Μετά την απελευθέρωση των Σερρών, το 21ο Σύνταγμα της 7ης Μεραρχίας διατάσσεται να κατευθυνθεί προς τη Δράμα και να συνεχίσει την καταδίωξη των Βουλγάρων, που κατείχαν την περιοχή από τον Οκτώβριο του 1912.
Το πρωί της 30ης Ιουνίου, μία ίλη ιππικού της 10ης Μεραρχίας του βουλγαρικού στρατού, με επικεφαλής τους ταγματάρχες Μπίρνεφ και Σιμεόνοφ, συνεπικουρούμενη από ένα τάγμα πεζικού και ομάδες κομιτατζήδων, κυκλώνει το Δοξάτο (9 χιλιόμετρα νοτιανατολικά της Δράμας.
Σκοπός τους να σφάξουν και να λεηλατήσουν το πλούσιο χωριό της Δράμας, που κατοικείται από Έλληνες χριστιανούς και μουσουλμάνους. Ως δικαιολογία προβάλλουν το επιχείρημα ότι είχαν παρενοχληθεί από ομάδες Ελλήνων προσκόπων (στρατιωτικό σώμα από εθελοντές απόμαχους του Μακεδονικού Αγώνα).
Αμέσως, οι επιδρομείς άρχισαν να σφάζουν αδιακρίτως όσους Δοξατινούς και Δοξατινές είχαν απομείνει στο χωριό, με πρωτοστατούντες τους κομιταζήδες.
Αμέσως, οι επιδρομείς άρχισαν να σφάζουν αδιακρίτως όσους Δοξατινούς και Δοξατινές είχαν απομείνει στο χωριό, με πρωτοστατούντες τους κομιταζήδες.
Στη συνέχεια περιέλουσαν με πετρέλαιο τα σπίτια του Δοξάτου και το παρέδωσαν στις φλόγες.
Με τους Βουλγάρους συνενώθηκαν και αρκετοί μουσουλμάνοι του Δοξάτου, τους οποίους οι επιδρομείς έπεισαν ότι η Βουλγαρία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχαν συμμαχήσει κατά της Ελλάδας.
Οι απελευθερωτές στο κατεστραμμένο Δοξάτο
Ο τραγικός απολογισμός των βουλγαρικών ωμοτήτων στο Δοξάτο ήταν 650 νεκροί (περίπου το ένα τρίτο των κατοίκων), ενώ 240 σπίτια και 80 καταστήματα καταστράφηκαν ολοσχερώς. Αφού ολοκλήρωσαν το απάνθρωπο έργο τους, οι επιδρομείς με τη λεία τους κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια.
Οι απελευθερωτές στο κατεστραμμένο Δοξάτο
Ο τραγικός απολογισμός των βουλγαρικών ωμοτήτων στο Δοξάτο ήταν 650 νεκροί (περίπου το ένα τρίτο των κατοίκων), ενώ 240 σπίτια και 80 καταστήματα καταστράφηκαν ολοσχερώς. Αφού ολοκλήρωσαν το απάνθρωπο έργο τους, οι επιδρομείς με τη λεία τους κατευθύνθηκαν προς τα βόρεια.
Την επομένη, 1η Ιουλίου 1913, το 21ο Σύνταγμα του ελληνικού στρατού κατέλαβε αμαχητί τη Δράμα και το Δοξάτο και ολοκλήρωσε την απελευθέρωση της Ανατολικής Μακεδονίας.
Η σφαγή και η πυρπόληση του Δοξάτου απασχόλησε τον διεθνή Τύπο, που περιέγραψε με μελανά χρώματα την εν γένει συμπεριφορά των Βουλγάρων.
Ο Άγγλος πλοίαρχος Κάρνταλ έγραψε στη Daily Telegraph:
Κατά την είσοδον εις την πόλιν, το πρώτο όπερ προσέπεσεν εις τους οφθαλμούς μου, ήσαν αι αγέλαι κυνών καταβροχθιζόντων ανθρωπίνους σάρκας. Η πόλις τελείως κατεστραμμένη εφαίνετο έρημος, ως εκ τούτου δε ηναγκάσθην να φωνάξω επανειλημμένως δια να εμφανισθώσι γραίαι τινές εκ των ερειπίων. Όλα τα πτώματα ήσαν διάτρητα υπό τον λογχών και έφερον ίχνη απίστευτων ακρωτηριασμών. Οι τοίχοι των οικιών είχον ρυπανθεί από αίματα, εις το ύψος έξι ποδών από τους εδάφους, τουθ’ όπερ εξηγείται, κατά το λέγειν των επιζώντων εκ του ότι τα δυστυχή θύματα δεν είχον σφαγεί αμέσως, αλλά εθανατούντο δια λογχισμών…
Ο απεσταλμένος των Τάιμς του Λονδίνου, Κρόφοντ Πράις, παραθέτει συγκλονιστικές μαρτυρίες από θύματα και αυτόπτες μάρτυρες της σφαγής:
Δεν ήτο δύσκολον να συναγάγη τις την αλήθειαν περί του τι συνέβη εν Δοξάτω. Διεσώθησαν πολλά βασανισθέντα θύματα όπως αφηγηθούν τα συμβάντα, εν οις και εις νεανίας (ο οποίος παρ’ όλους τους δέκα λογχισμούς, τους οποίους έλαβεν, έζη ακόμη, καθώς και πολλά μικρά παιδία εις το νοσοκομείον φέροντα τραύματα επί της κεφαλής, κατενεχθέντα διά της σπάθης των Βουλγάρων ιππέων, καθ’ ήν στιγμήν κατεδίωκαν τα νήπια θύματά των δια των αγρών […]
Η σφαγή και η πυρπόληση του Δοξάτου απασχόλησε τον διεθνή Τύπο, που περιέγραψε με μελανά χρώματα την εν γένει συμπεριφορά των Βουλγάρων.
Ο Άγγλος πλοίαρχος Κάρνταλ έγραψε στη Daily Telegraph:
Κατά την είσοδον εις την πόλιν, το πρώτο όπερ προσέπεσεν εις τους οφθαλμούς μου, ήσαν αι αγέλαι κυνών καταβροχθιζόντων ανθρωπίνους σάρκας. Η πόλις τελείως κατεστραμμένη εφαίνετο έρημος, ως εκ τούτου δε ηναγκάσθην να φωνάξω επανειλημμένως δια να εμφανισθώσι γραίαι τινές εκ των ερειπίων. Όλα τα πτώματα ήσαν διάτρητα υπό τον λογχών και έφερον ίχνη απίστευτων ακρωτηριασμών. Οι τοίχοι των οικιών είχον ρυπανθεί από αίματα, εις το ύψος έξι ποδών από τους εδάφους, τουθ’ όπερ εξηγείται, κατά το λέγειν των επιζώντων εκ του ότι τα δυστυχή θύματα δεν είχον σφαγεί αμέσως, αλλά εθανατούντο δια λογχισμών…
Ο απεσταλμένος των Τάιμς του Λονδίνου, Κρόφοντ Πράις, παραθέτει συγκλονιστικές μαρτυρίες από θύματα και αυτόπτες μάρτυρες της σφαγής:
Δεν ήτο δύσκολον να συναγάγη τις την αλήθειαν περί του τι συνέβη εν Δοξάτω. Διεσώθησαν πολλά βασανισθέντα θύματα όπως αφηγηθούν τα συμβάντα, εν οις και εις νεανίας (ο οποίος παρ’ όλους τους δέκα λογχισμούς, τους οποίους έλαβεν, έζη ακόμη, καθώς και πολλά μικρά παιδία εις το νοσοκομείον φέροντα τραύματα επί της κεφαλής, κατενεχθέντα διά της σπάθης των Βουλγάρων ιππέων, καθ’ ήν στιγμήν κατεδίωκαν τα νήπια θύματά των δια των αγρών […]
Οι πρώτοι παραστάντες επί τόπου Ευρωπαίοι συμφωνούν ότι ο ολικός αριθμός των σφαγέντων δεν ήτο ολιγώτερος των 400 (πολλοί τους υπολογίζουν εις 600).
Μερικά των πτωμάτων είχον ήδη ταφή, άλλα είχαν καή, αλλά τα υπόλοιπα απέμενον εκτεθειμένα, μερικά δε μόλις εκαλύπτοντο δι’ ελαφρού τινός στρώματος άμμου.
Οι επισκέπται είδον σκύλους καταβροχθίζοντας ανθρωπίνους σάρκας, αυλάς οικιών αχνιζούσας εκ του αίματος των θανατωθέντων ατυχών, λίθους επί των οποίων διετηρούντο ακόμη υπολείμματα τριχωμάτων των κεφαλών των θυμάτων, αίτινες είχον καταθραυσθή δια κτυπημάτων, δωμάτια, οι τάπητες των οποίων, αι ψάθαι και τα προσκεφάλαια ήσαν καλυμένα με το αίμα των σφαγέντων, τοίχους δεικνύοντας τους τύπους των όλων, δια των οποίων μια γυνή και εν παιδί είχον σταυρωθή.
Η ιταλική εφημερίδα Il Secolo XIX περιγράφει την επιδρομή των Βουλγάρων:
Οι κάτοικοι έντρομοι συλλέξαντες ό,τι πολύτιμον είχον ήρχισαν να φεύγωσιν προς Καβάλαν και άλλοι δια της κοίτης του ξεροχείμαρρου προς τα όρη. Εκατοντάδες τινές εκλείσθησαν εντός των οικιών. Αίφνης ενεφανίσθη βουλγαρικό ιππικό και ήρχισε λυσσώδη καταδίωξη των φευγόντων. 400 Βούλγαροι στρατιώτες εισήρχοντο με «εφ’ όπλου λόγχη», ακολουθούμενοι υπό δύο αμαξών, φορτωμένων με πετρέλαιον.
Η ιταλική εφημερίδα Il Secolo XIX περιγράφει την επιδρομή των Βουλγάρων:
Οι κάτοικοι έντρομοι συλλέξαντες ό,τι πολύτιμον είχον ήρχισαν να φεύγωσιν προς Καβάλαν και άλλοι δια της κοίτης του ξεροχείμαρρου προς τα όρη. Εκατοντάδες τινές εκλείσθησαν εντός των οικιών. Αίφνης ενεφανίσθη βουλγαρικό ιππικό και ήρχισε λυσσώδη καταδίωξη των φευγόντων. 400 Βούλγαροι στρατιώτες εισήρχοντο με «εφ’ όπλου λόγχη», ακολουθούμενοι υπό δύο αμαξών, φορτωμένων με πετρέλαιον.
Το ιππικό εξ 120 ανδρών υπό των Μπίρνεφ και Συμεώνωφ κατεδίωκαν τους φεύγοντας , άνδρας, γυναίκες και παιδιά ρίπτοντες αυτούς καταγής διά σπαθισμών.
Τις βουλγαρικές ωμότητες εκθέτει και ο απεσταλμένος της ρωσικής εφημερίδας Ρούσκιε Ούτρο, Βλαντιμίρ Τορνόφ:
Αι ανθρωποθυσίαι αι διαπραχθείσαι υπό των Βουγκάρων υπήρξαν φρικαλέαι. Εκατοντάδες αθώων πολιτών κατεσφάγησαν, αι δε διαρπαγαί υπήρξαν κολοσσιαίαι. Είδομεν κατά γής εν μέσω ερειπίων χρηματοκιβώτια βιαίως διερρηγμένα, ραπτομηχανάς κατεστραμμένας […] Γυναίκες εθρήνων πικρώς και συνέστρεφον τας χείρας εξ απογνώσεως. Είδον ιδίοις οφθαλμοίς παιδία πληγέντα δια λογχισμών. Εις πλείστα μέρη συνηντήσαμεν σωρούς πτωμάτων εκτεθειμένων εις τον καύσωνα του ηλίου και άλλα πτώματα κατά το ήμισυ ξεθαμμένα και των οποίων οι πόδες, η κεφαλή και αι χείρες προέβαλον φρικαλέας εκ της γης…
Περί Πηγών
Τις βουλγαρικές ωμότητες εκθέτει και ο απεσταλμένος της ρωσικής εφημερίδας Ρούσκιε Ούτρο, Βλαντιμίρ Τορνόφ:
Αι ανθρωποθυσίαι αι διαπραχθείσαι υπό των Βουγκάρων υπήρξαν φρικαλέαι. Εκατοντάδες αθώων πολιτών κατεσφάγησαν, αι δε διαρπαγαί υπήρξαν κολοσσιαίαι. Είδομεν κατά γής εν μέσω ερειπίων χρηματοκιβώτια βιαίως διερρηγμένα, ραπτομηχανάς κατεστραμμένας […] Γυναίκες εθρήνων πικρώς και συνέστρεφον τας χείρας εξ απογνώσεως. Είδον ιδίοις οφθαλμοίς παιδία πληγέντα δια λογχισμών. Εις πλείστα μέρη συνηντήσαμεν σωρούς πτωμάτων εκτεθειμένων εις τον καύσωνα του ηλίου και άλλα πτώματα κατά το ήμισυ ξεθαμμένα και των οποίων οι πόδες, η κεφαλή και αι χείρες προέβαλον φρικαλέας εκ της γης…
Περί Πηγών
Σα να μη έφτανε αυτό το ανοσιούργημα τους, κατά την περίοδο 1916-18, (Α΄ Παγκοσμίου πολέμου), ήρθαν να αποτελειώσουν το έργο τους.
Ως σύμμαχοι των Γερμανών καταλαμβάνουν την Ανατολική Μακεδονία και επιστρέφουν στον τόπο του εγκλήματος τους. Συγκεντρώνουν το θέρος του 1917 όσους άνδρες είχαν γλυτώσει από την προηγούμενη σφαγή και τους στέλνουν ως ομήρους στη Βουλγαρία για να εργασθούν στα κάτεργα.
Και σύμφωνα με την Έκθεση της Διασυμμαχικής Επιτροπής, 74 από αυτούς πεθαίνουν εκεί με φρικτά βασανιστήρια, ενώ περίπου 200 γυναικόπαιδα αφανίσθηκαν από πείνα και αρρώστιες στο Δοξάτο.
Η Τρίτη, επίσης άγρια βουλγαρική σφαγή, έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου 1941. Τότε, τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, η περιοχή κατελήφθη από τους γερμανούς, που την εκχώρησαν στους συμμάχους τους Βουλγάρους, οι οποίοι επέβαλαν και τον εκβουλγαρισμό της περιοχής.
Η Τρίτη, επίσης άγρια βουλγαρική σφαγή, έγινε στις 29 Σεπτεμβρίου 1941. Τότε, τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, η περιοχή κατελήφθη από τους γερμανούς, που την εκχώρησαν στους συμμάχους τους Βουλγάρους, οι οποίοι επέβαλαν και τον εκβουλγαρισμό της περιοχής.
Όποιος δεν εγγραφόταν στα μητρώα Βούλγαρος κακομεταχειριζόταν ( εκδίωξη σε άλλη περιοχή, δήμευση περιουσίας, βασανιστήρια κ.λ.π.)
ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΣΤΑΘΟΥΜΕ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ:
Επρόκειτο για την πρώτη εξέγερση στην Ελλάδα και η δεύτερη της Ευρώπης, σημειώνει. «Η πρώτη έγινε τον Αύγουστο του 1941 στην περιοχή Κραλίεβο της Γιουγκοσλαβίας» με «5.000 θύματα». Σε ό,τι αφορά τη θεωρία της προβοκάτσιας επισημαίνει ότι «επικράτησε η άποψη» πως όλα ήταν στημένα «από τους Βούλγαρους, οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο έπεισαν τους κομμουνιστές να κάνουν την επανάσταση για να γίνει η σφαγή».
Πώς οργανώθηκε το αντάρτικο
Το πρώτο αντάρτικο άρχισε στην Δράμα αμέσως μόλις ήρθαν οι Βούλγαροι. Σύμφωνα με μία μαρτυρία στην οποία αναφέρεται ο Δημήτρης Πασχαλίδης, δύο ή τρεις άντρες από τη Χωριστή, που ήταν αριστεροί, και έρχονταν από την Κοζάνη, όπου υπηρετούσαν ως στρατιώτες, μόλις έμαθαν ότι οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, ορκίστηκαν πως θα πάρουν τα όπλα, θα οργανώσουν μία ομάδα και θα φύγουν επάνω στο βουνό. Κινήθηκαν προς το βουνό Ισμαήλογλου, βόρεια της Χωριστής, όπου μια άλλη ομάδα είχε συγκεντρώσει όπλα του ελληνικού στρατού τα οποία πετούσαν έλληνες στρατιώτες και παρουσιάζονταν μετά στους Γερμανούς για να πάρουν το απολυτήριο.
Στη συνέχεια ο γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΚΚΕ Παντελής Χαμαλίδης, άρχισε να καλεί τον κόσμο σε εξέγερση ενώ είχε πάρει όλα τα όπλα που ήταν συγκεντρωμένα στο βουνό.
Τα γεγονότα αυτά έλαβαν χώρα τον Ιούλιο του 1941, οπότε και ξεκίνησε η πιο συστηματική οργάνωση της εξέγερσης. Όπως αναφέρει ο Δ. Πασχαλίδης, ο λόγος γι’ αυτή την κινητοποίηση ήταν ότι «στις 21 Ιουνίου του 1941 οι Γερμανοί χτύπησαν την Σοβιετική Ένωση και τότε ο Στάλιν έστειλε μήνυμα, με οποιοδήποτε τρόπο μπορούσε, σε όλα τα κομμουνιστικά κράτη της Βαλκανικής και της Ευρώπης, ώστε να γίνουν σαμποτάζ και αντιστασιακές ενέργειες οι οποίες θα υποστήριζαν και την Ρωσία».
«Έτσι, λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι που πήγαν επάνω στο βουνό είχαν δύο ιδέες για να πολεμήσουν. Η μία ήταν η Ελλάδα και η άλλη ήταν η μεγάλη τους πατρίδα η Σοβιετική Ένωση», αναφέρει.
Η εξέγερση σε 22 χωριά
Περίπου 150-200 άτομα είχαν συγκεντρωθεί στο βουνό και οργανώθηκαν σε ομάδες. Στις 28 Σεπτέμβρη 1941 ο Χαμαλίδης με υπαρχηγό τον Παστουρματζή έδωσε εντολή για εξέγερση και οι αντάρτες κατέβηκαν ανά 20 με 30 άτομα στα χωριά.
Η ανατίναξη ενός μύλου παραγωγής ρεύματος στη Δράμα, αργά το βράδυ της ίδιας ημέρας, ήταν το σύνθημα ότι ξεκινά το αντάρτικο. Αμέσως, οι Βούλγαροι πήγαν με την πυροσβεστική υπηρεσία στον μύλο και με άλλο στρατό για να δουν τι συμβαίνει.
Εκείνο το βράδυ εκτελέστηκαν 35 Βούλγαροι και 12 βουλγαρογραμμένοι* οι οποίοι ήταν ή αστυνομικοί ή πρόεδροι κοινοτήτων ή γραμματείς. Οι 12 συνεργάτες των Βούλγαρων εκτελέστηκαν σε διάφορα χωριά, ενώ η μεγαλύτερη εκτέλεση έγινε στο Δοξάτο.
Η Εξέγερση στο Δοξάτο
Κατά την εξέγερση στο Δοξάτο, οι αντάρτες περικύκλωσαν τον αστυνομικό σταθμό τον οποίο και πυρπόλησαν. Όταν ήρθε ο Νομάρχης, «και αυτός με την δύναμη που είχε επιτέθηκε στους αντάρτες και όχι στους Βουλγάρους φυσικά», σημειώνει ο Δ. Πασχαλίδης. Εν τω μεταξύ «οι Βούλγαροι είχαν ανέβει επάνω στον 2ο όροφο και από εκεί χτυπούσαν με τα όπλα τους». Μόλις άρχισε η φωτιά να επεκτείνεται «προσπάθησαν να φύγουν, άλλοι κρεμάστηκαν από τα παράθυρα μισοκαμένοι και εκτελέστηκαν. Άλλοι προσπάθησαν να βγουν και εκτελέστηκαν, και άλλοι γλίτωσαν».
Σύμφωνα και με τα βουλγαρικά αρχεία, «ο ίδιος ο Νομάρχης ο οποίος μπήκε μέσα, τραυματίστηκε». Έμεινε σε μια καπναποθήκη δίπλα από τον αστυνομικό σταθμό, μέχρι το επόμενο πρωί, όταν «τον βρήκαν οι Βούλγαροι οι οποίοι ήρθαν τις πρωινές ώρες από την Δράμα και στη συνέχεια και από την Καβάλα. Τον μετέφεραν στο νοσοκομείο. Και στην συνέχεια τον μετέφεραν στη Σόφια και έγινε καλά».
Συνολικά, κατά την εξέγερση του Δοξάτου σκοτώθηκαν «8 χωροφύλακες και ένας βουλγαρογραμμένος*».
Εξέγερση στη Χωριστή
Στη Χωριστή, εκείνο το βράδυ, άρχισαν να χτυπούν οι καμπάνες. Ο κόσμος πίστευε ότι έρχεται η απελευθέρωση. «Χτύπησαν οι καμπάνες, μαζεύτηκε ο κόσμος στην αγορά, χόρεψαν, είπαν ότι ελευθερώνονται, οι αντάρτες έλεγαν ότι ο συμμαχικός στρατός είναι στη Θάσο και έρχεται. Και έρχονται και αεροπλάνα ρωσικά».
Ωστόσο, ο Δ. Πασχαλίδης εκτιμά ότι «ο αρχηγός (σ.σ των ανταρτών) δεν πίστευε» ότι θα απελευθερωθεί η Χωριστή, αλλά «ήθελε να συγκεντρώσει κόσμο στο βουνό. «Το λάθος του ήταν ότι συγκέντρωσε πολλούς αμάχους, οι οποίοι μετά τις επιθέσεις κατάλαβαν ότι θα ξεκινήσουν τα αντίποινα».
Οι Βούλγαροι και οι συνεργάτες τους είχαν φύγει από τη Χωριστή πριν γίνει η εξέγερση. Από ό, τι φαίνεται είχαν ειδοποιηθεί. «Ειδοποιήθηκε και η Χωριστή από το Δοξάτο. Αμέσως έφυγαν όλοι- και αστυνομικοί και αγροφύλακες και ο Πρόεδρος της κοινότητας- και κρύφτηκαν στα βόρεια της Χωριστής σε ένα λάκκο που λέγεται Βασμός.
Ωστόσο, οι αντάρτες αρχικά δεν γνώριζαν ότι είχαν φύγει οι Βούλγαροι. Αφού χτύπησαν με τα πολυβόλα τα κτίρια της αστυνομίας και της κοινότητας είδαν ότι δεν υπήρχε κανείς. Όταν μπήκαν στο κτίριο της κοινότητας πήραν ένα ραδιόφωνο. Πίστευαν μάλλον ότι θα ακούσουν πως οι Ρώσοι και οι Άγγλοι ξεσηκώθηκαν μαζί με τους ανατολικομακεδόνες και ότι πλέον απελευθερωνόμαστε. «Και αυτό το πίστευαν άνθρωποι οι οποίοι ήταν αριστεροί. Τελικά δεν έγινε τίποτα από όλα αυτά».
Στο μεταξύ κατέβασαν την βουλγάρικη σημαία, την ποδοπάτησαν έξω στις λάσπες και στη συνέχεια πήραν χρήματα, κάποια όπλα και ό,τι υλικό βρήκαν, από τα κτίρια της κοινότητας και της αστυνομίας. Τέλος, οι αντάρτες συγκέντρωσαν τον κόσμο στα σχολεία. Όπως διηγείται ο Δ. Πασχαλίδης «εκεί κάποιος τους μίλησε απελευθέρωση, ακούστηκαν “ζήτω η Ελλάδα, κάτω η Βουλγαρία”».
Ανοργάνωτη εξέγερση αλλά όχι προβοκάτσια
Αντάρτες και κάτοικοι πήραν τον δρόμο για το βουνό. Όμως τότε «αρχίζει η περιπέτεια». Οι αντάρτες «τα έχασαν, δεν φαντάζονταν ότι θα μαζευτεί τόσος κόσμος όχι μόνο από την Χωριστή, από το Δοξάτο, από τα Κύρια, από τον Άγιο Αθανάσιο, από παντού». Τροφές είχαν για λίγες ημέρες ενώ πολεμοφόδια είχαν ελάχιστα. «Ήταν ανοργάνωτη η εξέγερση, αλλά όχι προβοκάτσια», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ερευνητής Δ. Πασχαλίδης. Το γεγονός ότι «το ΚΚΕ θεώρησε ότι ήταν προβοκάτσια, είναι μεγάλο λάθος», τονίζει. «Επειδή ο Χαμαλίδης, ο αρχηγός της εξέγερσης στη Δράμα, δεν πήρε εντολή από την κεντρική εξουσία, θεωρήθηκε λάθος, και ήταν πολύ εύκολο να πει το ΚΚΕ ότι ήταν προβοκάτσια».
Μελανό σημείο
Στο βουνό, έμειναν τρεις με τέσσερις ημέρες. «Κάποιοι από τους κατοίκους προσπάθησαν να φύγουν και τους συνέλαβαν. Πέρασαν ανταρτοδικείο και τους εκτέλεσαν. Οι Έλληνες ανέβηκαν επάνω για να μην σκοτωθούν από τους Βούλγαρους. Και οι Έλληνες οι αριστεροί σκότωσαν αυτούς τους ανθρώπους. Και μάλιστα κάποιους επειδή είχαν και προσωπικά, τους κατηγορούσαν ψευδώς και ο αρχηγός διέτασσε την εκτέλεσή τους. Και έτσι έχουμε 11 εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες. Αυτό για εμένα ήταν μελανό σημείο», επισημαίνει.
Τα αντίποινα και η σφαγή
Στις 29 Σεπτεμβρίου, οι Βούλγαροι από τα ξημερώματα άρχισαν να συγκεντρώνουν κόσμο στην Δράμα. «Άλλους τους πήγαιναν προς τα μνήματα που έχουν πίσω από το σιδηροδρομικό σταθμό και εκεί τους εκτελούσαν. Άλλους τους έπαιρναν στα κρατητήρια και άλλους στους στρατώνες. Πολλούς τους έβαζαν στους στρατώνες και τους έβγαζαν λίγους- λίγους, τους ανέβαζαν πάνω στο Κορίλοβο- σε μία περιοχή επάνω στο βουνό, στους πρόποδες της Δράμας- και εκεί τους εκτελούσαν ομαδικά.
Σύμφωνα με την έρευνα του Δ. Πασχαλίδη, «οι Βούλγαροι εκτέλεσαν τουλάχιστον 562 άτομα στην πόλη της Δράμας».
Το πρωί οι Βούλγαροι έφτασαν στο Δοξάτο, από όπου είχαν φύγει στο μεταξύ οι αντάρτες. «Όταν μπήκαν στο Δοξάτο, άρχισαν να συλλαμβάνουν τον κόσμο. Διάλεξαν κάποιους άνδρες από 16 χρονών μέχρι 60-65 χρονών και τους υπόλοιπους τους πήγαν στο σχολείο όπου τους έκλεισαν μέσα».
Ακόμη 102 χωριά επλήγησαν από τους Βούλγαρους σε όλη την ανατολική Μακεδονία. «Από αυτά τα περισσότερα στο νομό Δράμας, μετά στις Σέρρες και λιγότερα στην περιοχή της Καβάλας».
*Βουλγαρογραμμένοι: Όσοι δήλωναν ότι είχαν βουλγαρική υπηκοότητα και τους έδιναν βουλγαρική ταυτότητα, απολάμβαναν προνόμια που δεν είχαν οι Ελληνες.
ΠΗΓΗ
ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου