Αν και όλα τα Σάββατα του έτους είναι αφιερωμένα στις ψυχές των χριστιανών, που έχουν αποβιώσει ανά τους αιώνες, με την ελπίδα της ανάστασής τους κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές, η Εκκλησία τιμά και ειδικά τη μνήμη τους το Ψυχοσάββατο ή αν προτιμάτε τα δύο προαναφερθέντα ψυχοσάββατα.
Τα δύο Ψυχοσάββατα τιμώνται από τους πιστούς με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους των προσφιλών τους προσώπων, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς («ψυχικό»), ενώ το έθιμο απαγορεύει την εργασία.
Το Ψυχοσάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω έχει το εξής νόημα : Η επόμενη ημέρα είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, εκείνη τη φοβερή ημέρα κατά την οποία όλοι θα σταθούμε μπροστά στο θρόνο του μεγάλου Κριτή.
Για το λόγο αυτό με το Μνημόσυνο των κεκοιμημένων ζητούμε από τον Κύριο να γίνει ίλεως και να δείξει τη συμπάθεια και τη μακροθυμία του, όχι μόνο σε μας αλλά και στους προαπελθόντας αδελφούς, και όλους μαζί να μας κατατάξει μεταξύ των υιών της Επουράνιας Βασιλείας Του.
Το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής λέγεται και του Ρουσαλιού, επειδή έλκει την καταγωγή του από τη ρωμαϊκή γιορτή των Ρουσαλίων ή Ροζαλίων. Είναι η ημέρα, που σύμφωνα με τη λαϊκή δοξασία, οι ψυχές επιστρέφουν στον Κάτω Κόσμο, αφού κατά τη διάρκεια της πασχαλινής περιόδου κυκλοφορούσαν ελεύθερα πάνω στη γη. Τη θλίψη των ψυχών, αλλά και των οικείων τους, εκφράζει το δίστιχο:
Όλα τα Σάββατα να παν, να παν και να γυρίσουν
Το Σάββατο του Ρουσαλιού να πάει, να μην γυρίσει.
Κατά τα δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα η Εκκλησία μας καλεί σε μία παγκόσμια ανάμνηση «πάντων των απ’ αιώνος κοιμηθέντων ευσεβώς επ’ ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου». Μνημονεύει:
* Όλους εκείνους που υπέστησαν «άωρον θάνατον», σε ξένη γη και χώρα, σε στεριά και σε θάλασσα.
* Εκείνους που πέθαναν από λοιμική ασθένεια, σε πολέμους, σε παγετούς, σε σεισμούς και θεομηνίες.
* Όσους κάηκαν ή χάθηκαν.
* Εκείνους που ήταν φτωχοί και άποροι και δεν φρόντισε κανείς να τούς τιμήσει με τις ανάλογες Ακολουθίες και τα Μνημόσυνα.
Ἡ ὡφέλεια ἀπό τά μνημόσυνα, Ψυχοσάββατο :
-----------------------------------------------------------------------------
Ο όρος «κόλλυβος» προσδιορίζει τον σπόρο των δημητριακών που αποτελούν τη βάση της προσφοράς αφιερωμένης στους νεκρούς. Αναμεμειγμένος με άλλα συστατικά, προσφέρεται τα Σάββατα της Αποκριάς, γνωστά και ως Ψυχοσάββατα.
Η συσχέτιση της γιορτής της Αποκριάς με το Ψυχοσάββατο δικαιολογείται διότι ένας από τους σκοπούς της Αποκριάς είναι να συμφιλιωθεί η γη, μέσα στην οποία κρύβεται ο σπόρος των δημητριακών, προκειμένου να ανθίσουν όλα και η σοδειά να είναι πλούσια. Πέρα από τον εορταστικό χαρακτήρα και τον ενθουσιασμό, ο άνθρωπος πρέπει να θυμάται αυτούς που είναι θαμμένοι και να συνειδητοποιεί ότι και ο ίδιος είναι σαν το σπόρο, ο οποίος φυτρώνει, μαραίνεται (πεθαίνει) και ανασταίνεται.
Η σύνδεση αυτού του εθιμοτυπικού με την αρχαία Ελλάδα
Ο θρησκευτικός και τελετουργικός χαρακτήρας των αρχαίων γιορτών έδιναν στο κοινό την ευκαιρία να ξεφύγει από τις έννοιες της καθημερινότητας με τη συμμετοχή του σε τελετές και θυσίες οι οποίες διαφοροποιούνταν ανάλογα με την περιοχή. Τα Ανθεστήρια, φημισμένη γιορτή των Αθηνών προς τιμήν του θεού Διόνυσου και συνδεδεμένη με την πρώτη άνοιξη και τα πρώτα λουλούδια, γιορτάζονταν το Φεβρουάριο ή αλλιώς τον Ανθεστηριώνα.
Η τελετή λάμβανε χώρα την 11η, 12η και 13η ημέρα του μηνός. Οι δύο πρώτες μέρες ήταν γνωστές με την ονομασία Πιθοιγία και Χοές και χαρακτηρίζονταν από το άνοιγμα των πιθαριών που περιείχε το κρασί της νέας σοδειάς και την κατανάλωση αυτού από τους πιστούς.
Η τρίτη μέρα, γνωστή και ως Χύτροι, αποτελούσε τη λήξη της γιορτής και ήταν αφιερωμένη στο Χθόνιο Ερμή Ψυχοπομπό ο οποίος οδηγούσε τις ψυχές στον Κάτω κόσμο. Στη διάρκειά της, οι συμμετέχοντες ετοίμαζαν σε μεγάλα πήλινα αγγεία την πανσπερμία, ένα χυλό από βότανα και διάφορους σπόρους, ο οποίος προσφερόταν στο κοινό στη μνήμη των ψυχών που επέστρεφαν πάνω στη γη και περιφέρονταν ανάμεσα στους ανθρώπους. Επρόκειτο δηλαδή για ένα είδος μνημόσυνου.
Σύμφωνα με τις παραπάνω περιγραφές, διαπιστώνουμε ότι, από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το έθιμο αυτό διατηρήθηκε σχεδόν ακέραιο και ο Ντεόν επιβεβαιώνει την αρχαία προέλευση αυτού αναφερόμενος στην άποψη του Νίλσον, ο οποίος υποστηρίζει ότι «αυτού του είδους την προσφορά, ονομάζουν συνήθως πανσπερμία, αν και οι Έλληνες την ονόμαζαν επίσης πανκαρπία. Οι δύο όροι σημαίνουν μία ανάμειξη όλων των ειδών των καρπών.
Απέδιδαν επίσης παρόμοιες προσφορές, τη μέρα η οποία αντιστοιχούσε στην Ελλάδα στη δική μας μέρα των Νεκρών, τους Χύτρους, τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων. Η σύγχρονη Ελλάδα προσφέρει στους νεκρούς της την πανσπερμία, τη μέρα των Νεκρών, το Ψυχοσάββατο, που τελείται στα κοιμητήρια πριν τη Σαρακοστή ή μετά την Πεντηκοστή […]. Το σύγχρονο κοινό όνομα αυτών των προσφορών είναι κόλλυβα, που σημαίνει προσφορές σιταριού και ψημένων καρπών».
Πηγές κειμένου:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου