Τρίτη 25 Ιουνίου 2019

ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ

Image result for ζώνη της Λεκάνης του Αμυνταίου
Ένας αρχαιολογικός πολιτισμός χάνεται.

Καταχώρηση:19 Μαΐου 2016:

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας πραγματοποίησε τα τελευταία 15 χρόνια, στο πλαίσιο της σωστικής και ερευνητικής της αποστολής, σχεδόν αθόρυβα ένα πρωτοφανές σε κλίμακα για τα ελληνικά και ευρωπαϊκά δεδομένα ανασκαφικό έργο, εντάσσοντας με δυναμικό τρόπο την παραμεθόριο ζώνη της Λεκάνης του Αμυνταίου στο κέντρο του αρχαιολογικού χάρτη της χώρας.


Στο διάστημα αυτό εντοπίστηκαν και ανασκάφηκαν στην περιοχή δεκάδες εγκαταστάσεις διαφόρων εποχών και περιόδων, που χρονικά κάλυπταν τουλάχιστον έξι χιλιετίες.

Ανάμεσα σ' αυτές ξεχωρίζουν η Νεκρόπολη του Αγίου Παντελεήμονα με τους 18 τύμβους στους οποίους οι 846 κιβωτιόσχημοι τάφοι περιείχαν χρυσά, χάλκινα και ελεφαντοστέινα κοσμήματα, χάλκινα και σιδερένια όπλα, πήλινα αγγεία της Εποχής του Σιδήρου (1.100 - 550 π.Χ.) και οι προϊστορικοί λιμναίοι οικισμοί της Χειμαδίτιδας με τις μονώροφες ή διώροφες πασσαλόπηκτες κατοικίες και τα πολυάριθμα ευρήματα από κάθε λογής υλικό.


(Γενική άποψη του λεκανοπεδίου Αμυνταίου με τις λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα, όπου αναπτύχθηκε ο μεγάλος προϊστορικός Πολιτισμός των Τεσσάρων Λιμνών)

Κορύφωση του έργου της Εφορείας αποτελεί η υλοποίηση του ανασκαφικού προγράμματος στην περιοχή του ορυχείου Αμυνταίου της Δ.Ε.Η. Α.Ε., όπου από το 2003 και μετά σταμάτησε η ανεξέλεγκτη καταστροφική της δράση και ασκήθηκε πλήρης έλεγχος στις εσκαφικές της δραστηριότητες. Έκτοτε μέχρι και σήμερα η επιχείρηση χρηματοδότησε ως όφειλε κατά τον νόμο την έρευνα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας στη ζώνη ευθύνης της.

Στη μεγαλύτερη σε μέγεθος και διάρκεια σωστική αυτή προσπάθεια του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού συμμετείχαν σχεδόν σε ετήσια βάση 100άδες αρχαιολόγοι και ειδικοί συνεργάτες διαφόρων ειδικοτήτων και 500 έως 1.200 ειδικευμένοι και ανειδίκευτοι εργάτες ανασκαφής, καθιστώντας ταυτόχρονα το σωστικό ανασκαφικό έργο βασικό πυλώνα ανάπτυξης και απασχόλησης για την περιοχή.


(Σχεδιαστική αναπαράσταση «πριγκιπισσών» ή «ιερειών» βασισμένη στα ανασκαφικά δεδομένα, από τη Νεκρόπολη της Εποχής του Σιδήρου στον Άγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου)

(Σπάνιας τέχνης τετράστομο αγγείο με γραπτή διακόσμηση από τάφο της Νεκρόπολης της Εποχής του Σιδήρου στον Άγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου, 8ος αι. π.Χ.)

Αποτέλεσμα της προσπάθειας αυτής στον υπό εκμετάλλευση χώρο της ΔΕΗ Α.Ε. ήταν ο εντοπισμός και η ανασκαφή 25 οικισμών που χρονολογούνται από την 7η χιλιετία π.Χ. έως τα προχωρημένα ιστορικά χρόνια.

Η πολυπληθής ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον αρχαιολόγο δρ Πανίκο Χρυσοστόμου μελετώντας το σύνολο των χιλιάδων ευρημάτων, αλλά και το πλήθος των δεδομένων που προέκυψαν, άρχισε να αποκαλύπτει σταδιακά ένα μεγάλο και εντελώς άγνωστο προϊστορικό πολιτισμό, που δικαιολογημένα ονομάστηκε «Πολιτισμός των Τεσσάρων Λιμνών», λόγω της καταλυτικής σημασίας του υδάτινου στοιχείου της περιοχής στη διαμόρφωση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του.


(Γενική άποψη της μεγάλης κλίμακας σωστικής ανασκαφής στον προϊστορικό οικισμό Ανάργυροι XI στο Ορυχείο Αμυνταίου, 6.500 - 2.000 π.Χ.)

Ο εντοπισμός απρόσμενα πολλών και ακμαίων πρώιμων νεολιθικών εγκαταστάσεων στον χώρο των Λιμνών του Λεκανοπεδίου του Αμυνταίου καταδεικνύει τη δυναμική εμφάνιση και εδραίωση του νέου πολιτισμού, αλλά και τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε αυτός στη διαμόρφωση και στη διάδοση των νέων ιδεών (μόνιμη κατοίκηση, γεωργοκτηνοτροφία) προς τη βαλκανική ενδοχώρα και την κεντρική Ευρώπη.

Οι εκτεταμένες ανασκαφές στην περιοχή των Λιμνών και κυρίως στο ορυχείο της ΔΕΗ Α.Ε. στο Αμύνταιο αποκάλυψαν εκτός των άλλων και στοιχεία για το μέγεθος των εγκαταστάσεων και την οργάνωση του ενδοκοινοτικού τους χώρου, για την οριοθέτησή τους, για τις επαφές και ανταλλαγές με άλλους οικισμούς ή περιοχές.


[Αναπαράσταση διώροφης πασσαλόπηκτης κατοικίας με βάση τα αρχαιολογικά δεδομένα από το στρώμα καταστροφής της Νεότερης Νεολιθικής (5.400 - 4.700 π.Χ.) στον λιμναίο οικισμό Ανάργυροι III]



[Πήλινο ομοίωμα πασσαλόπηκτης υπερυψωμένης οικίας με την εσωτερική της διαρρύθμιση, όπως βρέθηκε μέσα σε στρώμα καταστροφής της Νεότερης Νεολιθικής (5.400 - 4.700 π.Χ.) στον λιμναίο οικισμό Λιμνοχώρι ΙΙ]

Έτσι τεκμηριώθηκε η παρουσία μικρών ή μεγάλων χερσαίων οικισμών με μονώροφα ή διώροφα σπίτια που περιβάλλονταν από ομόκεντρες τάφρους ή από ξύλινους φράκτες, καθώς και λιμναίων εγκαταστάσεων με σπίτια θεμελιωμένα σε υπερυψωμένες σε ξύλινες εξέδρες ή απευθείας σε πασσάλους στο νερό.

Οι ανασκαφές στα ερείπια των δεκάδων σπιτιών της περιοχής, τα οποία άλλοτε εγκαταλείφθηκαν και κατέρρευσαν κι άλλοτε κάηκαν από ξαφνικές πυρκαγιές, αποκάλυψαν χιλιάδες αντικείμενα που αφορούσαν στο σύνολο των παραγωγικών δραστηριοτήτων των νεολιθικών γεωργοκτηνοτρόφων: λίθινα, οστέινα, κεράτινα και πήλινα εργαλεία που αξιοποιούνταν σε διάφορες αγροτοποιμενικές, οικιακές, αλιευτικές και κυνηγετικές δραστηριότητες, μία τεράστια σε σχήματα και τεχνικές κατασκευής ποικιλία πήλινων αγγείων, κατάλληλων για την προετοιμασία, κατανάλωση και αποθήκευση της τροφής, σε συνδυασμό με απανθρακωμένους σπόρους δημητριακών, άγριους καρπούς, οστά ψαριών, οικόσιτων και άγριων ζώων δίπλα σε πήλινους φούρνους και εστίες.


[Πήλινα σκεύη διαφόρων χρήσεων από πηγάδια της Νεότερης Νεολιθικής (5.400 - 4.700 π.Χ.) του προϊστορικού οικισμού Ανάργυροι XIIIa]




Επιπλέον, οι ειδικές συνθήκες υγρασίας στα στρώματα των προϊστορικών οικισμών και ιδιαίτερα των λιμναίων εγκαταστάσεων είχαν ως αποτέλεσμα την αποκάλυψη μιας μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα σειράς ξύλινων τέχνεργων της 5ης χιλιετίας π.Χ., μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν σύνθετα γεωργικά εργαλεία (αξίνες, άροτρα, σφυριά κ.λπ.), ένα ξύλινο σκαμνί και το εξαιρετικά σπάνιο ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο ακέραιο ξύλινο νεολιθικό εργαλείο επεξεργασίας καρπών (γουδοχέρι).

Ένα πολυπληθές σύνολο ευρημάτων και στοιχείων, στο οποίο περιλαμβάνονται ανθρώπινες ταφές σε σκάμματα ή σε αγγεία, ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα πήλινα ειδώλια, κοσμήματα και εξαρτήματα ενδυμασίας από διάφορα υλικά, περίτεχνα διακοσμητικά μοτίβα πάνω σε κεραμικά σκεύη, πήλινες σφραγίδες και πινακίδες με εγχαράξεις που παραπέμπουν στη νεολιθική «πρωτο-γραφή» και μουσικά όργανα από ζωικά οστά, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη ενός σύνθετου κόσμου ιδεών των νεολιθικών παραγωγών της περιοχής των Τεσσάρων Λιμνών.






[«Η Σκεπτόμενη των Αναργύρων». Πήλινο ειδώλιο εγκύου γυναίκας από τα στρώματα της Αρχαιότερης Νεολιθικής (6.500 - 5.800 π.Χ.) του προϊστορικού οικισμού Ανάργυροι XIIIa]




Κι αν η ανεύρεση στις νεολιθικές επιχώσεις της 6ης χιλιετίας π.Χ. ενός πήλινου ειδωλίου που απεικονίζει μια έγκυο σχετίζεται με τη ζωή που έρχεται, η αποκάλυψη στις ίδιες επιχώσεις ενός μοναδικού και πολύ πρώιμου χρονολογικά συνόλου έφερε στο προσκήνιο ένα ασυνήθιστα τραγικό και βίαιο τέλος της: μέσα στο στρώμα καταστροφής μιας διώροφης οικίας που κάηκε ξαφνικά περίπου το 5.800 π.Χ. βρέθηκαν τα καμένα σκελετικά λείψανα τριών ενηλίκων ατόμων.

Από την πρώτη προσέγγιση της μορφής, όσο και της διάταξης των οικιακών και των οστεολογικών καταλοίπων, έγινε φανερό ότι η πυρκαγιά που κατέκαψε την ώρα εκείνη το οίκημα εγκλώβισε και απανθράκωσε τους ενοίκους σε διαφορετικά σημεία του εσωτερικού χώρου, στον πάνω όροφο και στην έξοδο του ισογείου.


[Ανθρωπόμορφα πήλινα αγγεία που αναπαριστούν γυναικείες μορφές από τα στρώματα της Τελικής Νεολιθικής (4.700 - 3.300 π.Χ.) του λιμναίου οικισμού Λιμνοχώρι ΙΙ]




Η ανασκαφή στον νεολιθικό οικισμό Ανάργυροι ΙΧb:


Η ανασκαφή του προϊστορικού οικισμού Ανάργυροι ΙΧb, η οποία ξεκίνησε το 2013 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αλλά με διαρκώς φθίνουσα δυναμική, καλύπτει μια έκταση 28 στρεμμάτων, αποτελεί επί του παρόντος τη σημαντικότερη σωστική έρευνα λιμναίου οικισμού στον ελληνικό και ευρωπαϊκό χώρο. Και η σημασία αυτή δεν αφορά μόνο στην αποκατάσταση της πρώτης στην Ελλάδα ολοκληρωμένης εικόνας μιας κατεξοχήν λιμναίας εγκατάστασης, αλλά και στη συγκέντρωση πλήθους τέχνεργων και δεδομένων μοναδικής αξίας για την προϊστορική έρευνα.

Στο πλήθος των ευρημάτων, που ξεπερνούν σε αριθμό τις 25.000 και χρονολογούνται κυρίως στο διάστημα ανάμεσα στην 6η και την 4η χιλιετία π.Χ., συμπεριλαμβάνονται εξαιρετικά σπάνια χρυσά δακτυλιόσχημα περίαπτα και διάτρητα ελάσματα, πολυάριθμα πήλινα και μαρμάρινα ειδώλια σε σπάνιους τύπους, λίθινα και πήλινα κοσμήματα, λίθινα και οστέινα εργαλεία ξεχωριστής ποιότητας, καθώς και άφθονα αγγεία σε ακέραιη ή αποσπασματική μορφή.


Αποκάλυψη τμήματος τοίχου από πλεγμένα κλαδιά σε άριστη κατάσταση από πασσαλόπηκτη οικία του Νεολιθικού λιμναίου οικισμού Λιμνοχώρι ΙΙ (5.400 - 4.700 π.Χ.)

Αυτό όμως που καθιστά τον οικισμό μοναδικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η αφθονία, η άριστη διατήρηση και η πρωιμότητα των καταλοίπων από ξύλο που εντοπίστηκαν στα κατώτερα στρώματα του άλλοτε ελώδους περιβάλλοντός του. 

Έτσι, παρά την ολοκλήρωση της ανασκαφής μόνο στην περιφερειακή ζώνη -αφού η κεντρική περιοχή του οικισμού παραμένει ανέπαφη- εντυπωσιακή υπήρξε η αποκάλυψη χιλιάδων ξύλινων πασσάλων, δοκαριών και κλαδιών.

Όλα αυτά τα καλά διατηρημένα οργανικά υλικά συνιστούσαν δομικά στοιχεία πασαλόπηκτων κατοικιών ή πλατφορμών, καθώς επίσης και μέρος ενός σύνθετου έργου που οριοθετούσε τον ενδοκοινοτικό χώρο με ένα διπλό πασσαλόπηκτο περίβολο και τον συνέδεε ταυτόχρονα μέσω 4 επιμηκών διαδρόμων με την απέναντι όχθη.

 Στις υγρές επιχώσεις της εγκατάστασης βρέθηκε επίσης μεγάλος αριθμός από ξύλινα εργαλεία διαφόρων σχημάτων και μεγεθών, δύο ξύλινες βάρκες, μία λεκάνη και τμήματα από ξύλινο καλοδουλεμένο έπιπλο.


(Γενική άποψη της ανασκαφής του λιμναίου προϊστορικού οικισμού Ανάργυροι IXb στο Ορυχείο Αμυνταίου)

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας, προκειμένου να καλύψει με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους τις πρωτοφανείς για τα ελληνικά δεδομένα ανάγκες διάσωσης, τεκμηρίωσης και επιστημονικής προβολής του σπάνιου αυτού αρχαιολογικού υλικού έχει ήδη αναπτύξει μία σειρά συνεργασιών με ερευνητικούς φορείς της Ελβετικής Συνομοσπονδίας με διεθνή εμβέλεια στον τομέα της αρχαιολογίας των λιμναίων οικισμών.

Κατά την προηγούμενη χρονιά υλοποιήθηκε με επιτυχία πρόγραμμα για τη διάσωση, συντήρηση και τεκμηρίωση των προϊστορικών ξύλινων τέχνεργων σε συνεργασία με την Υπηρεσία Υποβρύχιας Αρχαιολογίας της Ζυρίχης, τα αποτελέσματα του οποίου παρουσιάστηκαν σε διεθνή συνάντηση ευρωπαίων ειδικών στο Αμύνταιο.


Χρυσά κοσμήματα (δαχτυλίδια, δακτυλιόσχημα ειδώλια, ελάσματα) από τα στρώματα της Τελικής Νεολιθικής (4.700 - 3.300 π.Χ.) του προϊστορικού λιμναίου οικισμού Ανάργυροι IXb

Παράλληλα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας συμμετέχει ως εταίρος σε διεθνή επιστημονική ομάδα για την υλοποίηση τετραετούς προγράμματος που αφορά στη δενδροχρονολόγηση των ξύλινων στοιχείων από τους λιμναίους οικισμούς και τη μελέτη του παλαιοπεριβάλλοντος των Τεσσάρων Λιμνών του Λεκανοπεδίου Αμυνταίου, ένα έργο με πλήρη χρηματοδότηση 1,2 εκατ. ευρώ από το ερευνητικό πλαίσιο SINERGIA του Ελβετικού Ιδρύματος Επιστημών.

Όπως αναφέρει ο δρ Πανίκος Χρυσοστόμου, αρχαιολόγος και προϊστάμενος του Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων, «δυστυχώς, το τελευταίο διάστημα εμείς οι εμπλεκόμενοι με το ανασκαφικό έργο της Εφορείας στον χώρο του ορυχείου της ΔΕΗ στο Αμύνταιο, το οποίο συστηματικά και μεθοδευμένα απαξιώθηκε στο παρελθόν, γινόμαστε μάρτυρες μιας ενορχηστρωμένης προσπάθειας που στόχο έχει να πλήξει το ίδιο το αρχαιολογικό έργο στον συγκεκριμένο οικισμό και να οδηγήσει σε πλήρη καταστροφή έναν μοναδικό θησαυρό ανεκτίμητης αξίας.


Τμήμα ξύλινου δαπέδου πασσαλόπηκτης κατοικίας από τον Νεολιθικό λιμναίο οικισμό Ανάργυροι ΙΙΙ και δείγματα πασσάλων για δενδροχρονολόγηση από τα πασσαλόπηκτα ξύλινα μονοπάτια του προϊστορικού λιμναίου οικισμού Ανάργυροι IXb

»Η ευθύνη για την προαναγγελθείσα καταστροφή βαρύνει όλους και ιδιαίτερα αυτούς που έχουν ταχθεί να υπηρετούν τον πολιτισμό και τις αξίες του. Ελπίζουμε ότι οι επόμενες σκέψεις και κινήσεις για ένα τόσο σοβαρό θέμα να αφορούν σε άμεσες και ουσιαστικές πρωτοβουλίες για την προστασία του χώρου - εφόσον κάτι τέτοιο αποδειχθεί ότι απαιτείται - και στην ολοκλήρωση του τόσο σημαντικού αρχαιολογικού έργου.

<<Θεωρούμε, δε, ότι οι πολύτιμες αρχαιότητες που επέζησαν για 7 χιλιετίες περιμένοντας τη διάσωση και ανάδειξή τους στη θέση που τους αξίζει, ως μέρος της δικής μας αλλά και της παγκόσμιας κληρονομιάς, πρέπει να αποτελέσουν μέρος ενός πολιτισμού που σώθηκε και όχι ενός κόσμου που χάθηκε για πάντα».





--------------------------------------------------------------

 





[«Οι πρώτοι οικισμοί δημιουργήθηκαν στο β’ μισό της 7ης χιλιετίας π.Χ., μέσα ή κοντά σε λίμνες και βαλτώδεις εκτάσεις. 



Οι λιμναίοι οικισμοί των επόμενων δύο χιλιετιών οργανώνονταν σε γειτονιές των τριών ή έξι κατοικιών, οι οποίες εδράζονταν σε κοινές εξέδρες από οριζόντια διευθετημένους κορμούς δένδρων. Συνήθως, τα σπίτια ήταν μονώροφα με δίρριχτη στέγη. 


Ωστόσο, τα στρώματα που σχηματίστηκαν από τις επανειλημμένες πυρκαγιές και τις επακόλουθες καταστροφές των νεολιθικών χωριών της περιοχής, δείχνουν ότι πολλές κατοικίες ξεχώριζαν για το μέγεθός τους, είχαν πόρτες και παράθυρα περιμετρικά και ήταν διώροφες, ενώ τις περιέτρεχε μπαλκόνι στον όροφο. 

Αντίθετα, στις χερσαίες θέσεις εγκατάστασης, ο χώρος οργανωνόταν με βάση τη διάταξη των τάφρων και των περιβόλων και τα σπίτια αναπτύσσονταν σε ομάδες των πέντε ή έξι κατοικιών» τονίζει, στην εισήγησή του, ο κ. Χρυσοστόμου.



Από τη μελέτη των στρωμάτων που σχηματίστηκαν από τα κατεστραμμένα από φωτιά οικήματα της νεολιθικής εποχής έγινε γνωστή η οργάνωση του εσωτερικού τους χώρου.

 Έτσι, γνωρίζουμε ότι κάθε σπίτι ήταν μονόχωρο ή δίχωρο και τρίχωρο και είχε τις θερμικές του κατασκευές (φούρνο και εστία) για τη θέρμανση και την προετοιμασία της τροφής, τις θήκες και τα μεγάλα αποθηκευτικά δοχεία για τη φύλαξη της σοδειάς ή άλλων αντικειμένων που σχετίζονταν με την οικοσκευή, τα πήλινα αγγεία για την προετοιμασία, την κατανάλωση και τη φύλαξη της τροφής, τα θρανία, τον εργαλειακό εξοπλισμό κ.λπ.

  




Εντυπωσιακό εύρημα της περιοχής είναι, μάλιστα, ένα κάθισμα με τέσσερα πόδια ηλικίας… 7.500 ετών που αποκαλύφθηκε στις νεολιθικές επιχώσεις του οικισμού του Λιμνοχωρίου.

Της ίδιας περίπου εποχής είναι και σειρά άλλων ευρημάτων με εντυπωσιακή… επανάληψη το… αρχαίο μίξερ (κεραμικά θραύσματα που υποδηλώνουν τη χρήση αναδευτήρα τροφών) του 6000 π.Χ. Ανάλογο εύρημα είχε ο ίδιος αρχαιολόγος στην περιοχή των Γιαννιτσών προ δωδεκαετίας.


  


Τέλος, ένα πλήθος κοσμημάτων, που αποτελούνταν κυρίως από δισκοειδείς χάνδρες ποικίλου σχήματος, μεγέθους και υλικού ή από περίαπτα και βραχιόλια, εξέφραζε τις αντιλήψεις της καλαισθησίας της εποχής αλλά και τις συμβολικές προθέσεις των φορέων τους.

Τα ταφικά έθιμα φαίνεται πως διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή και την περιοχή. Έτσι, ενώ στην αρχή της νεολιθικής εποχής στη Λεκάνη του Αμυνταίου συναντώνται μόνο ταφές σε συνεσταλμένη στάση, προς το τέλος της, τουλάχιστον στην περιοχή της λίμνης Χειμαδίτιδας, εντοπίζονται καύσεις και εγχυτρισμοί ή εγχυτρισμοί των υπολειμμάτων της καύσης των νεκρών.

Λίθινα, οστέινα αλλά και χάλκινα αντικείμενα (ευρήματα) ανάγονται στην Εποχή του Χαλκού (3100-1100 μ.Χ.) ενώ μια γενικευμένη φωτιά στο τέλος της περιόδου καταστρέφει ολοκληρωτικά τα στοιχεία ζωής και βυθίζει στο βυθό της λίμνης τα κατάλοιπα των κατοικιών.

Η Εποχή του Σιδήρου (1100-5ος αιώνας π.Χ. ) που ακολουθεί «δίνει στοιχεία» μόνο από τα νεκροταφεία της και ειδικότερα από αυτό του Αγίου Παντελεήμονα Αμυνταίου. 

Είναι χαρακτηριστικό το εύρημα της περσινής ανασκαφικής περιόδου (οριοθετήθηκαν και ανασκάφηκαν πέντε τύμβοι με 148 κιβωτιόσχημους τάφους και μια συστάδα τάφων εξαρτημένων από τον «βασιλικό» ταφικό περίβολο), κατά τη διάρκεια της οποίας αποκαλύφθηκε λιθόκτιστο έδρανο για νεκρόδειπνα. Γύρω από την κατασκευή αυτή εντοπίστηκαν λάκκοι με οστά και πλούσια κτερίσματα, όπως ένα χάλκινο ξίφος με χρυσά καρφιά. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε γυναικεία ταφή με διάδημα και εξαρτήματα κόμμωσης και ενδυμασίας.

«Οι συχνές εμφανίσεις γυναικών με διαδήματα και σύνθετα κοσμήματα από τη νεκρόπολη μαρτυρούν την ύπαρξη ιερατείου ή μια διαφορετική κοινωνική ιεράρχηση», τονίζεται στην ανακοίνωση της


---------------------------------------------------------------------------------





 (2017)ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ ΣΤΟ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ

ΟΙ ΨΗΦΙΔΩΤΕΣ ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΘΕΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΥΛΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ ΚΑΙ Ο ΨΗΦΙΔΩΤΟΣ ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ ΜΕ ΔΕΛΦΙΝΙΑ ΣΕ ΛΟΥΤΡΟ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΩΜΗ ΤΗΣ ΒΕΓΟΡΑΣ.

Η ανασκαφική δραστηριότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας στο λεκανοπέδιο Αμυνταίου, είχε κατά το παρελθόν έτος δίμηνη διάρκεια και σωστικό χαρακτήρα, και εστιάστηκε κυρίως σε γνωστές θέσεις των ιστορικών χρόνων, όπως το Φαράγγι, τη Βεγόρα, τον Αετό και το Αμύνταιο.

Η ανασκαφή στη Βεγόρα αποκάλυψε, στην περιφέρεια μιας κώμης ρωμαϊκών χρόνων, ένα τετράγωνο κτίσμα με περίστυλη αυλή και ένα καλοκτισμένο λουτρό με ψηφιδωτά δάπεδα διακοσμημένα με γεωμετρικά σχέδια και δελφίνια.

Η απρόσμενη όμως ανακάλυψη προήλθε από το Αμύνταιο και αφορούσε σε μια ασυνήθιστα μεγάλη ιδιωτική έπαυλη έκτασης πέντε και πλέον στρεμμάτων.

Η αστική έπαυλη του Αλεξάνδρου, έτσι όπως αναγνωρίστηκε, εντασσόταν στη δυτική περίμετρο μιας ακμάζουσας ρωμαϊκής πόλης 250 στρεμμάτων κοντά στην Εγνατία Οδό.

Στο κτιριακό συγκρότημα, που η αρχική φάση κατασκευής του χρονολογείται στο τέλος του β΄ αι. μ.Χ., συμπεριλαμβάνονταν λουτρά, μικρά και μεγάλα δωμάτια, διάδρομοι ή στοές και εσωτερικές αυλές. Οι τοίχοι και τα δάπεδα ήταν κατασκευασμένα με επιμέλεια, ενώ τα πολυτελή δωμάτια στρώνονταν με λευκό κονίαμα και επενδύονταν με πολύχρωμα μάρμαρα ή κοσμούνταν με αγάλματα και με εξαιρετικής ποιότητας ψηφιδωτά δάπεδα.

Η ψηφιδωτή διακόσμηση κάλυπτε συνολική επιφάνεια 360 τ.μ. και βρέθηκε σε 11 από τους 96 χώρους.





Στην αίθουσα της Ευρώπης, ή οποία ανήκει στις καλύτερα σωζόμενες από αυτές, εικονίζονται μυθολογικά θέματα όπως: η Αρπαγή της Ευρώπης, ο Απόλλωνας σε γρύπα, ο Πάνας με Νύμφη, η Αρπαγή της Διώνης (;) και άλλες συνθέσεις σε διάχωρα, που δεν σώζονται ή δεν έχουν συντηρηθεί ακόμη. Όλες οι σκηνές συνοδεύονταν από το όνομα της κύριας μορφής. Ωστόσο, είναι ευανάγνωστα μόνο τα ονόματα ΕΥΡΩΠΗ, ΑΠΟΛΛΩΝ και ΦΑΙΔΡΑ.

Μία από τις ζώνες παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον επειδή στην τετράστιχη επιγραφή της δηλώνονται οι ιδιοκτήτες της έπαυλης (Αλέξανδρος και Μεμμία).

Η αίθουσα του θηριομάχου ονομάστηκε έτσι από την κεντρική παράσταση, που απεικονίζει μια ανδρική μορφή (bestiaries) με μαχαίρι να δέχεται την επίθεση ενός λιονταριού. Γύρω από αυτήν υπήρχαν τετράγωνα επαναλαμβανόμενα απλά ή σύνθετα γεωμετρικά σχέδια.

Στη μεγαλύτερη αίθουσα απ’ όλες, την «αίθουσα των Νηρηίδων», εμβαδού 90 τ.μ., συναντάται η πλέον εντυπωσιακή και σύνθετη ψηφιδωτή διακόσμηση, η οποία αναπτύσσεται σε ενότητες γύρω από την κεντρική ελλειψοειδή δεξαμενή του χώρου. 


Στο θεματολόγιο των παραστάσεων περιλαμβάνονται Νηρηίδες πάνω σε ιππόκαμπους, έρωτες πάνω σε δελφίνια, σκηνή ψαρέματος, ψάρια και πουλιά και η προσωποποίηση των τεσσάρων Εποχών. Συμμετρικά προς τη δεξαμενή υπάρχουν σε δυο τετράγωνα διάχωρα, επίσης επιγραφές, που αναγράφουν τους μεταγενέστερους ιδιοκτήτες ή τους ψηφιδογράφους κάποιων από τις πολυτελείς αίθουσες.

  

Σκηνή ψαρέματος από το διάχωρο της κεντρικής διακόσμησης της «Αίθουσας των Νηρηίδων».



Οι ξεχωριστοί χώροι, όπου περνούσαν τον χρόνο τους οι ένοικοι της έπαυλης μαζί με τους καλεσμένους τους, ήταν διακοσμημένοι και με αγάλματα θεοτήτων, όπως τεκμηριώνεται από τα πρόσφατα ευρήματα των ανασκαφών. 



Οι μορφές, αν και δεν σώζονται ακέραιες αποδίδουν τον Ερμή Κερδώο και ίσως την Αθηνά και τον Ποσειδώνα. Η παρουσία του τελευταίου μπορεί να αιτιολογηθεί από ιδιότητά του ως θεού του υδάτινου στοιχείου (των πηγών, των ποταμών και των λιμνών της περιοχής). Ήταν εξαιρετικής τέχνης ρωμαϊκά αντίγραφα ελληνιστικών ή κλασικών πρωτοτύπων και προέρχονταν από αττικά εργαστήρια. 

Η ανεύρεση επίσης τμήματος μαρμάρινης αφιερωματικής στήλης, η οποία σώζει ανάγλυφο αετό, επιβεβαιώνει τη λατρεία στους χώρους της έπαυλης του Δία Ύψιστου.

Εκτός από τα ψηφιδωτά δάπεδα και τα αγάλματα θεοτήτων, από το χώρο του συγκροτήματος συνελέγησαν πλούσια κινητά ευρήματα όπως, θραύσματα από πήλινα ή χάλκινα ειδώλια, χάλκινα ελάσματα, οστέινες περόνες, θραύσματα από γυάλινα μυροδοχεία, κεραμική και πολυάριθμα ασημένια και χάλκινα νομίσματα.

Το επιβλητικό μέγεθος του συγκροτήματος, αλλά και η επιλογή του θεματολογίου του γλυπτικού και ψηφιδωτού διακόσμου του, δηλώνουν ότι οι ιδιοκτήτες της έπαυλης, ανάμεσα τους και ο Αλέξανδρος, που έζησε στα μέσα περίπου του 3ου μ.Χ., ήταν πλούσιοι πιθανόν εκλατινισμένοι έλληνες, με εξέχουσα θέση στην τοπική κοινωνία και ενδεχομένως και στη ρωμαϊκή διοίκηση.

Η επιλογή της σκηνής της θηριομαχίας, αν και αποτελεί εικονιστική κοινοτυπία της εποχής, μπορεί να σχετίζεται με το αξίωμα τους και να απηχεί ένα πραγματικό γεγονός, ως μέρος μιας επιχορηγούμενης ενότητας θεαμάτων προς τιμή του αυτοκράτορα ή προς τέρψιν και εύνοια των κατοίκων της ρωμαϊκής πόλης του Αμυνταίου.

Τα πρόσφατα πλούσια ευρήματα και τα αποτελέσματα της ανασκαφικής προσπάθειας των τελευταίων χρόνων, έρχονται να προστεθούν στο πολύ σπουδαίο έργο των προηγούμενων συναδέλφων στο Λεκανοπέδιο Αμυνταίου. 



Η σύνθεση του συνόλου αυτών των στοιχείων θα εμπλουτίζει σε σημαντικό βαθμό την έρευνα και θα αλλάξει ουσιαστικά την εικόνα μας για την ιστορική και αρχαιολογική τοπογραφία των ιστορικών χρόνων στην περιοχή της βόρειας Εορδαίας.











--------------------------------------------------------------------------------------------------



Η Εορδαία είναι
από τα πρώτα βασίλεια  που προσαρτήθηκαν στο βασίλειο της Μακεδονίας.
Η Εορδαία είναι η πατρογονική γη των Πτολεμαίων που κυβέρνησαν την Αρχαία Αίγυπτο
​για σχεδόν 300 χρόνια.

Στα σημερινά σύνορα του Δήμου Αμυνταίου πριν 2.500 χρόνια και πριν την προσάρτηση της περιοχής στο ευρύτερο Βασίλειο της Μακεδονίας, εδώ υπήρχε το ανεξάρτητο βασίλειο της Εορδαίας. Η Εορδαία είναι περιοχή της Αρχαίας Μακεδονίας. Εντάσσεται ιστορικά στην Άνω Μακεδονία και αποτελούσε βασίλειο, το οποίο διοικούσε μια τοπική αριστοκρατία, όπως τα υπόλοιπα βασίλεια της Άνω Μακεδονίας. Ενώ, είναι απο τα πρώτα βασίλεια που προσαρτήθηκαν στο βασίλειο της Μακεδονίας.

​ Από τις αρχαίες πηγές μνημονεύονται τέσσερις σημαντικές πόλεις:
Η Εορδαία κείμενη στην όχθη της Βεγορίτιδας λίμνης που καταστράφηκε από επιδρομές τον 3ο αιώνα μ.Χ. Αποτελούσε την πρωτεύουσα πόλη της περιοχής.
Η Άρνισσα, πιθανόν κοντά στην θέση του σημερινού οικισμού.
Η Βοκερία, σε μια από τις αρχαιολογικές θέσεις βόρεια των λιμνών.
Η Κέλλη, πιθανόν σε παραλίμνια θέση νότια της λίμνης Βεγορίτιδας.
Οι Εορδοί πολέμησαν εναντίον των πόλεων-κρατών της Νότιας Ελλάδας στην μάχη των Πλαταιών. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο στην Εορδαία στρατοπέδευσε ο Βασιλεύς των Σπαρτιατών Βρασίδας τo 424 π.Χ. ως σύμμαχος του Βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκκα Β΄ που πολεμούσε τον βασιλιά των Λυγκηστών τον Αρριβαίο.

 Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου οι Εορδοί συμμετείχαν υπό την αρχηγία του ηγεμόνα τους Πτολεμαίου του Λάγου και ιδρυτού της Δυναστεία των Πτολεμαίων στην Αρχαία Αίγυπτο. Αξίζει να σημειωθεί πως οι Πτολεμαίοι κυβέρνησαν την Αίγυπτο από το 305 π.Χ μέχρι το 30 π.Χ, τελευταιός κυβερνήτης της ήταν η Κλεοπάτρα. Μνεία της Εορδαίας γίνεται και αργότερα κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο επειδή μέσω αυτής πέρναγε η ρωμαϊκή οδός Εγνατία.


ΠΗΓΗ

ΠΗΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΡΤΗΣΗ:
http://www.visitamyntaio.com/

https://www.eordaia.org

https://www.zougla.gr
https://www.archaiologia.gr


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου