Ετυμολογία του ονόματος
Ήδη το Μεγάλο Ετυμολογικό 659.7 συνέδεε το όνομα του πελαργού με τα μαύρα και άσπρα φτερά του.
Έτσι στα νεότερα χρόνια ο Kretschmer ανέλυσε τη λέξη σε δύο συνθετικά.
Το δεύτερο συνθετικό είναι η λέξη ἀργός που σημαίνει «λευκός» και το πρώτο συνθετικό είναι ο υποθετικός τύπος *πελαwός, ο οποίος συγγενεύει με τα επίθετα πολιός, πελιός, πελιδνός, πελλός, λέξεις που δηλώνουν το μαύρο ή το γκρίζο ή το ωχρό.
Στα Νέα Ελληνικά το συνώνυμο λέλεκας ή λελέκι θεωρείται ότι έχει τουρκική και απώτερη αραβική καταγωγή.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας D'Αrcy Wentworth Thompson, A Glossary οf Greek Birds, η πραγματική καταγωγή της λέξης μπορεί να ανάγεται στους Λέλεγες, καθώς οι τελευταίοι ταυτίζονταν με τους Πελασγούς, των οποίων το όνομα συνδέεται πολλές φορές από τους αρχαίους με τους πελαργούς, γι’ αυτό και το Πελασγικό Τείχος στην Αθήνα αποκαλούνταν και Πελαργικό.
Μετακινήσεις και κατοικία
Ο πελαργός ήταν φημισμένος για το γεγονός ότι επέστρεφε πάντα στην ίδια φωλιά. Επίσης θεωρούνταν ότι διέθετε μεγάλη ακρίβεια στην αναχώρηση και στην άφιξή του που περνούσαν και οι δύο γενικά απαρατήρητες.
Ο Αιλιανός, Περί ζώων 3.23, σημειώνει ότι οι πελαργοί, όταν περάσει το κρύο και επιστρέφουν πίσω, αναγνωρίζουν ο καθένας τη φωλιά του, όπως οι άνθρωποι την κατοικία τους.
Στον Πλούταρχο 518D ο Λούκουλλος απευθύνεται στον Πομπήιο και του λέει ότι έχει λιγότερο μυαλό από τους γερανούς και τους πελαργούς, με αποτέλεσμα να μην αλλάζει την κατοικία του κατά την εποχή που είναι ταιριαστό.
Ο Καλλίμαχος στο απόσπασμα 475 αποκαλεί τον πελαργό αλήτη με την έννοια του περιπλανώμενου.
Σύμφωνα με τον Στράβωνα οι πελαργοί συνδέονταν με τους Πελασγούς οι οποίοι ήταν ένα νομαδικό γένος. Παράβαλε Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς 1.28.
Σεβασμός των παιδιών προς τον γονιό:
Ο Αριστοφάνης στους Όρνιθες 1355 αναφέρει ότι αφού ο πατέρας πελαργός αναθρέψει τα παιδιά του και τα κάνει ικανά να πετούν, στη συνέχεια οι νεοσσοί οφείλουν με τη σειρά τους να θρέψουν τον πατέρα τους.
Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι στην αρχαιότητα ο νόμος που υπαγόρευε τη φροντίδα των γονιών από τα παιδιά τους όταν μεγαλώσουν ονομαζόταν «Πελαργικός», η δε ανταπόδοση των τροφείων από τα παιδιά στους γονείς τους ονομάστηκε «αντιπελαργία» ή «αντιπελάργησις».
Ο Αιλιανός στο χωρίο που προαναφέρθηκε συμπληρώνει ότι οι πελαργοί σ’ αυτό το θέμα συμπεριφέρονται όπως οι άνθρωποι, ωστόσο αυτή η συμπεριφορά τους δεν οφείλεται σε κάποια νομοθεσία, αλλά στη φύση τους.
Γι’ αυτό ο πελαργός θεωρείται ευσεβές πουλί, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπονοείται ότι ήταν ένας παλαιός νομοθέτης.
Σύμφωνα με τον Ωραπόλλωνα 2.55 και οι Αιγύπτιοι θεωρούν τον πελαργό ως σύμβολο της ευσέβειας και όταν θέλουν να δηλώσουν κάποιον άνθρωπο, ο οποίος φρόντισε τον πατέρα του, ζωγραφίζουν έναν πελαργό. Τα σκήπτρα τους έχουν στο πάνω μέρος έναν πελαργό και στο κάτω μέρος έναν ιπποπόταμο.
Άλλες παραδόσεις:
Ο πελαργός θεωρούνταν ότι καταπολεμά τα φίδια γι' αυτό και οι Θεσσαλοί τον τιμούσαν.
Η Θεσσαλία γέμισε κάποτε από τόσα φίδια, ώστε αν δεν υπήρχαν οι πελαργοί, οι Θεσσαλοί θα ήταν αναγκασμένοι να αφήσουν τη γη τους.
Γι’ αυτό και έχουν βγάλει ένα νόμο με τον οποίο απαγορεύουν το φόνο τους, ενώ ο ένοχος για το φόνο ενός πελαργού θεωρείται ότι είναι ένας ανθρωποκτόνος.
Οι νυχτερίδες κάνουν τα αυγά του πελαργού άγονα, αλλά οι πελαργοί προστατεύουν τα αυγά τους με τη βοήθεια ενός φύλλου πλατάνου ή το καύκαλο μιας χελώνας.
Χρησιμοποιούν τη ρίγανη για να θεραπεύσουν τα τραύματά τους.
Από την άλλη το στομάχι ενός πελαργού θεραπεύει λοιμώδεις αρρώστιες των αιγοπροβάτων.
Ένας νεαρός πελαργός αποτελεί προφυλακτικό μέσα ενάντια στην οφθαλμία. Βλέπε Πλίνιος, NH 29.33 και 29.38. Σύμφωνα με τον Πορφύριο, Περί αποχής εμψύχων 3.5, ο πελαργός αποτελεί αγγελιαφόρο της θεάς Αθηνάς.
Κατά τον Αιλιανό, Περί ζώων 8.20, κάποτε ένας πελαργός τιμώρησε μια γυναίκα η οποία ήταν άπιστη.
Ο σύζυγός της είχε φύγει για ταξίδι, ενώ αυτή στο σπίτι είχε συνάψει σχέσεις με έναν από το προσωπικό.
Ο πελαργός, ο οποίος συνδεόταν με τον συγκεκριμένο σπίτι, θύμωσε και τύφλωσε την άπιστη γυναίκα ορμώντας πάνω στο πρόσωπό της.
Όταν ο Ηρακλής θεράπευσε το σπασμένο πόδι ενός πελαργού, ο τελευταίος την επόμενη χρονιά τού έφερε έναν μαγικό λίθο (Αιλιανός ό.π. 22), ο οποίος έλαμπε σαν δάδα.
Πρόκειται πιθανώς για την πέτρα που ονομάζεται λύχνις ή λυχνίτης λίθος.
Ο Φιλόστρατος στον βίο του Απολλώνιου του Τυανέα (2.14) ισχυρίζεται ότι οι πελαργοί δεν φτιάχνουν φωλιά, προτού στερεώσουν σ’ αυτήν τον λυχνίτη λίθο.
Σύμφωνα πάλι με τον Αιλιανό (ό.π. 3.23), όταν οι πελαργοί φτάνουν στα γηρατειά τους, πηγαίνουν στις Ωκεανίτιδες νήσους και εκεί αλλάζουν την όψη τους σε μορφή ανθρώπου ως ανταμοιβή για την ευσέβειά τους προς τους γονείς τους.
Γιατί τα μωρά «τα φέρνει ο πελαργός…»;
Πώς ξεκίνησε αυτός ο μύθος, που έχει συντροφεύσει πολλά παιδιά στον ύπνο τους; Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της ιστοσελίδας Today I Found Out, στην ελληνική μυθολογία οι πελαργοί εμφανίζονται ως κλέφτες μωρών.
Η Ήρα μετέτρεψε την αντίπαλό της σε πελαργό και εκείνη προσπάθησε να κλέψει το γιο της.
Στην αιγυπτιακή μυθολογία, η ψυχή ενός ανθρώπου παρουσιαζόταν με τη μορφή ενός πελαργού. Η επιστροφή ενός πελαργού σήμαινε και την επιστροφή της ψυχής, κάτι που σήμαινε ότι το άτομο μπορούσε να «αναγεννηθεί».
Στη σκανδιναβική μυθολογία ο πελαργός αναπαριστούσε τις οικογενειακές αξίες και την αφοσίωση του ενός στον άλλον.
Σε αρκετές μυθολογίες οι πελαργοί αποτελούσαν ακόμη σύμβολο πίστης και μονογαμίας, καθώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα πτηνά αυτά μένουν με το ταίρι τους για μια ζωή.
Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουν οι πελαργοί είναι να… επιστρέφουν στις ίδιες φωλιές κάθε χρόνο, ενώ συνηθίζουν να ζευγαρώνουν με το ίδιο ταίρι.
Οι πελαργοί εμφανίζονται ακόμη σε κινεζικούς, ισραηλινούς και άλλους ευρωπαϊκούς μύθους, όμως η σύνδεσή τους με την έλευση ενός μωρού πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τη Γερμανία εκατοντάδες χρόνια πριν.
Η φυσική συμπεριφορά των πελαργών προσδίδει μερικές ενδείξεις για τη σύνδεσή τους με τη γέννηση: Ως αποδημητικά πτηνά, οι πελαργοί πετούν νότια το φθινόπωρο και επιστρέφουν στην Ευρώπη εννέα μήνες αργότερα.
Η γιορτή του θερινού ηλιοστασίου (21η Ιουνίου) σχετιζόταν με το γάμο και τη γονιμότητα. Πολλά παιδιά λοιπόν που γεννιούνταν το Μάρτιο και τον Απρίλιο είχαν συλληφθεί τον Ιούνιο του προηγούμενου έτους. Την περίοδο αυτή γίνονταν πολλοί γάμοι, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να γεννιούνται περίπου την εποχή που επέστρεφαν οι πελαργοί στις φωλιές τους.
Ο συμβολισμός του προτύπου της μετανάστευσης των πελαργών σε συνδυασμό με την παρουσία τους σε μύθους και θρύλους πιθανόν να συνέβαλε στην αύξηση της δημοτικότητας της συγκεκριμένης ιστορίας.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
H πασίγνωστη ασπρόμαυρη φιγούρα του πελαργού με το μακρύ λαιμό και τα μεγάλα πόδια, αποτελεί μια οικεία χαρακτηριστική εικόνα της ανοιξιάτικης ελληνικής υπαίθρου, ιδίως στις πεδινές περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας.
Δυστυχώς, όμως, οι πληθυσμοί των πελαργών έχουν μειωθεί δραστικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως ως αποτέλεσμα της καταστροφής των υγροτόπων (αποξήρανση λιμνών, εκχερσώσεις υγρών λειβαδιών κ.λπ.) και της αλόγιστης χρήσης τοξικών ή και υπολειμματικών φυτοφαρμάκων. Σε ορισμένες μάλιστα χώρες (Δανία, Ολλανδία, Γαλλία), το είδος έφτασε στα πρόθυρα της εξαφάνισης.
Στην Ελλάδα, η γεωγραφική εξάπλωση των πελαργών ήταν παλαιότερα πολύ μεγαλύτερη. Μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα το είδος αυτό φώλιαζε στην Πελοπόννησο καθώς και σε πόλεις όπως η Πρέβεζα, η Χαλκίδα, ή ακόμα και μέσα στην Αθήνα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 υπολογίζεται ότι φώλιαζαν περίπου 10.000 ζευγάρια πελαργών στην Ελλάδα. Δέκα χρόνια αργότερα είχαν απομείνει περίπου 2.500. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης ξεκίνησε μια προσπάθεια απογραφής των πελαργών στέλνοντας ερωτηματολόγια σε δήμους, κοινότητες, σχολεία κ.λ.π. Αν και δεν κατέστη τελικά δυνατόν να προσδιοριστεί επακριβώς ο συνολικός πληθυσμός, ωστόσο καταγράφηκε πλήρως η ελληνική γεωγραφική κατανομή του είδους. Σήμερα το νοτιότερο άκρο της τακτικής εξάπλωσης των πελαργών που φωλιάζουν στην Ελλάδα, είναι το Μεσολόγγι. Σύμφωνα δε, με την πιο πρόσφατη πληθυσμιακή εκτίμηση (Tucker and Heath 1994), στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 2.000-2.500 φωλεάζοντα ζευγάρια, ενδέχεται όμως ο αριθμός αυτός να είναι υπερεκτιμημένος.
Είναι πάντως βέβαιο ότι στην Ελλάδα, σ’ αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι πελαργοί εξακολουθούν να φωλιάζουν σε αρκετές πόλεις (Καστοριά, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία, Ιωάννινα, Άρτα, Φιλιππιάδα, Μεσολόγγι, Αιτωλικό, κ.ά.). Επίσης, υπάρχουν και πληθυσμοί που φωλιάζουν σε νησιά, και συγκεκριμένα στη Λέσβο και στη Λήμνο, ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια φώλιαζαν στην Κω και στη Βόρεια Εύβοια.
Στην αιγυπτιακή μυθολογία, η ψυχή ενός ανθρώπου παρουσιαζόταν με τη μορφή ενός πελαργού. Η επιστροφή ενός πελαργού σήμαινε και την επιστροφή της ψυχής, κάτι που σήμαινε ότι το άτομο μπορούσε να «αναγεννηθεί».
Στη σκανδιναβική μυθολογία ο πελαργός αναπαριστούσε τις οικογενειακές αξίες και την αφοσίωση του ενός στον άλλον.
Σε αρκετές μυθολογίες οι πελαργοί αποτελούσαν ακόμη σύμβολο πίστης και μονογαμίας, καθώς οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα πτηνά αυτά μένουν με το ταίρι τους για μια ζωή.
Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουν οι πελαργοί είναι να… επιστρέφουν στις ίδιες φωλιές κάθε χρόνο, ενώ συνηθίζουν να ζευγαρώνουν με το ίδιο ταίρι.
Οι πελαργοί εμφανίζονται ακόμη σε κινεζικούς, ισραηλινούς και άλλους ευρωπαϊκούς μύθους, όμως η σύνδεσή τους με την έλευση ενός μωρού πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τη Γερμανία εκατοντάδες χρόνια πριν.
Η φυσική συμπεριφορά των πελαργών προσδίδει μερικές ενδείξεις για τη σύνδεσή τους με τη γέννηση: Ως αποδημητικά πτηνά, οι πελαργοί πετούν νότια το φθινόπωρο και επιστρέφουν στην Ευρώπη εννέα μήνες αργότερα.
Η γιορτή του θερινού ηλιοστασίου (21η Ιουνίου) σχετιζόταν με το γάμο και τη γονιμότητα. Πολλά παιδιά λοιπόν που γεννιούνταν το Μάρτιο και τον Απρίλιο είχαν συλληφθεί τον Ιούνιο του προηγούμενου έτους. Την περίοδο αυτή γίνονταν πολλοί γάμοι, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά να γεννιούνται περίπου την εποχή που επέστρεφαν οι πελαργοί στις φωλιές τους.
Ο συμβολισμός του προτύπου της μετανάστευσης των πελαργών σε συνδυασμό με την παρουσία τους σε μύθους και θρύλους πιθανόν να συνέβαλε στην αύξηση της δημοτικότητας της συγκεκριμένης ιστορίας.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
H πασίγνωστη ασπρόμαυρη φιγούρα του πελαργού με το μακρύ λαιμό και τα μεγάλα πόδια, αποτελεί μια οικεία χαρακτηριστική εικόνα της ανοιξιάτικης ελληνικής υπαίθρου, ιδίως στις πεδινές περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας.
Δυστυχώς, όμως, οι πληθυσμοί των πελαργών έχουν μειωθεί δραστικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως ως αποτέλεσμα της καταστροφής των υγροτόπων (αποξήρανση λιμνών, εκχερσώσεις υγρών λειβαδιών κ.λπ.) και της αλόγιστης χρήσης τοξικών ή και υπολειμματικών φυτοφαρμάκων. Σε ορισμένες μάλιστα χώρες (Δανία, Ολλανδία, Γαλλία), το είδος έφτασε στα πρόθυρα της εξαφάνισης.
Στην Ελλάδα, η γεωγραφική εξάπλωση των πελαργών ήταν παλαιότερα πολύ μεγαλύτερη. Μέχρι τα τέλη του προηγούμενου αιώνα το είδος αυτό φώλιαζε στην Πελοπόννησο καθώς και σε πόλεις όπως η Πρέβεζα, η Χαλκίδα, ή ακόμα και μέσα στην Αθήνα.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 υπολογίζεται ότι φώλιαζαν περίπου 10.000 ζευγάρια πελαργών στην Ελλάδα. Δέκα χρόνια αργότερα είχαν απομείνει περίπου 2.500. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης ξεκίνησε μια προσπάθεια απογραφής των πελαργών στέλνοντας ερωτηματολόγια σε δήμους, κοινότητες, σχολεία κ.λ.π. Αν και δεν κατέστη τελικά δυνατόν να προσδιοριστεί επακριβώς ο συνολικός πληθυσμός, ωστόσο καταγράφηκε πλήρως η ελληνική γεωγραφική κατανομή του είδους. Σήμερα το νοτιότερο άκρο της τακτικής εξάπλωσης των πελαργών που φωλιάζουν στην Ελλάδα, είναι το Μεσολόγγι. Σύμφωνα δε, με την πιο πρόσφατη πληθυσμιακή εκτίμηση (Tucker and Heath 1994), στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 2.000-2.500 φωλεάζοντα ζευγάρια, ενδέχεται όμως ο αριθμός αυτός να είναι υπερεκτιμημένος.
Είναι πάντως βέβαιο ότι στην Ελλάδα, σ’ αντίθεση με τις περισσότερες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, οι πελαργοί εξακολουθούν να φωλιάζουν σε αρκετές πόλεις (Καστοριά, Τρίκαλα, Καρδίτσα, Λαμία, Ιωάννινα, Άρτα, Φιλιππιάδα, Μεσολόγγι, Αιτωλικό, κ.ά.). Επίσης, υπάρχουν και πληθυσμοί που φωλιάζουν σε νησιά, και συγκεκριμένα στη Λέσβο και στη Λήμνο, ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια φώλιαζαν στην Κω και στη Βόρεια Εύβοια.
Σπάνιος μαυροπελαργός στο δέλτα του Αχέροντα
Eνας μαυροπελαργός, το μεταναστευτικό πτηνό που σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας κινδυνεύει με εξαφάνιση, έκανε την εμφάνισή του στο δέλτα του ποταμού Αχέροντα 30/10/2014 .
Πρόκειται για είναι ένα μεγάλου μεγέθους πουλί, που φτάνει τα 96 εκ. ύψος, έχει άνοιγμα φτερών δύο μέτρων και βάρος τριών κιλών.
Διαφέρει από τον λευκό πελαργό, ο οποίος είναι λίγο μεγαλύτερος, λόγω του χρώματός του, που είναι μαύρο, με μεταλλικές ανταύγειες πράσινες και μωβ στο επάνω μέρος και λευκό στο κάτω.
Ο Μαυροπελαργός (Ciconia nigra) είναι ένα μοναχικό και ντροπαλό πουλί και δεν φωλιάζει σε αποικίες ούτε κοντά στον άνθρωπο όπως κάνει ο πελαργός (Ciconia ciconia). Σε αντίθεση προτιμάει τα δάση με μεγάλα δέντρα κυρίως κωνοφόρα όπου και χτίζει τη φωλιά του και δεν δέχεται την παρουσία άλλων ατόμων του είδους του σε μια περιοχή 100 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου. Είναι μονογαμικό και μετά το ζευγάρωμα γεννά 2-6 αυγά ένα κάθε 2 ημέρες. Tρέφεται με φίδια, σαύρες, βατράχια, φρύνους, αρουραίους, ποντίκια, τυφλοπόντικες, έντομα και με αυγά και νεοσσούς άλλων πουλιών.
ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
http://heterophoton.blogspot.g
http://anakalipto.blogspot.gr
https://dasarxeio.com/2014/08/30/907-6/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου