιό ύστερα, οκτώ ημέρες πριν έλθη ο Καποδίστριας στην Ελλάδα, τέλος Δεκεμβρίου του 1827, τα μαζεύει ο αλιτήριος και φεύγει, χωρίς καν να ειδοποιήση την Κυβέρνηση.
Ουσιαστικά λιποτάκτησε αφού είχε λάβει και 37.000 λίρες.
Γιά να μην του ζητήση το Ελληνικό δημόσιο πίσω τα λεφτά, αφού έσπασε το συμβόλαιο, έκανε τάχα ότι παραιτείται από τις υπόλοιπες 20.000 λίρες.

Ο Καποδίστριας έκλεισε το θέμα.....

«Εγκατέλειψε την Ελλάδα άνευ διαταγής ή αδείας της Κυβερνήσεως, αυτός ο αδρώς μισθωθείς και τους μισθούς λαβών εκ προκαταβολής».(Νικ. Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις)

Τελικός απολογισμός της δεκάμηνης παραμονής του στην Ελλάδα: Τσέπωσε 37.000 λίρες και άφησε πίσω του πάνω από 3.000 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους, ανυπολόγιστες υλικές ζημίες, στάχτη και αίμα. «Από αυτόν περίμεναν πολλά, αν και μέχρι τέλους δεν έκαμε τίποτε».(Φ. Φωτάκος, όπ. παρ.,σ.583)

Αυτόν, όμως τον τυχοδιώκτη απατεώνα, πράκτορα, τα σχολικά βιβλία μας τον παρέδωσαν ως μεγάλο φιλέλληνα, ο Δήμος Αθηναίων αφιέρωσε δρόμο με το όνομά του, όπως και του Τσώρτς και κανείς δεν ντρέπεται. «Ο αιώνιος εξωραϊσμός των φαυλοτήτων και των εγκλημάτων. Παραχάραξη της ιστορίας, βεβήλωση της μνήμης των θυμάτων του ‘’αρχιστρατήγου’’» .
Δύο μόνο σχόλια της εποχής για τα δάνεια είναι χαρακτηριστικά:

«Ανεκαλύφθη φανερά των Άγγλων ο σκοπός. Εζήτουν οι φίλοι μας να κυβερνήσωσι διά του χρυσίου των την Ελλάδα. Να ηξεύρετε και την αχρειότητα του εδώ Κομιτάτου μαζί και του μυστικού Βάουριγκ, ανάθεμά τους τους αχρείους και ιδιωφελείς άμα και αισχροκερδείς. Προσοχή από τους ξένους… ». Ι. Ορλάνδος.

« Το δάνειον δεν πρέπει να το στοχάζεσθε πολλά μεγάλην ευεργεσίαν. Και εις αυτόν τον διάβολον ήθελαν μετά χαράς δανείσειν αργύρια, αν ο διάβολος είχε να τους ασφαλίσει με ενέχυρα». Α. Κοραής.

ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:

http://ardin-rixi.gr

http://tofanari.blogspot.gr