«Ηράκλειον άμμα» ή κόμπος του Ηρακλή

Ηράκλειον άµµα είναι ο κόμπος που συχνά συναντάται στην αρχαιότητα και δηλώνει το δέσιμο της ζωής με τον θάνατο μέσα από τη σύνδεση που επιτυγχάνει ο Ηρακλής ανάμεσα στους δύο κόσμους και βέβαια τον διττό χαρακτήρα του ήρωα (ημίθεος).

Ο Ηρακλής λατρεύτηκε απο τους αρχαίους ως θεός χθόνιος.

 Ήταν αυτός που κατέβηκε στον Άδη για να ανεβάσει τον Κέρβερο και διεκδίκησε τη Διηάνειρα, επειδή του το ζήτησε η ψυχή του Μελέαγρου.

 Όταν ο Ηρακλής έσπασε το κέρατο του Αχελώου στη διαμάχη μεταξύ τους για τη Διηάνειρα, ο θεός-ποταμός θεώρησε ότι νικήθηκε και ζήτησε πίσω το κέρατο, δίνοντας ως αντάλλαγμα στον Ηρακλή το κέρας της Αμαλθείας , το οποίο είχε πάρει από την κόρη του Ωκεανού Αμάλθεια, και από το οποίο έβγαιναν ποτά και φαγητά. 

Ο Ηρακλής με τη σειρά του το έδωσε στους Καλυδωνίους και λατρεύτηκε στα βουνά ως θεός της γονιμότητας και της ευφορίας που μπορεί να επέλθει με την ορθολογική διευθέτηση και τον έλεγχο των υδάτων. 

Επιπλέον, το κέρας της Αμαλθείας το κρατά και ο Πλούτωνας στο χέρι του, καθώς ο Ηρακλής τον κουβαλά στην πλάτη του για να τον ανεβάσει στον επάνω κόσμο.

 Ο θεός του κάτω κόσμου είναι και θεός της ευφορίας, της βλάστησης και της γονιμότητας, τον οποίον επικαλούνται οι γεωργοί, για να φυτρώσει ο σπόρος της Δήμητρας.



Ο ηράκλειος κόμβος ονομάστηκε έτσι συμβατικά από τον κόμβο με τον οποίο έδενε στο λαιμό του ο Ηρακλής τη λεοντή (τομάρι) του λιονταριού της Νεμέας που ο ίδιος σκότωσε, όμως ο κόμβος είναι ένα αρχαιότατο θρησκευτικό σύμβολο: η Αφροδίτη δένει τα μαλλιά της σε κόμβο, ενώ η Άρτεμις δένει με κόμβο το χιτώνα της στον ένα ώμο. 

Στην αρχαία τέχνη, περίαμμα (περί + άμμα/κόμβος) είναι το κόσμημα που περιβάλλει το γυμνό κορμό της Αφροδίτης ή της Αφροδίτης-Ίσιδας, καθώς και του γυμνού Έρωτα.

Συναντιέται συχνά ζωγραφισμένος σε επιτύμβιες στήλες δηλώνοντας προφανώς αυτό το δέσιμο της ζωής με τον θάνατο μέσα από τη σύνδεση που επιτυγχάνει ο ήρωας ανάμεσα στους δύο κόσμους και τον διττό του χαρακτήρα, αλλά και στην χρυσοχοΐα

Χρυσή ζώνη με ορεία κρύσταλλο και κλείσιμο Ηρακλείου κόμβου η επονομαζόμενη »ζώνη της Αφροδίτης» ! Φοριόταν διαγώνια στο στήθος ! 3ος -2ος αιώνας π.Χ. – Αρχαιολογικό μουσείο Αθήνας. Δωρήθηκε από την Ελένη Σταθάτου. Στις μεγάλες τελετές, οι αρχιέρειες πιθανόν φορούν αυτό το κόσμημα διαγωνίως στο στήθος τους, στολίζοντας έτσι την επίσημη ενδυμασία τους και υποδυόμενες τη θεά που υπηρετούν. Μετά από σημαντική περίοδο χρήσης, που δικαιολογείται από την υψηλή αξία του, το κόσμημα αφιερώνεται στο ιερό, ή ενταφιάζεται μαζί με την κάτοχό του.

Στον «κόμβο του Ηρακλέους» απέδιδαν ιδιαίτερες αποτρεπτικές, προφυλακτικές και ιαματικές ιδιότητες για το λόγο τον συναντάμε συχνά στα κοσμήματα, που ερχόντουσαν σε επαφή με το ανθρώπινο σώμα.

Αρχαίο Ελληνικό διάδημα από τον Πόντο σε σχέδιο ηράκλειου κόμβου – 300 π.Χ. – Αρχαιολογική συλλογή Μονάχου

Η πρώιμη ελληνιστική χρυσοχοϊα που συμπίπτει µε την περίοδο της βασιλείας του Αλεξάνδρου και των Διαδόχων (περίπου 330-270 π.χ.) φέρει ακόμα τα µορφολογικά χαρακτηριστικά της όψιμης κλασικής περιόδου, δηλαδή, διακοσμητικά θέματα εμπνευσμένα από τη φύση, βλαστόσπειρες, ρόδακες, καρποί, φύλλα άκανθας κ.ά., συνδυασμένα µε τις μορφές του Έρωτα και της Νίκης, καθώς και µε το «ηράκλειο άµµα», τον σχηματοποιημένο κόμπο του Ηρακλή, του μυθικού γενάρχη των Μακεδόνων.

A Hellenistic gold and garnet Herakles knot – Circa 3rd Century B.C.

Εδώ μπορείτε να δείτε κάποια ελληνιστικά κοσμήματα με «Ηράκλειο άμμα»:

     

  

               

                 

Ελληνιστικό βραχιόλι του 3ου π.Χ. αιώνα με χρυσό και γρανάτη

Heracles Knot Bangle courtesy State Hermitage Museum, St Petersburg

  


Απο το σύμβολο αυτό επηρεάστηκαν και άλλοι πολιτισμοί και δημιούργησαν έργα τέχνης με αυτό όπως οι Σκύθες, οι Ρωμαίοι κλπ

Scythian Diadem | Dimensions 8,1×12,3 cm. Diadem with a knot of Hercules.III century BC

ΠΗΓΗ
πηγές

http://www.namuseum.gr

https://arxaia-ellinika.blogspot.gr