ΘΡΑΚΗ
ΘΡΑιΚΗ ωνομάζετο με την αρχαία ποιητικήν γλώσσαν Θρηικίη και Θρήκη, εξετείνετο δε κατά την παναρχαίαν περίοδον της Ελληνικής Ιστορίας, δηλαδή την προομηρικήν και την ομηρικήν εποχήν, γενικώς από τον Πηνειόν ποταμόν μέχρι του Ευξείνου Πόντου και του Ίστρου (Δουνάβεως) και πολύ πέραν αυτού. Συμπεριλαμβάνετο λοιπόν εις την Θράκην η βόρειος Θεσσαλία, δηλαδή η Περραιβία, ο Όλυμπος και η Νότιος Μακεδονία, ήτις ήτο τότε γνωστή με το ιδιαίτερον όνομα Πιερία.
Ή νότιος Μακεδονία ωνομάζετο προηγουμένως Ημαθία, χαριτωμένη χώρα, καθώς την χαρακτηρίζει ο Όμηρος, υπήρχε δε και πόλις Ημαθία. Αργότερον έλαβε το όνομα Πιερία από ένα αρχαίον ηγεμόνα των Μακεδόνων, τον Πίερον. Την χωράν αυτήν την κατείχον μερικοί Ηπειρώται και Ιλλυριοί, το δε περισσότερον μέρος αυτής Βοττιαίοι και θράκες, οι μεν Βοττιαίοι καταγόμενοι, ως λέγουν, εκ Κρήτης, εκ των θρακών δε, οι μεν Πίερες ενέμοντο την Πιερίαν και τα περί τον Όλυμπον μέρη, οι δε Παίονες τα περί τον Αξιόν και οι Ηδωνοί και οι Βισάλται την λοιπήν μέχρι του Στρυμόνος ποταμού χώραν1.
Τοιουτοτρόπως τα νότια όρια της πανάρχαιας Θράκης ήσαν ο Πηνειός ποταμός, το Αιγαίον πέλαγος, ο Ελλήσποντος και η Προποντίς.
Τα δυτικά όρια αυτής ήτο το όρος Βέρμιον, το οποίον κατά την αρχαιοτάτην εκείνην εποχήν το κατείχον οι Βρίγες θράκες. Είχε δε το Βέρμιον κατά την αρχαιότητα και μεταλλεία χρυσού 2.
Τα ανατολικά όρια της Θράκης ήτο ο Εύξεινος Πόντος.
Τα δε βόρεια κυρίως μεν ήτο ο Δούναβης μέχρι των εκβολών του, αλλά και μέγιστον μέρος της άνωθεν του Ίστρου ευρισκομένης χώρας εθεωρείτο Θράκη, όπου κατοικούσαν οι Γέται και οι Δακοί ή Δάκες, ομόγλωσσα θρακικά έθνη.
Ο Όμηρος έλαβεν ως πέρατα της Ελλάδος την Ωρικίαν (την κατά Μολοττούς και Θεσπρωτούς ήπειρον) και την Θράκην, το μεν εώον την Θράκην, το δε εσπέριον την Ωρικίαν 3.
Αλλά και κατά τους ιστορικούς ακόμη χρόνους η Θράκη εν γένει εξετείνετο προς βορράν πέραν του Δουνάβεως αορίστως, περιλαμβάνουσα όχι μόνον την άγνωστον Σκυθίαν, άλλα και όλην την απέραντον βορειοανατο λικήν Ευρώπην, με συγκεχυμένην πάντοτε έννοιαν των ορίων τούτων.
Αυτά ήσαν τα όρια της προομηρικής Θράκης. Κατά την ομηρικήν όμως εποχήν τα δυτικά όρια αυτής περιωρίσθησαν μέχρι του Αξιού ποταμού, όλη δε η ανατολικώς του Αξιού ποταμού χώρα εθεωρείτο και εκαλείτο Θράκη, συμπεριλαμβανομένης και της Χαλκιδικής χερσονήσου, της οποίας οι κάτοικοι ωνομάζοντο «οι επί Θράκης Χαλκιδείς».
Κατά την ιστορικήν εποχήν, την εποχήν προ πάντων των Περσικών πολέμων, τα δυτικά όρια της Θράκης ήτο ο Στρυμών ποταμός. «Θράκη διήκει από Στρυμόνος ποταμού μέχρι Ίστρου» 4. Και από την εποχήν του Πελοποννησιακού πολέμου μέχρι του Φιλίππου τα δυτικά όρια της Θράκης ήτο ο Στρυμών. «Εν Θράκη), η νυν Μακεδονία λέγεται» 5.
Τα έθνη όμως, τα όποια ευρίσκοντο μεταξύ του Στρυμόνος και του Αξιού, εξηκολούθουν να θεωρούνται από τους αρχαίους ιστορικούς και γεωγράφους πάντοτε ως θράκες, ως ήσαν άλλως τε. Ο διάσημος γεωγράφος Στράβων λέγει, ότι τα εντεύθεν του Στρυμόνος μέχρι του Βοσπόρου και του Αίμου πάντα είνε των θρακών πλην της παραλίας, την οποίαν είχον καταλάβει αί Ελληνικαί αποικίαι, ιδρυθείσαι εις την ακτήν του Αιγαίου πελάγους, του Μέλανος κόλπου, του Ελλησπόντου, της Προποντίδος και του Ευξείνου 6.
Από δε του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου το οριστικόν όριον της Θράκης έγινε προς δυσμάς ο Νέστος ποταμός. Οι Μακεδόνες ούτοι βασιλείς συμπεριέλαβον το πλουσιώτατον τούτο τμήμα της Θράκης εις την Μακεδονίαν και προς τούτο τοιαύτας εξέδωκαν διαταγάς κατά τους χρόνους εκείνους. Έδωκαν δε εξαιρετικήν σημασίαν εις την μεταξύ του Στρυμόνος και του Νέστου πλουσιωτάτην ταύτην χωράν και κατέστησαν αυτήν Μακεδονικήν ιδιοκτησίαν, κατόρθωσαν δε να έχουν μέγιστα εισοδήματα από τα μεταλλεία και την άλλην ευφυΐαν των τόπων εκείνων. Καθόσον όχι μόνον το Παγγαίον όρος είχε τα φημισμένα μεταλλεία χρυσού και αργυρού, άλλα και η μέχρι του Στρυμόνος και πέραν αυτού μέχρι της Παιονίας χώρα περιείχε τοιαύτα και οι οργώνοντες την χωράν εκείνην εύρισκον εις πολλά μέρη μόρια χρυσού 7.
Ή δε από του Στρυμονικού κόλπου μέχρι του Νέστου πόταμου εκτεινομένη χώρα ελέγετο «η κατά Φίλιππον και Αλέξανδρον Μακεδονία».
Αργότερον και προ πάντων από την πρώτην προ Χριστού εκατονταετηρίδα η Θράκη είχε δυτικά όρια τον Έβρον ποταμόν, από την πόλιν Κύψελα και τας εκβολάς του Έβρου.
Επί της εποχής του γεωγράφου Πτολεμαίου (150 μ. Χ. ) τα όρια της Θράκης, όπως τα σημειώνει ο ίδιος, είναι τα έξης.
Προς βορράν άνω Μοισία, προς δυσμάς άνω Μοισία και Μακεδονία μέχρι του Ορβήλου όρους μέχρι πέρατος αυτού, προς νότον εκβολαί Νέστου και Παγγαίον και η εφεξής παραλία Αιγαίου (Μέλας κόλπος) και Προποντίς, προς ανατολάς δε Βόσπορος και Εύξεινος Πόντος μέχρι Μοισίας.
Τα όρη της Θράκης ήσαν γνωστότατα εις αρχαιοτάτην ακόμη εποχήν και μνημονεύονται πολλαχού υπό των αρχαίων ποιητών, ιστορικών και γεωγράφων.
Ο Όμηρος γνωρίζει τον Όλυμπον και τον Άθω και αποκαλεί τα όρη των θρακών «νιφόεντα» 8.
Ο Όλυμπος ήτο η πασίγνωστος κατοικία των Θεών.
Το Βέρμιον ήτο γνωστόν δια τα μεταλλεία χρυσού, οπόθεν είχε τους θησαυρούς του Μίδας ο βασιλεύς των Φρυγών. Κατά τον Ήρόδοτον, οι Τημενίδαι ελθόντες από το Άργος εις την Μακεδονίαν, εγκατεστάθησαν πλησίον των κήπων, οι όποιοι λέγονται ότι είνε του Μίδου, υιού του Γόρδιου. Εις τους κήπους αυτούς φύονται ρόδα αυτόματα, των οποίων έκαστον έχει εξήντα φύλλα και κατά την ευωδίαν υπερβαίνουν όλα τα άλλα. Άνωθεν των κήπων τούτων είνε το όρος Βέρμιον, αδιάβατον ένεκα του επικρατούντος εκεί συνεχούς χειμώνος και των χιόνων 9.
Εξίσου γνωστά ήσαν εις τους αρχαίους τα όρη Όρβηλος, το όρος Κερκίνη, Δύσωρον, Ίσμαρος και Παγγαίον, το οποίον ο Ευριπίδης αποκαλεί χρυσόβωλον.
Ή Ροδόπη εθεωρείτο ως το υψηλότερον μετά τον Αίμον όρος της Θράκης, κατά δε την μυθολογίαν αι Βάκχαι, παλαιαί του Διονύσου σύν-τροφοι, εκεί είχον την οριστικήν των διαμονήν και διέτρεχαν αυτήν περιοδικώς. Της Ροδόπης τα απόκρημνα ύψη, αι βαθύταται κοιλάδες και φάραγγες ήσαν κατά την αρχαιότητα γνωσταί 10.
Ο δε Αίμος εθεωρείτο ως το κατ' εξοχήν όρος της Θράκης, μέγιστον υψηλότατον, διαιρούν τρόπον τινά εις το μέσον την Θράκην, δηλαδή έχει προς βορράν μεν την Μοισίαν, φθάνουσαν μέχρι του Ίστρου, προς νότον δε την κυρίως Θράκην.
Ο ιστορικός Πολύβιος, δια να παραστήση το μέγα ύψος του Αίμου, λέγει ότι από τας κορυφάς του εφαίνετο όχι μόνον ο Εύξεινος πόντος, αλλά και η Αδριατική θάλασσα, το οποίον δεν είνε αληθές, διότι όχι μόνον η απόστασις είνε πολύ μεγάλη, άλλα και αι παρεμπίπτουσαι χώραι είνε υψηλαί.
Ο Αίμος εφημίζετο και δια τας πολλάς κρύπτας του. Υπήρχε δε δι' αυτόν η μυθολογική παράδοσις, ότι ο Αρισταίος είχεν έλθει και εις την Θράκην, όπου ενδιέτριψε πλησίον του Διονύσου, από τον οποίον εδιδάχθη πολλά χρήσιμα και έλαβε μέρος εις τας τελετάς του θεού τούτου. Ό έμεινεν επί τινα χρόνον και εις τον Αίμον, οπόθεν έγινεν άφαντος, δια τούτο δε απέδοσαν εις αυτόν τιμάς αθανάτους όχι μόνον οι θράκες, αλλά και οι "Ελληνες.
Επίσης υπήρχε και άλλη μυθολογική παράδοσις, ότι ο Ζευς κατεδίωξε τον Τυφώνα ρίπτων τους κεραυνούς του επάνω εις το όρος, το λεγό-μενον Νύσα, και μαχόμενος περί τον Αίμον έρριπτεν ολόκληρα όρη. Επειδή δε ταύτα υπό του κεραυνού εσωρεύοντο επάνω εις τον Τυφώνα, εχύθη πολύ αίμα επάνω εις το όρος και λέγουν ότι από το γεγονός αυτό το όρος ωνομάσθη Αίμος 11.
Κατά την Ελληνικήν μυθολογίαν, ο Αίμος ήτο υιός του Βορέως, βασιλέως της Θράκης, και είχε σύζυγον την Ροδόπην. Αμφότεροι μετεμορφώθησαν υπό του Διός εις τα φερώνυμα όρη, διότι εκαυχώντο, ότι ήσαν τέκνα του υπάτου των Θεών. Η κατ' άλλην έκδοσιν, «παράκεινται δε εις τον Στρυμόνα τα όρη Ροδόπη και Αίμος. Ούτοι τυγχάνοντες αδελφοί και εις επιθυμίαν αλλήλων εμπεσόντες, ο μεν αυτήν ωνόμαζεν Ήραν, η δε τον αγαπώμενον υπ' αυτής ωνόμαζε Δία, μισοπονήρως. Οι δε υπ' αυτών ατιμαζόμενοι θεοί βαρέως φέροντες την πράξιν ταύτην, μετέβαλαν αμφότερους εις τα ομώνυμα όρη» 12.
Ο Αίμος εθεωρείτο πατρίς του Ορφέως και του Λίνου και κατσικία του Αρισταίου, υιού του Απόλλωνος.
Επίσης υπήρχεν εις την Θράκην ο θρύλος, ότι ο δυσειδής Παν ερωτεύθη την Ευρυδίκην, η οποία φεύγουσα αυτόν εδήχθη υπό όφεως και εξηφανίσθη μίαν ημέραν από τους ανθρώπους επί του όρους Αίμου.
Ο Ιστορικός Πολύβιος λέγων δια το μέγεθος των Άλπεων και το ύψος αυτών παραβάλλει προς αυτάς από τα Ελληνικά και θρακικά τον Αίμον, την Ροδόπην και τον μεταξύ αυτόν Δούνακα 13.
Και ο Στράβων επίσης «εν δε Θράκη Αίμον, Ροδόπην, Δούνακα» 14.
Ο δε Άθως, κατά τον Ηρόδοτον, είνε όρος μέγα και ονομαστόν, φθάνον μέχρι της θαλάσσης και υπ' ανθρώπων κατοικούμενον.
Ο διάσημος γεωγράφος Στράβων εξ Αμασείας του Πόντου, ακμά-σας σχεδόν κατά τους χρόνους του Χριστού, λέγει δια τον Άθω, ότι είνε όρος υψηλόν και μαστοειδές, εις δε την ακτήν εκείνην εβασίλευσεν ο Θραξ Θάμυρις, όστις είχε τα ίδια με τον Ορφέα επιτηδεύματα.
Τον Άθω εγνώριζε και ο Όμηρος. Καθώς δε και σήμερον η χερσόνησος του Άθω είνε κατάφυτος, τοιουτοτρόπως και κατά την αρχαιότητα ήτο γνωστή δια το σύνδενδρον αυτής. Εις τα Αργοναυτικά μνημονεύεται «ο δενδρώδης του Άθω κνημός», δηλαδή τόπος κατάφυτος και πλήρης δρυμών 15.
Καθώς δε τα όρη, τοιουτοτρόπως και όλοι οι ποταμοί της Θράκης ήσαν γνωστοί εις τους αρχαίους. Κατά τον Στράβωνα, ο Όμηρος εγνώριζε και τον Ίστρον, ως και όλην την Θρακικήν παραλίαν μέχρι του Πηνειού πόταμου 16.
Ο Όμηρος εγνώριζε επίσης καλά τον Αξιόν ποταμόν, τον αποκαλεί δε ευρύ ρέοντα, όστις πράγματι είνε πλατύς και αβαθής σχετικώς προς άλλους ποταμούς. Λέγει μάλιστα, ότι ο Αστεροπαίος εκαυχήθη δια την εκ του ποταμίου θεού Αξιού καταγωγήν του 17.
Πηγάζει δε ο Αξιός, κατά τον Στράβωνα, εκ της χώρας των Παιόνων. Ρέει δε θολερός, ως πλημμυρούμενος εκ πολλών ποταμών, οι οποίοι χύνονται εις αυτόν. Ο Αξιός ρέων καθιστά την Μακεδονίαν δυσείσβολον εκ της Παιονίας, δηλαδή ο δαιμόνιος εξ Αμασείας γεωγράφος εγνώρισεν ακριβώς και λεπτομερώς τα στενά του Άξιου (τα καλούμενα σήμερον στενά του Δεμίρ—Κάπου), όπου ως εκ της οχυρότητος και του βραχώδους του εδάφους ο Αξιός καθιστά δυσκολωτάτην την διάβασιν των μερών εκείνων και στρατηγικήν την θέσιν, ως φύσει οχυράν,καθώς ο Πηνειός τα Τέμπη 18. Ο Στρυμών ποταμός έγινε γνωστός προ πάντων κατά την ιστορικήν εποχήν και μνημονεύεται όχι μόνον υπό των ιστορικών Ηροδότου και Θου-κυδίδου, άλλα και υπό των τριών μεγάλων δραματικών ποιητών, του Αισχύλου, Σοφοκλέους και Ευριπίδου. Κατά την Ελληνικήν μυθογραφίαν 5 Στρυμών ήτο ο αρχαιότατος βασιλεύς των Θρακών, είχε δε τρεις υιούς, τον Βράγγαν, τον Ρήσον και τον Όλυνθον 19.
Εκαλείτο δε ο Στρυμών προηγουμένως Ηιονεύς μετονομαστείς από τον Στρυμόνα 20.
Δια τον Στρυμόνα υπήρχε μία ωραία παράδοσις και πολύ χαρακτηριστική της ελληνικής μυθολογίας, ότι ο Ηρακλής οργισθείς εναντίον του, διότι έφερεν εις αυτόν προσκόμματα κατά την εκτέλεσιν ενός άθλου του, εγέμισε το ρείθρον αυτού με πέτρες και το κατέστησεν άπλωτον, ενώ προηγουμένως ήτο πλωτόν 21.
Περί της ορμητικότητος του Στρυμόνος έχομεν την εξής παρατήρησιν αρχαίου ιστορικού• «εάν τις εμβάλη σκύφον εις τας δίνας του Στρυμόνος ποταμού, θα εύρη αυτόν εις την λίμνην περί την πόλιν Απολλωνιάδα» (την Κερκινίτιδα) 22.
Όσοι εγνώρισαν την εξαιρετικήν ορμητικότητα του Στρυμόνος, ειμ-πορούν να εξηγήσουν πολύ ευκόλως την παράδοσιν αυτήν.
Ο Στρυμών, κατά τον Στράβωνα, είχε τας πηγάς του εκ των παρά την βορειοτάτην Ροδόπην Αγριάνων, διήρχετο έπειτα δια της χώρας των Μαίδων, Σιντών, Βισαλτών, Οδομάντων και τελευταίον των Ηδωνών, απάντων Θρακικών εθνών, και χύνεται εις το Αιγαίον σχηματίζων προ των εκβολών του την λίμνην Κερκινίτιδα ή Πρασιάδα. Και ο Στρυμών δια στενών ρέει 23.
Κατά τον Αντιφάνην, τα χέλια του Στρυμόνος ήσαν και κατά την αρχαιότητα ονομαστά (μεγίστας εγχέλεις κεκτημένος) 24. Και σου γ' επώνυμος τις εν φήμαις βροτών Θρήκης κατάρδων ποταμός ωνομασμένος, Στρυμών, μεγίστας εγχέλεις κεκτημένος 25.
Ο Αισχύλος αποκαλεί τον Στρυμόνα αγνόν, ο δε Ευριπίδης καλλιγέφυρον ως εκ της ιστορικής παρά την Αμφίπολιν γέφυρας 26.
Ο Θουκυδίδης λέγει πολύ ορθώς, ότι ο Στρυμών πηγάζει από το Σκόμιον και όχι, ως ο Στράβων, από την Ροδόπην 27.
Κατά δε τον Αριστοτέλην, ο Στρυμών και ο Νέστος και ο Έβρος άπαντες τρεις όντες ρέουσιν εκ του Σκόμβρου. Πολλά δε ρεύματα και εκ της Ροδόπης εστίν 28.
Ο δε Νέστος, Νέσος, Νέσσος και Μέστος ήτο επίσης γνωστός δια την ορμητικότητα του. Ό Στράβων λέγει περί αυτού, ότι δεν ρέει πάντοτε εις την κοίτην του και ότι πλημμυρών κατακλύζει την χώραν, δηλαδή τα νότια αυτής μέρη, τα όποια μόνον είνε πεδινά, ενώ όλα τα άλλα είνε ανεξαιρέτως βραχώδη. Και του ποταμού τούτου αι όχθαι είνε βραχώδεις και πολύ υψηλαί.
Ο Αρριανός τον ονομάζει Νέσσον, από της Ρωμαϊκής δε εποχής ο Νέστος ήρχισε να ονομάζεται Μεστός, ως φαίνεται εις τα νομίσματα των πόλεων ΠΡΟΣ ΜΕΣΤΩ.
Και οι Βυζαντινοί εξηκολούθησαν να τον ονομάζουν Μέστον, έκτοτε δε και ασφαλώς έμεινεν η ονομασία του ποταμού τούτου Μέστα και εις μεταγενεστέρους χρόνους 29.
Ο δε ΕΒΡΟΣ είνε ο κατ' εξοχήν ποταμός της Θράκης, γνωστότατος από τους μυθολογικούς χρόνους του Ορφέως. Ως γνωστόν, ο Έβρος αποτελείται από τρεις μεγάλους βραχίονας, τον κυρίως Έβρον, τον Τόνσον και τον Άρδαν.
«Ο Έβρος εκαλείτο πρότερον Ρόμβος, την προσηγορίαν ειληφώς από της συστροφής του ύδατος. Κάσσανδρος δε, ο βασιλεύς των τόπων, γήμας Κροτονίκην εγέννησεν εξ αυτής υιόν Έβρον. Ό Κάσσανδρος τον υιόν του Έβρου, επίβουλον των πατρώων γάμων γενόμενον (προς την μητρυιάν Δαμασίππην την θυγατέρα του Άτρακτος), έρριψεν εις τον ποταμόν Ρόμβον, ος απ' αυτού Έβρος μετωνομάσθη, καθώς ιστορεί Τιμόθεος εις τα περί ποταμών» 30.
ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου