ΓΑΛΛΙΚΟ ΧΑΡΤΗ: Η ΣΥΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΠΕΡΑΝΤΗ ΕΛΛΑΔΑ. |
Καθώς τα σύννεφα του πολέμου έχουν ήδη αρχίσει να σωρεύονται πάνω από τη Συρία και τα τύμπανα του πολέμου ήδη άρχισαν να ηχούν, ας κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν να δούμε ποιος ήταν εδώ και αιώνες ο ελληνισμός της Συρίας!..
Στο σημείο αυτό, ας θυμηθούμε για λίγο τον Έλληνα ποιητή Νίκο Καββαδία (1910-1975), ο οποίος μέσα στο εξαίρετο ποίημά του υπό τον τίτλον: «FATA MORGANA», έχει μία στροφή που αναφέρεται στη Δαμασκό:
«Rosso romano, πορφυρό της Δαμασκός,
δόξα του κρύσταλλου, κρασί απ’ τη Σαντορίνη.
Ο ασκός να ρέει, κι ο Απόλλωνας βοσκός
να κολυμπάει τα βέλη του με διοσκορίνη…»
(Από την Συλλογή του: «Τραβέρσο», Εκδόσεις Άγρα, σελ. 29)
Aπάμεια:
1. Η Φαρνάκη της Συρίας, που ονομάστηκε έπειτα Πέλλα από τους πρώτους Μακεδόνες και αργότερα Α. από το όνομα της συζύγου του Σέλευκου A’ του Νικάτορα.
Ήταν το δεύτερο σημαντικό κέντρο της Συρίας, μετά την Αντιόχεια, με πληθυσμό 120.000 κατοίκους; ισχυρό φρούριο και περίφημο ιπποφορβείο. O Πομπήιος και ο Χοσρόης B’ (7ος αι. μ.Χ.) την κατέστρεψαν.
Υπήρξε πατρίδα του στωικού Ποσειδωνίου. 2. Πόλη στη συμβολή των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη.
--Αρχιγένης από την Απάμεια (Συρία: Απαμεύς). Γιατρός του 2ου αι. μ.Χ., μαθητής του Αγαθίνου και οπαδός της πνευματικής σχολής με εκλεκτικές τάσεις. Έζησε στη Ρώμη (στους χρόνους του αυτοκράτορα Τραϊανού) ως διακεκριμένος γιατρός.
Ο Γαληνός δέχτηκε τις διδασκαλίες του για τον σφυγμό, κατά τα άλλα όμως έκανε σφοδρές επιθέσεις εναντίον του. Με τα φαρμακολογικά του έργα επηρέασε έναν μεγάλο αριθμό μαθητών του (τον Αρεταίο από την Καππαδοκία, τον Άντυλλο, τον Σωρανό, τον Φιλούμενο)· ευχαρίστως έδινε τις συμβουλές του και διαμέσου επιστολών. Μας σώθηκαν κάποια αποσπάσματα
--Νουμήνιος από την Απάμεια. Φιλόσοφος του 2ου αι. μ.Χ., Πλατωνικός, με στενές όμως σχέσεις προς τον πυθαγορισμό και με καλή γνώση των ανατολικών, ιδίως των ιουδαϊκών διδασκαλιών ο χαρακτηρισμός του τού Πλάτωνα ως Αθηναίου Μωϋσή χαρακτηρίζει τις προσπάθειες του για συγχώνευση διδασκαλιών τον πλατωνικό δυϊσμό φαίνεται ότι ο Νουμήνιος τον επέτεινε («Ο πρώτος θεός» - Ο δημιουργός) και συγχρόνως ότι τον εμπλούτισε (ως «τρίτος θεός»: Το δημιούργημα). Για την εξέλιξη του νεοπλατωνισμού τα έργα του Νουμήνιου (μόνο αποσπάσματα μας σώθηκαν) είχαν ιδιαίτερη σημασία. Τα έργα του Πλωτίνου έδειχναν παρόμοιες τάσεις, με αποτέλεσμα να τον κατηγορήσουν για ισχυρή εξάρτηση από τον Νουμήνιο.
--Οππιανός από την Απάμεια (Συρία: Απαμεύς). Ποιητής των αρχών του 3ου αι. μ.Χ.· αφιέρωσε στον αυτοκράτορα Καρακάλλα το διδακτικό του ποίημα για το κυνήγι (Κυνηγετικά, 4 βιβλία): παραδοσιακό υλικό που μεταφέρεται εδώ με ξόμπλια και στολίδια. Ένα διδακτικό ποίημα για το πιάσιμο των πουλιών με ξόβεργες έχει χαθεί (Ιξευτικά). Κατά τη Σούδα και τα δύο ποιήματα ήταν νεανικά έργα του Ο. από την Ανάζαρβο· τα Κυνηγετικά μας παραδόθηκαν σε ορισμένα από τα παλιότερα χειρόγραφα (του 11 ου αι.) μαζί με τα Αλιευτικά εκείνου· μαζί επίσης εκδόθηκαν για πρώτη φορά στη Βενετία το 1517.
-- Ποσειδώνιος από την Απάμεια (Συρία: Απαμεύς). Φιλόσοφος του 2ου/Ιου αι. π.Χ. Γεννήθηκε γύρω στο 135. Στωικός και μαθητής του — Παναίτιου του Ρόδιου ίδρυσε αργότερα στη Ρόδο δική του σχολή· εκεί είχε τα δικαιώματα του πολίτη και ανέλαβε το αξίωμα του πρύτανη. Σε κατοπινότερα χρόνια (ίσως από το 105) επιχείρησε μεγάλα ταξίδια σε ολόκληρο τον χώρο της Μεσογείου (Γαλατία, Ισπανία, Β. Αφρική), πήγε όμως και στη Ρώμη, που την επισκέφτηκε με διπλωματική αποστολή (το έτος 85, και ίσως και πολλές φορές ακόμη). Μεγάλη ήταν η συρροή μαθητών στη Ρόδο, όπου δέχτηκε και τις επισκέψεις σημαντικών προσωπικοτήτων: ο Κικέρωνας και ο Ορτήνσιος άκουσαν τα μαθήματα του. (Ίδε : Ιταλία – Ρώμη)
--Σώπατρος από την Απάμεια (Απαμεύς). Φιλόσοφος και συγγραφέας του 3ου/4ου αι. μ.Χ., Νεοπλατωνικός, μαθητής του Ιάμβλιχου από τη Χαλκίδα. Θανατώθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Πρέπει να είχε γράψει ένα έργο Περί προνοίας. Κατά πάσα πιθανότητα έγραψε και ένα εκτεταμένο έργο-ανθολόγιο σε 12 βιβλία (Εκλογαί διάφοροι), από το οποίο πάλι μας σώθηκαν μόνο επιτομές στον Φώτιο (κώδ. 161).
Γερμανικεία:
Αρχαία πόλη της Συρίας κοντά στον Ευφράτη ποταμό, όπου γεννήθηκε ο Νεστόριος:
--Νεστόριος (5ος αι. μ.Χ.). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (428-431). Γεννήθηκε στην πόλη της Συρίας Γερμανικία, κοντά στον Ευφράτη ποταμό, στο τέλος του 4ου αι. Μορφώθηκε στη σχολή της Αντιόχειας. Ίσως να ήταν και μαθητής του Θεόδωρου του Μοψουεστίας. Στην αρχή έγινε μοναχός και αργότερα πρεσβύτερος, στη μονή του Αγίου Ευπρέπιου, κοντά στην Αντιόχεια. Φημισμένος για τη ρητορική του δεινότητα, διαδέχτηκε το 428 τον πατριάρχη Σισίνιο. Στα χρόνια που κράτησε η πατριαρχία του πολέμησε με σθένος τους κάθε λογής αιρετικούς ή σχισματικούς. Ωστόσο ο ίδιος ξεχώριζε τις δύο φύσεις του Χριστού. Τις ένωνε μόνο στην προσκύνηση, γιατί πίστευε πως μια σταθερή ένωση θα αφαιρούσε από κάθε φύση τις ξεχωριστές ιδιότητές της. Έτσι ο Χριστός δε θα ήταν πια ούτε αληθινός θεός ούτε αληθινός άνθρωπος. Και γι’ αυτό αποκαλούσε την Παναγία, όχι Θεοτόκο, αλλά Χριστοτόκο ή Ανθρωποτόκο.
Αυτή η διδασκαλία του Νεστόριου προκάλεσε ταραχές στην Κωνσταντινούπολη και καταδικάστηκε ως αιρετική (νεστοριανισμός) στη Σύνοδο του πάπα Κελεστίνου το 430 και στη Σύνοδο της Αλεξάνδρειας υπό τον Κύριλλο. Αναθεματισμοί εκτοξεύτηκαν και από τα δύο μέρη, ώσπου η Γ' Οικουμενική Σύνοδος, που συγκάλεσε ο Θεοδόσιος Β' στην Έφεσο το 431, καταδίκασε με πλειοψηφία το Νεστόριο και τον καθαίρεσε. Ο αυτοκράτορας δέχτηκε αυτή την απόφαση τον περιόρισε στη μονή του Αγίου Ευπρέπιου, όπου έμεινε τέσσερα χρόνια (431-435). Κατόπιν εξορίστηκε σε μιαν όαση της Αιγύπτου, όπου και πέθανε, πιθανότατα το 450. Πολλά από τα έργα που έγραψε κάηκαν. Σώθηκαν μερικά αποσπάσματά τους στην ελληνική, περισσότερα όμως σε λατινική, συριακή και αρμενική μετάφραση.
Τα «Άπαντά» του δημοσίευσε ο Φ. Λουφς το 1905 με το γενικό τίτλο «Nestoriana». (Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία»).
Έμεσα (το σημερινό Horns της Συρίας): Αρχαία πόλη της Συρίας, στην πεδιάδα του ποταμού Ορόντη. Η περιοχή κατοικούνταν από την προϊστορική εποχή. Στην πόλη υπήρχε ναός του θεού Ήλιου, που λατρευόταν με τη μορφή μιας μαύρης πέτρας με το όνομα Ελ Γκεμπάλ.
Στο ναό του Ήλιου υπήρξε μέγας ιερέας ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ηλιογάβαλος, ο οποίος καταγόταν από την Έμεσα και αργότερα μετέφερε τη λατρεία του Ήλιου στη Ρώμη. Το 237 στην πόλη εκδηλώθηκε η επανάσταση των Συρίων με αρχηγό τη Ζηνοβία, βασίλισσα της Παλμύρας, εναντίον των Ρωμαίων. Το 636 κατακτήθηκε από τους Σαρακηνούς, ενώ το 1099 από τους σταυροφόρους. Καταστράφηκε από σεισμό το 12ο αι.
Η σύγχρονη πόλη που υπάρχει στην ίδια τοποθεσία ονομάζεται Χομς. Να θυμηθούμε τώρα ορισμένες προσωπικότητες:
--Ηλιογάβαλος (204-222). Ρωμαίος αυτοκράτορας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Βάριος Άβιτος Βασσιανός. Καταγόταν από την πόλη Έμεσα της Συρίας και ήταν μέγας ιερέας στο ναό του θεού Ήλιου που λατρευόταν στη μορφή μιας μαύρης πέτρας με το όνομα Ελ Γκεμπάλ (λατινική γραφή Ελαγκάμπαλους, ελληνική Ηλιογάβαλος). Το 218, σε ηλικία 14 χρονών, ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας από το στρατό της Έμεσας. Σ’ αυτό συντέλεσε και η μητέρα του, η οποία είχε πείσει το στρατό ότι ο ωραίος Ηλιογάβαλος ήταν νόθος γιος του αυτοκράτορα Καρακάλλα. Τότε ο Μακρίνος, που διεκδικούσε επίσης το θρόνο της Ρώμης, βάδισε με στρατό εναντίον του Ηλιογάβαλου, αλλά νικήθηκε και σκοτώθηκε, ενώ η ρωμαϊκή σύγκλητος, με τη συνηθισμένη τα χρόνια εκείνα της παρακμής τακτική της, τάχτηκε με το μέρος του νικητή. Ο Ηλιογάβαλος ήρθε στη Ρώμη το 219 π.Χ. και καθιέρωσε τη λατρεία του θεού της Έμεσας με οργιαστικές τελετές. Από τότε ζούσε σε ακολασία και χλιδή. Η διοίκηση του κράτους βρισκόταν στα χέρια της μητέρας του, της θείας του και της γιαγιάς του, η οποία προβλέποντας το άδοξο τέλος του Ηλιογάβαλου, τον έπεισε να ανακηρύξει καίσαρα τον εξάδελφό του Αλέξανδρο, όπως και έκανε. Γρήγορα μετάνιωσε γι’ αυτή του την ενέργεια αλλά όταν προσπάθησε να απαλλαγεί από αυτόν, οι πραιτοριανοί τον σκότωσαν εξαγριωμένοι και έριξαν το πτώμα του στον Τίβερη. (Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης-παιδεία»).
--Νεμέσιος (4ος-5ος αι.). Χριστιανός συγγραφέας, επίσκοπος Εμέσης της Φοινίκης, για τη ζωή του οποίου δεν έχουμε πολλές πληροφορίες. Έγραψε ένα φιλοσοφικό έργο με τίτλο «Περί φύσεως ανθρώπου», το οποίο είχε αποδοθεί από μερικούς στο Γρηγόριο Νύσσης. Στο έργο αυτό ο Νεμέσιος συνδυάζει, με έναν πολύ ενδιαφέροντα τρόπο, τη χριστιανική διδασκαλία με την ελληνική φιλοσοφική παράδοση.
--Ρωμανός ο Μελωδός (5ος-6ος αι.). Εκκλησιαστικός υμνογράφος, ο μέγιστος της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας, όπου πιθανόν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Χειροτονήθηκε διάκονος και υπηρέτησε στο ναό της Ανάστασης στη Βηρυτό. Στα χρόνια του αυτοκράτορα Αναστασίου Α’ (491-518) πήγε ως πρεσβύτερος στην Κωνσταντινούπολη και έζησε στη μονή της Θεοτόκου. Εκεί, κατά την παράδοση, έλαβε θαυματουργικά το χάρισμα της σύνθεσης ύμνων. Κατά το Συναξαριστή σύνθεσε περισσότερους από χίλιους ύμνους, από τους οποίους σώζονται λιγότεροι από εκατό. Οι ύμνοι του Ρωμανού αποτελούνται από το κοντάκιον και τους οίκους, που καταλήγουν στο εφύμνιον (τελευταίος οίκος), ενώ συνδέονται με την ακροστιχίδα και το ανακλώμενον. Η ακροστιχίδα ενώνει τους οίκους και το ανακλώμενο, και είναι η ίδια κατάληξη του προοιμίου και των ύμνων. Εκτός από τους στίχους ο Ρωμανός συνέθετε και τη μουσική των ύμνων. Οι ύμνοι του αναφέρονται στην Π. και Κ. Διαθήκη, στους βίους των αγίων, σε θαύματα, στη Θεοτόκο, σε γιορτές και ελάχιστα σε σύγχρονά του γεγονότα (σεισμούς, πολέμους κ.ά.). Ο ποιητής γνώριζε πολύ καλά τόσο τη λόγια όσο και τη λαϊκή ελληνική γλώσσα της εποχής του και τη χειριζόταν με ανάλογη προς την έμπνευσή του δύναμη. Ρητορικά σχήματα, εικόνες από το φυσικό κόσμο και εμπειρίες της εποχής του, εξιδανίκευση, μεγαλοπρέπεια και ό,τι είναι γνώρισμα ενός μεγάλου ποιητή, χαρακτηρίζουν το έργο του. Πολύ συχνά οι ύμνοι του έχουν διαλογική μορφή, π.χ. στους οίκους που ακολουθούν το προοίμιο «Η Παρθένος σήμερον…» (ύμνος Χριστουγέννων), η Θεοτόκος συνομιλεί με το βρέφος Χριστό, οι Μάγοι με τη Θεοτόκο κτλ., ενώ σε πολλούς ύμνους του φαίνεται και η μεγάλη ταπεινότητα που τον χαρακτήριζε. Ορισμένοι μελετητές αποδίδουν στο Ρωμανό τη σύνθεση του «Ακάθιστου Ύμνου». Τα κείμενα του Ρωμανού δε συγκεντρώθηκαν σε ιδιαίτερους κώδικες, αλλά πέρασαν στα λειτουργικά βιβλία της εποχής. Οι κατά καιρούς μεταρρυθμίσεις στην υμνολογία και τη μουσική άφησαν μόνο ορισμένα κομμάτια από τους ύμνους του Ρωμανού που διασώθηκαν στα μηναία, τριώδια και πεντηκοστάρια. Η επιστημονική έρευνα για τη συγκέντρωση των ύμνων άρχισε το 19ο αι. με το Γάλλο καρδινάλιο Ζαν Μπατίστ Πιτρά και συνεχίστηκε με τους Κ. Κρουμπάχερ, Αθ. Παπαδόπουλο-Κεραμέα, Μάας, Τρυπάνη, Ματόν και Ν. Τωμαδάκη. Οι τέσσερις τελευταίοι δημοσίευσαν τις μεγαλύτερες συλλογές κειμένων του Ρωμανού (Οξφόρδη, Παρίσι, Αθήνα). Ανακηρύχτηκε άγιος από την ορθόδοξη Εκκλησία και η μνήμη του γιορτάζεται την 1η Οκτωβρίου. (Εγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης –παιδεία»).
Kύρρος. Η αρχαία αυτή πόλη υπήρξε μια από τις πρωτεύουσες του ελληνισμού στη Συρία, που ανέδειξε έναν επιφανή εκκλησιαστικό άνδρα, τον Θεοδώρητου τον Κύρρου:
--Θεοδώρητος Κύρρου (Συρία). Εκκλησιαστικός συγγραφέας του 5ου αι. μ.Χ. Καταγόταν από την Αντιόχεια, έγινε επίσκοπος στην Κύρρο. Έγραψε πολυάριθμα έργα εξηγητικού, δογματικού περιεχομένου· επίσης κηρύγματα και επιστολές. Έγραψε επίσης, ως συνέχεια του έργου του Ευσέβιου από την Καισαρεία, μια εκκλησιαστική ιστορία, που έφτανε ως το έτος 428- ήταν ένα από τα έργα, από τη σύνθεση των οποίων προήλθε η εκκλησιαστική ιστορία του Κασσιόδωρου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου